میز چیده‌اند و حسابی بازارشان داغ است. از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در بساط‌شان پیدا می‌شود. کالاهایی می‌فروشند که چندان ضروری نیست و به‌راحتی می‌شود از خرید منصرف شد، اما قیمت اندک و زرق و برق کالا، کشش زیادی برای خریداران دارد. همین مشتریان پر و پا قرص هستند که به حضور دائمی دستفروشان در مراکز خرید دامن می‌زنند و با وجود اینکه چهره شهر نابسامان می‌شود، آنان را ماندگار می‌کنند. بارها خبر ساماندهی دستفروشان را شنیده‌ایم و شاهد جمع شدن بساط‌شان بوده‌ایم ولی بعد از مدتی باز هم روز از نو، روزی از نو. اما تازگی‌ها در بساط دستفروشان میدان تجریش مواد غذایی از جوجه کباب گرفته تا دل و جگر به چشم می‌خورد. بساطی که گاهی عصرها دیده می‌شود و گاهی نیمه‌شب به بعد. ناگفته نماند که مشتری‌های خودش را نیز دارد. در این گزارش به معضلات این پدیده نگاهی انداخته‌ایم.
ساعت حدود ۵عصر است که بوی جوجه‌کباب در میان دستفروشان پشت ایستگاه مترو تجریش، در ابتدای خیابان شریعتی توجه‌مان را جلب می‌کند. دستفروشی که برای خودش یک میز و منقل سرپا کرده، مشغول کار است و چند مشتری هم دارد. این‌طور که از ظاهر امر پیداست نه یخچالی برای نگهداری مواد پروتئینی دارد و نه دیگر لوازم و تجهیزات بهداشتی‌ای که انتظار می‌رود. دستفروشان مواد غذایی در میدان تجریش بیشتر از ساعت ۱۲نیمه‌شب به بعد کارشان را شروع می‌کنند. با وجود همه نظارت‌های شهرداری منطقه، باز هم گاهی عصرها در این محدوده دیده می‌شوند.
- دل و جگر، کباب و چای
دستفروشان میدان تجریش برای اهالی معضلی جدی هستند که آسایش و آرامش را از آنها سلب کرده‌اند. چندی پیش سید حمید موسوی، شهردار منطقه یک خبر داد که با ساماندهی فعالیت دستفروشان در محدوده میدان تجریش تا میدان قدس، آنها از ساعت ۱۹ به بعد اجازه کار و فعالیت دارند و هرگونه فعالیت آنان زودتر از این ساعت مشمول برخورد قانونی می‌شود. اما شهروندان محله تجریش همچنان با مشکلات ناشی از دستفروشی دست به گریبانند. علیرضا حمیدی، از اهالی قدیمی محله تجریش و از اعضای شورایاری محله می‌گوید: «بارها به حضور دستفروشان اعتراض کرده‌ایم.
آنها با پهن کردن بساط در پیاده‌روهای تجریش راه شهروندان را می‌بندند و مزاحمت ایجاد می‌کنند. حالا هم باید نگران دستفروشانی باشیم که دل و جگر می‌فروشند. چند بار به اداره بهداشت نامه داده‌ایم مبنی بر اینکه دستفروشان خیابان شهرداری، شبانه بساط دل و جگر و کباب پهن می‌کنند. حتی برخی‌شان گاهی تا اطراف امامزاده صالح(ع) هم می‌روند. این پدیده اصلاً در شأن محله تجریش که به دلیل وجود بارگاه امامزاده و بازارچه قدیمی وجه توریستی هم دارد، نیست. » چای‌فروشان دوره‌گرد را هم باید در رده همین دستفروشان مواد خوراکی به حساب آورد که کارشان شب و روز ندارد و مدام در بین جمعیتی که از خیابان شهرداری می‌گذرند، می‌پلکند. البته عصرها و شب‌ها بازارشان داغ‌تر است و هر لیوان چای را هزار تومان می‌فروشند.
