همشهری آنلاین_حسن حسن‌زاده: در تهران، شهری که برای همه است، دیگر خبری از ساخت بزرگراه‌ها و انجام پروژه‌هایی نیست که شهر را برای جولان بیشتر خودروهای سبک و سنگین مهیا می‌کند و فضای سبزش را با ساخت برج‌های بلندمرتبه ویران می‌کند. این شعار، شاخص‌هایی مثل کاهش آلودگی هوا، توجه به محیط‌زیست، ساخت بوستان‌ها و پاتوق‌های محلی، مناسب‌سازی شهر برای سالمندان و معلولان و... را در اولویت مدیران شهری قرار می‌دهد تا کیفیت زیست شهروندان در شهر افزایش یابد. سراغ گروه‌های مختلف شهروندان مناطق شمالی شهر رفته‌ایم تا آنان از آرزوهایشان برای تهران، ایده‌آل‌ها و ویژگی‌های شهری که باید برای همه انسان‌ها و همه اقشار شهروندان باشد برای ما بگویند.
- امان از چاله چوله‌های شهر!
رانندگان تاکسی بیشتر از هر شهروند دیگری با خیابان‌ها و بزرگراه‌های شهر سر و کار دارند. چند ساعتی از روز را در ایستگاه تاکسی و چند ساعتی هم در خدمت مسافران و در همین خیابان‌ها و بزرگراه‌ها سپری می‌کنند. آسفالت بسیاری از خیابان‌ها مشکل دارد و سرعتگیرها و چاله‌های کوچک و بزرگ هزینه نگهداری و تعمیرات خودرو را بیشتر می‌کند؛ به‌ویژه این روزها که قیمت خودروها نجومی شده و هزینه لوازم خودرو هم سر به فلک می‌کشد.
به‌عنوان مثال تعویض جلوبندی خودرو برای یک راننده تاکسی این روزها بیش از ۸۰۰ هزار تومان آب می‌خورد. همه این مشکلات را کنار هزینه لوازم یدکی، استهلاک خودرو و البته هزینه بالای نوسازی تاکسی قرار بدهید تا اهمیت لکه‌گیری و رفع مشکلات آسفالت خیابان‌ها روشن شود. همچنین بسیاری از ایستگاه‌های تاکسی ما هنوز مسقف نشده و از ساخت مجتمع‌های ایستگاهی که سرویس بهداشتی و... داشته باشد هم خبری نیست. اگر شهروندان به جای استفاده افراطی از خودرو شخصی از وسایل حمل‌ونقل عمومی و خطوط تاکسی استفاده کنند، ترافیک و در نتیجه آلودگی هوا کمتر می‌شود و رانندگان تاکسی هم به درآمد این شغل پرمشقت امیدوار می‌شوند.
- چند قدم تا یک شهر دوستدار محیط‌زیست
تهران به دلیل وجود روددره‌های فراوان، فضاهای سبز و ارتفاعات کوهستانی شمال شهر، ظرفیت‌های گردشگری فراوانی برای گذران اوقات فراغت شهروندانش دارد. اما متأسفانه معضل جدی امروز تهران، مسئله زباله‌های رها شده در شهر و پسماندهای شهری است که به آسیبی جدی برای محیط‌زیست تبدیل شده است.
زمانی تهران به شهری دوستدار محیط‌زیست تبدیل می‌شود که مسئولان شهری و همه ما، شهروندان، خود را در برابر محیط‌زیست پیرامون مسئول بدانیم. اگر گردشگرانی که به ارتفاعات شمال شهر می‌روند از ریختن زباله در روددره‌ها پرهیز کنند یا اهالی محله‌ها تفکیک زباله از مبدأ را جدی بگیرند، تصویر تهرانی که قدم زدن در خیابان‌ها و فضاهای سبزش لذت‌بخش است، تصویری دور از دسترس نخواهد بود. این میان، مدیریت شهری هم مسئولیت جدی‌تری برعهده دارد. به‌عنوان مثال اگر سطل‌های زباله که به منبعی برای تجمع جانوران موذی و انتشار بیماری تبدیل شده، به داخل خانه‌ها منتقل شود و هر سطل زباله مالک مشخص داشته باشد، مشکل زباله‌های رها شده در شهر برطرف می‌شود و تهران شهری زیبا برای همه شهروندانش خواهد بود.
- آلودگی هوا یادمان نرود!
