همشهری آنلاین _ فرهاد کنکاش: پس از زیرزمینی شدن خط آهن تهران‌ـ تبریز و تردد قطارها در تونلی به طول حدود ۹ کیلومتر، فضای فوقانی این تونل بدون استفاده باقی مانده و ساکنان مناطق ۱۷ و ۱۸ به‌خصوص خانواده‌های ساکن لب خط را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده بود. مسئولان شهرداری برای ساماندهی این فضای خاکی که مدت‌ها به حال خود رها شده بود آستین همت بالا زدند، اما از آنجا که این زمین متعلق به شرکت راه‌آهن بود با محدودیت‌هایی مواجه بودند تا اینکه «اسحاق جهانگیری» معاون اول رئیس‌جمهور و «پیروز حناچی» شهردار تهران با حضور در جنوب غرب پایتخت، کلنگ عملیات بازآفرینی فضای فوقانی تونل راه‌آهن تهران ـ تبریز را به زمین زدند و تفاهمنامه‌ای بین شهرداری تهران و شرکت راه‌آهن منعقد شد تا شهرداری از این فضا به نفع مردم استفاده کند.
- فرصت بی‌نظیر برای افزایش امکانات
فرصت خیلی خوبی برای مناطق ۱۷ و ۱۸ پیش آمده تا به محل‌های گردشگری و تفریحی آنها اضافه شود. در دل محله‌های این مناطق به‌خصوص منطقه ۱۷ جایی برای ساخت پارک‌ها، بازارهای تره‌بار، مراکز تجاری، زمین‌های ورزشی و... وجود نداشت و اگر مسئولان می‌خواستند چنین امکاناتی فراهم کنند، باید ساختمان‌هایی را خریداری و تخریب می‌کردند. بدون شک این کارها هزینه زیادی داشت و ممکن بود افرادی که خانه‌های‌شان در طرح‌های شهری قرار می‌گرفت، با رغبت کمی اقدام به واگذاری املاک‌شان به مسئولان شهری می‌کردند. حالا که خط آهن تهران‌ـ تبریز زیرزمینی شده و فضای بالایی آن بی‌استفاده مانده، می‌توان در آن تجهیزات و امکانات شهری متعددی ساخت.
- نظرخواهی از اهالی
ساکنان محله‌های مختلفی مثل باغ خزانه، مقدم، آذری و یافت‌آباد، سال‌ها با معضل آلودگی صوتی قطارها و مشکلاتی که معمولاً در لب خط دیده می‌شود دست به گریبان بودند. خوشبختانه با زیرزمینی شدن خط آهن تهران‌ـ تبریز، بخش زیادی از این معضلات رفع شده و از همه مهم‌تر، دسترسی آنها به محله‌های دیگر راحت‌تر شده است، چون پیش از این مجبور به طی مسافت زیاد یا استفاده از زیرگذرهای تاریک و خطرآفرین بودند. به نظر من بهتر است از ساکنان همین محله‌ها نظرسنجی شود و خودشان اعلام کنند که بهتر است در بخش‌های آزاد شده این مسیر که در محله آنها قرار گرفته چه کارهایی انجام شود تا بتوانند به نحو احسن استفاده کنند و کمبودهای آنها برطرف شود.
- مترو هم راه‌اندازی کنید
کلنگ‌زنی طرح شارباغ حضرت فاطمه‌الزهرا(س) توسط معاون اول رئیس‌جمهور نشان‌دهنده همکاری خوب دولت با شهرداری تهران برای رفع نیازهای شهری ساکنان جنوب شهر است. بدون شک در قسمت فوقانی تونل قطار طرح‌های زیادی اجرا خواهد شد که به رفع نیازهای محله‌هایی که لب خط قرار داشتند کمک شایانی می‌کند. به نظر من بهتر است این همکاری برای استفاده بهینه از تونل هم گسترش یابد. در این تونل ۴ ریل وجود دارد که فقط از ۲ ریل برای حرکت قطارهای تهران‌ـ تبریز استفاده می‌شود. از ۲ خط باقیمانده می‌توان برای بهره‌برداری از خطوط مترو استفاده کرد تا ساکنان مناطق ۱۷ و ۱۸ به جای طی مسافت زیاد، در دل محله‌های‌شان به مترو دسترسی داشته باشند.
- اجرای برنامه‌های اصولی
حالا که فضایی ۹ کیلومتری با عرض ۳۰ متر در دل محله‌های مناطق ۱۷ و ۱۸ آزاد شده و دست مسئولان برای افزایش سرانه‌ها و امکانات جنوب غرب تهران باز شده است، باید برنامه‌ریزی اصولی برای استفاده بهینه از این فضا انجام شود. در این مسیر باید سرانه‌های متعددی که نیاز شهروندان است ایجاد و از ساخت امکاناتی که در این مناطق بی‌شمار است، پرهیز شود. به‌عنوان مثال بازارچه‌هایی در این مسیر ساخته شود تا بانوان سرپرست خانوار، بهبودیافتگان اعتیاد، هنرمندان و دستفروشان به عرضه محصولات و دست‌سازه‌های خودشان بپردازند. در این صورت از این اقشار حمایت می‌شود و می‌توانند مخارج زندگی‌شان را تأمین کنند و حمایت از آنها مقطعی و به مناسبت‌های خاصی از سال محدود نخواهد شد.