با خودشان قوری و کتری بزرگی حمل می‌کنند و نظارتی بر بهداشت و پاکیزگی آب مصرفی آنها نیست. حمیدی ادامه می‌دهد: «یک بار شاهد بودیم که در این شلوغی میدان تجریش، وقتی چای فروش می‌خواست آب جوش در لیوان بریزد، آب روی پای فردی ریخت و منجر به سوختگی شد. » قبل از عید امسال، حضور دستفروشان مواد غذایی در تجریش بیشتر شد. حمیدی دراین‌باره بیشتر برایمان توضیح می‌دهد و می‌گوید: «ماشین‌هایی که ساعت ۱۲به بعد می‌آیند، به‌طور کامل آسایش این محله را گرفته‌اند. از کباب و همبرگر تا آش و حلیم هم می‌فروشند. » برخی ماشین‌ها استیشن‌های بزرگی هستند که طبق مجوزهای بهداشتی فعالیت می‌کنند. اما نکته اینجاست که در سایه آنها وانتی‌ها و گاری چرخی‌ها هم مواد خوراکی‌ای می‌فروشند که با استانداردهای بهداشتی زمین تا آسمان فاصله دارد. »
- وصله ناجور محله قدیمی تجریش
یکی از مغازه‌داران خیابان شهرداری اشاره‌ای به ناراحتی و گله کاسبان میدان تجریش دارد و می‌گوید: «مغازه‌داران و کاسبان از حضور بی‌رویه دستفروشان بسیار ناراضی‌اند. دستفروشان مواد غذایی ساعت ۱۲ شب به بعد سر و کله‌شان پیدا می‌شود اما ما مغازه‌داران حتماً باید قبل از ۱۲شب کسب و کار را تعطیل کنیم. » محمد رضایی از دیگر ساکنان محله تجریش می‌گوید: «حیف این محله قدیمی که با حضور دستفروشان چهره نامناسبی پیدا کند. همیشه در میدان تجریش تعدادی توریست در رفت‌وآمد هستند. این جمعیت دستفروش که حالا دل و جگرکی و کبابی هم به آنها اضافه شده اصلاً تناسبی با محله ما ندارند. »
یکی از دلایلی که باعث رونق کار دستفروشان مواد غذایی شده، قیمت ارزان خوراکی‌هاست. سیدعلی‌اصغر میرابراهیمی، رئیس اتحادیه رستوران‌داران چندی به شهروندان هشدار داد و گفت: «حتم بدانید قیمت کباب زیر ۱۵ هزار تومان منطقی نیست. وقتی به قیمت جوجه خام یا راسته گوسفندی نگاهی بیندازیم، می‌بینیم چنین قیمت‌هایی برای جوجه کباب یا کباب کوبیده نمی‌تواند امکان‌پذیر باشد. »
- عرضه خوراکی‌های سالم و بهداشتی
سیاوش شهریور، فرماندار شمیرانات درباره ساماندهی دستفروشان میدان تجریش به‌ویژه دستفروشان مواد غذایی در توضیحی کوتاه به همشهری محله می‌گوید: «برخورد محترمانه، قانونمند و سنجیده با دستفروشان در دستور کار ما قرار دارد. در مورد دستفروشان مواد غذایی باید اداره بهداشت با اغذیه‌فروش‌هایی که شب‌ها فعالیت می‌کنند، برخورد کند. برخی از این دستفروشان پروانه بهداشتی دارند و برخی ندارند. آنها که پروانه بهداشتی ندارند باید طبق راهکاری که اداره بهداشت دارد، با آنها برخورد شود. ناگفته نماند که جگرکی‌ها همیشه در شب‌های تهران بوده‌اند و یکی از جذابیت‌های تهران هستند ولی تلاش این است که سالم و بهداشتی کار کنند. »
- تعیین محلی برای ساماندهی دستفروشان محور تجریش‌ـ قدس