یادمان نرفته که پیش از شیوع کرونا، آلودگی هوای تهران بسیاری از شهروندان را مجبور به استفاده از ماسک می‌کرد و سلامتی بیماران تنفسی، ریوی و سالمندان هم به خطر می‌افتاد. در میان تاخت و تاز این ویروس، همچنان مشکل آلودگی هوا پابرجاست. من به‌عنوان یک کارمند تا حد امکان از خودرو شخصی استفاده نمی‌کنم. این کار نه تنها باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود، بلکه نوعی احترام به سلامتی افراد بیمار است.
اگر همه افرادی که امکان استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی را دارند به حقوق شهروندی دیگران احترام بگذارند و به فکر سالمندان و بیماران باشند، آلودگی هوای تهران کمتر خواهد شد. البته هنوز ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهر ظرفیت استفاده حداکثری شهروندان را ندارد. به‌ویژه این روزها که کرونا همه‌گیر شده، کمبود واگن‌های مترو و اتوبوس‌های بی. آر. تی احساس می‌شود. ساخت ایستگاه مترو و اتوبوس در نزدیکی مراکز تجاری و اداری و البته افزایش تعداد واگن‌ها و اتوبوس‌ها، شهروندان را به استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی ترغیب می‌کند و باعث کاهش ترافیک و آلودگی هوا می‌شود.
- تهران! با سالمندانت مهربان‌تر باش
افراد با رسیدن به دوره سالمندی، توانایی و قابلیت جسمی خود را تا اندازه زیادی از دست می‌دهند و نیرومندی و چابکی آنها کمتر می‌شود. بنابراین باید در طراحی شهری، محیط‌ها و فضاهای ایمن و آرام بیشتری برای تردد سالمندان و گذراندن اوقات فراغت آنها فراهم شود. به‌عنوان مثال برخی از سالمندان دچار ضعف بینایی می‌شوند که لازم است شهرداری نورپردازی کوچه‌ها و حتی خوانا بودن علائم و تابلوها را برای این قشر جدی بگیرد.
همسطح‌سازی پیاده‌روها برای سالمندانی که دچار ضعف حرکتی هستند موردی است که شاید به چشم جوانان نیاید اما لذت قدم زدن در شهر را از سالمندان دریغ می‌کند. به‌عنوان مثال در محله درب دوم وجود کوچه‌های پلکانی پرشمار و دوری مراکز خرید و میادین میوه و تره‌بار به یک معضل جدی برای همسن و سالان من تبدیل شده است. سالمندان اوقات‌فراغت زیادی دارند و در خانه ماندن آسیب‌های روحی جدی به آنها وارد می‌کند؛ اگر در هر محله یک بوستان کوچک محلی برای دورهمی سالمندان داشته باشیم، تهران با سالمندانش شهر مهربان‌تری خواهد بود.
- تهران، شهری برای کارآفرینان
شهر ما ظرفیت بالایی برای توسعه کارگاه‌های کارآفرینی، جذب اهالی محله‌های مختلف به این کارگاه‌ها و در نهایت حمایت از کارآفرینان دارد. تأسیس خانه‌های فرهنگ وسراهای محله قدم‌های بزرگ و اثرگذاری برای توسعه کارگاه‌های کوچک کارآفرینی، حمایت از کارآفرینان تازه‌کار و برگزاری کلاس‌های آموزشی بود. اما متأسفانه حمایت از کارگاه‌های کارآفرینی در این مراکز ضعیف شده و شیوع ویروس کرونا هم به تعطیلی بسیاری از این مراکز دامن زده است.
من تجربه بسیاری در تدریس رشته‌های مختلف هنری، راه‌اندازی کارگاه‌های کارآفرینی و برپایی نمایشگاه‌های مختلف در سراهای محله و نگارخانه‌های محله‌های شمال‌غربی شهر دارم. به پشتوانه این تجربه‌ها می‌گویم که کارآفرینی برای اهالی محله‌های تهران کار چندان پیچیده‌ای نیست. اگر کارگاه‌های کوچک‌سراهای محله و خانه‌های فرهنگ تقویت شوند، تهران می‌تواند شهری برای همه کارآفرینان، مردان و زنان هنرمند محله‌های خود باشد. برای حمایت از این کارگاه‌ها لازم است فضای کارگاهی کوچک در اختیار کارآفرینان قرار بگیرد و با فراخوان عمومی در محله، همه مردان و زنان هنرمند محله جذب کارگاه شوند و پس از طی مراحل آموزش به درآمدزایی برسند. از طرفی شهرداری فضاهای مناسبی هم برای ارائه آثار تولیدی این کارگاه‌ها دارد.
