همشهری آنلاین_ بنفشه حیرت نگاری*: یکی از ویژگی‌های انسان سالم و موفق، مهارت و توانایی برقراری ارتباط مؤثر و سازنده با دیگران است و با ۷ قدم می‌توان به این توانایی دست یافت. این هفته ۳ قدم را تشریح می‌کنیم و هفته‌های آینده هم در مورد قدم‌های دیگر صحبت می‌کنیم.
- قدم نخست: گوش دادن
اگر «شنیدن» را به معنای دریافت محرک صوتی توسط عضو گیرنده یعنی گوش در نظر بگیریم، «گوش دادن» را می‌توان درک معنایی و شناسایی مؤلفه‌های تشخیصی آن صوت در نظر گرفت. بنابراین، گوش دادن فقط شنیدن کلامی که طرف مقابل به زبان می‌آورد، نیست. بلکه باید بدانیم که گوینده کیست، چه دیدگاهی نسبت به موضوع مطرح‌شده دارد و موضع هیجانی و احساسی او نسبت به موضوع مربوطه چیست و همچنین چه انتظاری از ما به‌عنوان شنونده حرف‌هایش دارد.
یک شنونده فعال نه تنها به کلمات بیان‌شده از جانب سخنگو توجه مناسب دارد، بلکه به زبان بدن او نیز دقت می‌کند. شنونده باید به ژست‌ها و حالات بدنی، لحن و نگاه گوینده توجه کند و خود نیز به هنگام گوش دادن از ژست‌ها و حالات بدنی مناسب برایتأیید و اعلام درک طرف مقابل استفاده کند.
متمایل شدن جهت بدن به سمت گوینده و ارتباط چشمی مناسب با او این پیام را به او منتقل می‌کند که ما با اشتیاق و تمرکز لازم، شنوای صحبت‌های او هستیم. همچنین اگر می‌خواهیم شنونده خوبی باشیم، باید هنگام گوش دادن به صحبت‌های فرد مقابل از فرو رفتن در افکار حاشیه‌ای که موجب ایجاد انفصال از مطلب مورد بیان می‌شود، خودداری کنیم.
- قدم دوم: صداقت و صراحت
به جرئت می‌توان گفت صداقت، درستکاری و دوری از دروغ مهم‌ترین، اساسی‌ترین و اصلی‌ترین عوامل ایجاد و تداوم یک ارتباط سالم است.
اینکه در ارتباط از ریاکاری و نیرنگ پرهیز کنیم و بر اصل صداقت پایدار باشیم، نه تنها تأثیر مستقیم در بالا بردن کیفیت ارتباطات ما دارد، بلکه دوام و پایداری آن را افزایش می‌دهد. همچنین صراحت کلامی موجب می‌شود طرفین معانی صحیح و روشن را از مکالمات خود درک کنند و مواردی چون بدفهمی و سوءتفاهم در ارتباط به وجود نیاید.
- قدم سوم: همدلی و همدردی
در یک ارتباط سالم و مناسب طرفین افکار، باورها، تمایلات، اهداف، نگرانی‌ها و ترس‌های خود را با یکدیگر در میان می‌گذارند. بنابراین، لازم است طرف مقابل ارتباط، درک درستی از ما داشته باشد و همچنین با ما در زمینه نگرانی‌ها، ترس‌ها و مشکلاتمان همدلی کند و درک صحیحی از شرایط ما داشته باشد. همدردی تلاشی است برای درک و فهم دنیای ذهنی طرف مقابل.
برای همدلی باید بتوانیم خود را جای دیگران بگذاریم و احساس طرف مقابل را درک کنیم. یکی از علائم کلامی همدلی، بیان دوباره کلمات و جملاتی است که طرف مقابل در حین مکالمه بیان کرده است. به‌طور مثال، دوستی در مورد دغدغه امتحانات پایان سال فرزندانش با شما صحبت می‌کند و می‌گوید: «باز پایان سال است و باید تمام وقتم را برای تمرینات و درس خواندن آنها بگذارم.» در ابراز همدلی با او باید گفت: «حتماً برای این موقعیت انرژی زیادی می‌گذاری و باید تا مدتی دورهمی هفتگی را تعطیل کنیم.»
همچنین از دیگر مواردی که می‌تواند حاوی پیام همدلی شما به طرف مقابلتان باشد این است که در مورد حرف‌های او پیشداوری و قضاوت نداشته باشید و نسبت به احساسات و هیجانات او واکنش مناسب از خود نشان دهید. به‌طور مثال، در مواقع خوشحالی او خوشحالی خود را نشان دهید. نکته قابل توجه این است که همدلی به معنای تأیید و موافقت با طرف مقابل نیست، بلکه همراهی و هم‌دیدگاهی با اوست. نکته پایانی در این بخش این است که همدلی بین فردی بر پایه منطق استوار است، در صورتی که همدردی در حیطه درک احساسات و هیجانات قرار می‌گیرد.
* روان‌شناس بالینی و فیلم درمانگر