- توجه به درخواست‌های مردمی
برای طراحی پروژه شارباغ که به دلیل مصادف شدن مراسم کلنگ‌زنی آن با شهادت دخت گرامی پیامبر مکرم اسلام(ص) به شارباغ حضرت فاطمه‌الزهرا(س) تغییر نام داد، از مشارکت شهروندان برای استفاده از طرح‌های آنها استفاده شده است. مسابقه طراحی بازآفرینی این مسیر ۹کیلومتری، در قالب یک فراخوان عمومی و بین‌المللی برگزار شد که ۲۴۷فرد حقیقی و حقوقی داخلی و خارجی در آن شرکت کردند. در نهایت یک طرح انتخاب و به‌عنوان برنده مسابقه اعلام شد، البته از نظرات شورایاران هم برای اجرای بهتر این طرح و آشنایی با نیاز محله‌ها و درخواست‌های مردمی استفاده شد. این طرح در زمینی به مساحت ۹۴ هزار و ۱۸۰ مترمربع اجرا می‌شود که شامل ۲قطعه است.
قطعه اول با ۵۲ هزار و ۲۰ مترمربع در منطقه ۱۷، حدفاصل میدان شهدای حرم و امامزاده حسن(ع) یعنی محله‌های ابوذر، مقدم، باغ خزانه، امامزاده حسن(ع)، آذری و یافت‌آباد اجرا می‌شود و بخش دوم نیز با ۴۲ هزار و ۱۶۰ مترمربع در منطقه ۱۸، حد فاصل بوستان پانزده خرداد و خیابان آیت‌الله طالقانی یعنی محله‌های تولیددارو، شمشیری، سرآسیاب مهرآباد، امام‌خمینی(ره)، فتح و هفده شهریور اجرا می‌شود و در نهایت قبل از روددره کن به پایان می‌رسد.
- راه‌اندازی ۲۳ کلاه(کیوسک) فرهنگی
هنوز جزئیات امکاناتی که قرار است در این مسیر ساخته شود اعلام نشده، ولی شامل بخش‌های فرهنگی، تفرجی، گردشگری و تجاری است و در همه آنها به موضوع تفریحی و فضای سبز تأکید شده است. با این وجود مسئولان شهری برای اجرای فعالیت‌هایی همچون دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی برنامه‌ریزی کرده‌اند و قرار شده در این طرح ۲۳کیوسک یا کلاه فرهنگی ساخته شود که از آنها به‌عنوان ایستگاه دوچرخه، موزه، مراکز فرهنگی، فضای تجاری، مراکز مخصوص بانوان و... استفاده خواهد شد. این کیوسک‌ها در فضای سبز طراحی و ساخته می‌شود و این طرح در محدوده آستان مقدس امامزاده حسن(ع) مطابق با فضای معنوی آن خواهد بود. پروژه شارباغ حضرت فاطمه‌الزهرا(س) از منحصربه‌فردترین پروژه‌های شهری در جنوب تهران است که ضمن افزایش سرانه‌های شهری سبب کاهش آسیب‌های اجتماعی به‌خصوص معتادان متجاهر در این بخش‌ها خواهد شد.
- شهرباغ ۹ کیلومتری
پروژه «شارباغ حضرت فاطمه‌الزهرا(س)» یکی از طرح‌های مهم مدیریت شهری پایتخت است که علاوه بر تأثیرات مثبت فرهنگی در مناطق کمتربرخوردار منجر به رونق گردشگری شهری خواهد شد. این پروژه پس از انتقال خط راه‌آهن تهران ـ تبریز به زیر زمین روی بام این تونل در محدوده‌ای به طول تقریبی ۹ کیلومتر از میدان شهدای مدافع حرم تا دره‌رود کن اجرا می‌شود. این پروژه در راستای شعار «تهران، شهری برای همه» و برای کاهش شکاف اجتماعی و حرکت به سوی افزایش سرانه‌های فرهنگی و رفاهی مناطق ۹، ۱۷ و ۱۸ اجرا می‌شود و شامل گستره‌های «فرهنگی، تفرجی»، «گردشگری، تفرجی» و «تجاری، تفرجی» با ۹۱ درصد فضای سبز و باز در این مناطق خواهد بود.
به گفته معاون اول رئیس‌جمهور، وجه تسمیه شارباغ از «شهر باغ» گرفته شده و در محلی اجرا می‌شود که به لب خط معروف بود و عبور قطار در ساعات مختلف روز، مزاحمت برای شهروندان ایجاد می‌کرد. جهانگیری اجرای این طرح را از درخواست‌های شهروندان به‌خصوص ساکنان این محله‌ها عنوان کرد.
- به تعهدات‌مان عمل می‌کنیم
بدون شک تا زمانی که مسئولان دولتی و شرکت راه‌آهن در اجرای این طرح با شهرداری تهران همکاری نمی‌کردند، معضلات فضای فوقانی تونل راه‌آهن به قوت خود باقی می‌ماند و ساکنان این محدوده را با چالش‌های بزرگی روبه‌رو می‌کرد، چراکه این بخش‌ها پس از زیرزمینی شدن خط آهن تهران‌ـ تبریز به فضای بی‌دفاع شهری تبدیل شده بودند. خرید و فروش موادمخدر و حضور معتادان، کارتن‌خواب‌ها، سارقان و اراذل و اوباش در این محدوده، اهالی را با معضلات زیادی مواجه کرده بود. شهردار تهران هم با اشاره به همکاری مسئولان شرکت راه‌آهن برای اجرای طرح شارباغ حضرت فاطمه‌الزهرا(س) گفت: «از مدیر شرکت راه‌آهن تشکر می‌کنم که با دست باز این کار را دنبال کرد.
ما هم به تعهدات خود عمل می‌کنیم و ایمن‌سازی مسیر زیر و استفاده از ظرفیت پارکینگ‌های پیش‌بینی شده در دستور کار است.» دکتر حناچی این مسیر را یکی از بزرگ‌ترین محورهای طراحی شهری دانست که تأثیر خود را روی پلاک‌های مجاور یعنی محله‌ها و مناطق اطراف نشان خواهد داد.