- شهر مهربان با آتش‌نشانان
آموزش همگانی مهم‌ترین قدم برای رسیدن به شهری است که حادثه در مقابل توانمندی شهروندانش‌کاری از پیش نمی‌برد. آتش‌نشانی مدت‌هاست با جذب آتش‌نشانان داوطلب قدم در این مسیر روشن گذاشته است. افراد داوطلبی که بدون هیچ چشمداشتی درسراهای محله، شهروندان را با اصول اولیه اطفای‌حریق، کمک‌های اولیه و دیگر مباحث امدادی آشنا می‌کنند.
در مقابل شهروندان هم باید با استقبال از این جلسات آموزشی، برای جلوگیری از بروز حوادث مختلف به کمک آتش‌نشان‌ها بیایند. خوشبختانه چند سالی است که شهروندان تهرانی در خیابان‌ها و بزرگراه‌ها با شنیدن آژیر خودروهای امدادی مسئولانه‌تر، رفتار و سریع‌تر از گذشته راه را برای این خودروها باز می‌کنند. این میان، مدیریت شهری هم باید مسیرهای ویژه بیشتری برای خودروهای آتش‌نشانی و دیگر خودروهای امدادی پیش‌بینی و اجرا کند. به‌عنوان مثال ساخت مسیر ویژه برای خودروهای امدادی در بزرگراه همت یا بهسازی مسیر ویژه بزرگراه امام‌علی(ع) در محدوده مناطق شمالی شهر با ایجاد خروجی‌های بیشتر برای خودروهای امدادی، کمک بزرگی برای آتش‌نشانان است. با همیاری شهروندان و مدیران شهری، حادثه‌ها کمتر می‌شود و در صورت بروز حوادث، آتش‌نشان‌ها در زمان کمتری به صحنه حادثه می‌رسند.
- تهران مناسب معلولان نیست
مناسب‌سازی کوچه‌ها، خیابان‌ها، مراکز تفریحی، ورزشی و فرهنگی شهر برای استفاده معلولان کلید موفقیت معلولان شهر ماست. زیرا یک معلول برای شناسایی و پرورش استعدادهایش اول از هر چیز باید از انزوا خارج شود. اما فقط معلولان، نابینایان و ناشنوایان نیستند که نمی‌توانند از امکانات عمومی شهر استفاده کنند، سالمندان و زنان باردار هم برای رفت‌وآمد در شهر دچار مشکل هستند. متأسفانه نخستین مانع معلول برای رسیدن به هدف‌هایش از پیاده‌رو جلو خانه‌اش شروع می‌شود.
وقتی پیاده‌روها همسطح نیست، ایستگاه‌های بی. آر. تی برای استفاده معلولان مناسب‌سازی نشده و بیشتر ایستگاه‌های مترو آسانسور ندارد، بسیاری از معلولان و خانواده‌های آنها در همان نخستین قدم متوقف می‌شوند.
وقتی تهران شهری برای معلولان خواهد شد که شهرداری آمار جامعی از معلولان هر محله داشته باشد. حداقل در هر کوچه‌ای که معلولی زندگی می‌کند، همه پیاده‌روها همسطح و بوستان‌ها، سرای محله، سینما و فرهنگسراهای آن محله برای استفاده معلولان مناسب‌سازی شود. اگر همین نخستین قدم درست برداشته شده و معلولان برای خروج از محیط خانه مشکلات کمتری متحمل شوند، زمینه شکوفایی استعداد آنها فراهم می‌شود. اینکه افراد معلول کمی در کوچه و خیابان دیده می‌شوند، یعنی شهر برای آنها مناسب‌سازی نشده است.
- ورزش مثل خون در رگ‌ها
اگرچه نصب دستگاه‌ها و لوازم ورزشی در بوستان‌ها قدم خوبی با هدف مناسب‌سازی شهر برای ورزشکاران است اما کافی نیست. ورزش باید مثل خون در رگ‌های شهر ما جاری شود. خیابان‌ها و معابر اصلی مثل شریان‌های حیاتی شهر هستند که فقط با ماشین‌ها و موتورسیکلت‌های دودزا پر شده است. تصور کنید در تمام خیابان‌های تهران، امکانات مناسب برای دوچرخه‌سواران فراهم شود؛ مسیر ویژه دوچرخه به همه خیابان‌ها برسد و دوچرخه‌سواران در امنیت کامل رکاب بزنند.