دستفروشان میدان تجریش به‌زودی ساماندهی می‌شوند. «سید حمید موسوی» شهردار منطقه یک در نشست ویژه ساماندهی و رفع سدمعبر دستفروشان، اغذیه‌فروشان و بساط‌گستران منطقه گفت: «با وجود محدودیت‌هایی که در زمینه اختصاص محلی برای ساماندهی بساط‌گستران وجود داشت، طبق مصوبه شورای تأمین استان، مکانی با ظرفیت محدود برای استقرار بساط‌گستران تعیین شده است. » شهردار منطقه در ادامه با اشاره به نیاز همکاری پلیس برای مقابله با کسانی که در خیابان شهرداری از میدان تجریش تا میدان قدس، سدمعبر و ایجاد مزاحمت می‌کنند، گفت: «با وجود پیگیری مستمر اصناف که خواهان حقوق قانونی خود در کسب و کار هستند و درخواست‌های مکرر شهروندان که در این محور با کیف‌قاپی و انواع مزاحمت‌ها مواجه شده‌اند، همه دستگاه‌های اجرایی برای برقراری آرامش باید همکاری کنند. در صورت همکاری نهادهای اجرایی دیگر امیدواریم محور تجریش‌ـ قدس به لحاظ امنیتی و گردشگری وضعیت مطلوبی پیدا کند. »
- خط قرمز سلامت مواد پروتئینی
«مرتضی کوکبی» مدیر روابط‌عمومی مرکز بهداشت شمال تهران با اشاره به اینکه نظارت بر کار دستفروشان یا جمع‌آوری آنان برعهده شهرداری است، می‌گوید: «اگر شهرداری بخواهد اکیپ اجرایی بگذارد، نماینده ما هم در کنار شهرداری و پلیس امنیت و نماینده دامپزشکی برای نظارت بر جگرفروشی‌های شبانه حضور خواهد داشت. » «رضاروحی» رئیس بهداشت محیط مرکز بهداشت شمال تهران نیز می‌گوید: «دستفروشان مواد خوراکی به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند و این مهم‌ترین معضل است. بحث گرد و خاک و تردد زیاد خودرو و رهگذران را نیز باید به آن اضافه کرد که بهداشت مواد خوراکی را به مخاطره می‌اندازد. » درباره فساد مواد پروتئینی، دکتر «محمد سعیدی» کارشناس دامپزشکی، روند فساد فرآورده‌های خام دامی به‌خصوص جگر را حداکثر پس از ۲ساعت که از یخچال خارج شود، عنوان می‌کند و می‌گوید: «هرچه زمان بیشتری طی شود، میزان فساد نیز بیشتر خواهد شد و از ارزش غذایی کاسته و به عفونت‌های غذایی افزوده می‌شود. محصولات دامی مثل جگر در صورتی هم که داخل یخچال نگهداری شوند، پس از ۴۸ ساعت فاسد می‌شوند. »
- همکاری نهادها برای برخورد با دستفروشان
موضوع دستفروشی را با «مجیدصالحی‌فیروزآبادی» مدیر روابط‌عمومی شهرداری منطقه یک در میان گذاشتیم. او با اشاره به کنترل دستفروشی در میدان تجریش و برخورد با دستفروشانی که قبل از ساعت ۱۹ اقدام به دستفروشی کنند، می‌گوید: «بساط‌گستران زیادی در محدوده میدان تجریش به بهانه اینکه نزدیک پاساژهای تجاری هستند و تعداد افراد زیادی از این محدوده می‌گذرند، حضور دارند. برای برخورد با این پدیده ما نیازمند حمایت دستگاه‌های انتظامی، قوه قضائیه و مراجع ذیصلاح هستیم تا بعد از جمع‌آوری و برخورد قانونی با آنان دوباره شاهد بازگشت‌شان به میدان تجریش نباشیم. روان‌سازی ترافیک خودرو و عابران در حد فاصل میدان تجریش تا میدان قدس در اولویت کار ماست. توصیه ما به شهروندان هم این است که از دستفروشانی که مواد خوراکی می‌فروشند، خرید نکنند. زیرا پایین‌ترین کیفیت بهداشتی را دارد. البته هر زمان که تقاضا هست، عرضه هم هست. »