آن وقت نه تنها هیچ ورزشکاری برای رسیدن به زمین تمرین یا باشگاه ورزشی‌اش از موتورسیکلت و خودرو شخصی استفاده نمی‌کند، بلکه بسیاری از مردم عادی هم به دوچرخه‌سواری رو می‌آورند. مسیر ویژه دوچرخه که در بلوار میرداماد، ساخته و با استقبال خوب شهروندان روبه‌رو شده است باید در همه خیابان‌های پرتردد شهر اجرا شود. همچنین بوستان‌های محلی هم ظرفیت خوبی برای جذب ورزشکاران دارند. اگر شهرداری همکاری جدی‌تری با فدراسیون ورزش همگانی داشته باشد و با نصب امکانات بیشتر پای مربیان ورزشی مختلف به بوستان‌های محلی باز شود، آن وقت تهران شهر محبوب ورزشکاران می‌شود.
- نگارخانه‌ای به نام تهران!
زیبایی فضاهای شهری، خیابان‌ها، فضای سبز بزرگراه‌ها، کوچه‌ها، پیاده‌روها و از همه مهم‌تر نمای ظاهری ساختمان‌ها بر روحیه و شادابی شهروندان اثر مثبت می‌گذارد. هنرمندان بسیاری حاضرند هنر، ذوق و سلیقه خود را برای شادی مردم هزینه کنند. اگر نمای ساختمان‌ها با نقاشی‌های مفهومی و خوش آب و رنگ، تزیین یا دیوار خیابان‌های پر تردد با دست‌های یک هنرمند به اثری هنری تبدیل شود، قدم زدن در شهر برای عابران لذت بیشتری خواهد داشت.
چند سال پیش، بخشی از دیوار پیاده‌روی بلوار میرداماد در محدوده خیابان دفینه در اختیار من قرار گرفت تا از آموخته‌هایم یک تابلوی بزرگ آینه شکسته خلق کنم. هنوز هم با گذشت ۳ سال از اجرای آن اثر، عابران پیاده چند دقیقه برای تماشای آن مکث می‌کنند و عکس‌هایشان را در فضای مجازی به اشتراک می‌گذراند. هیچ چیز برای یک هنرمند دلپذیرتر از این نیست که تعامل شهروندان و هنردوستان را با اثر هنری خود ببیند. شهرداری می‌تواند از ظرفیت هنرمندان محلی برای زیباسازی معابر شهری استفاده کند تا تهران به نگارخانه‌ای بزرگ تبدیل شود. شهری که از آثار هنرمندانش استقبال کند، شهروندان هنردوست و شادتری خواهد داشت.
- کتابخانه‌ای در نزدیکی زمین بازی
ما دانش‌آموزان نیاز داریم علاوه بر گذراندن اوقات فراغت در محیط سالم و امن بوستان محله، فضای مناسبی هم برای مطالعه و همفکری با دیگر دانش‌آموزان داشته باشیم. در مدرسه ما این امکان به دلیل زمان محدود حضور در مدرسه و زمان‌بندی مشخص کلاس‌ها مهیا نیست. در محله ما، فرحزاد و چند محله نزدیک آن کتابخانه عمومی نداریم و پدر و مادر من و دیگر دانش‌آموزان مجبور می‌شوند برای استفاده از کتابخانه عمومی و امانت گرفتن کتاب‌های مورد علاقه ما مسافت طولانی را تا محله سعادت‌آباد طی کنند.
همچنین در فرحزاد هم مثل برخی محله‌های دیگر به دلیل رفت‌وآمد معتادان در بوستان‌ها، فضای مناسبی برای حضور دانش‌آموزان و استفاده کودکان از وسایل بازی وجود ندارد. باید در هر محله یک کتابخانه برای دورهمی دانش‌آموزان ساخته شود یا حداقل در سرای محله کتاب‌های کمک‌آموزشی و کتاب‌های قصه مناسب با سن دانش‌آموزان تأمین شود. از طرفی مسئولان می‌توانند در بوستان‌ها هم پس از ایجاد فضای امن و آرام برای دانش‌آموزان، امکانات مناسبی برای مطالعه گروهی فراهم کنند. با این تصمیم، دانش‌آموزان علاوه بر مطالعه و کتاب‌خواندن در بوستان، به امکانات ورزشی و تفریحی هم دسترسی دارند.