همشهری آنلاین _ راحله عبدالحسینی: درایوین سینمای تهرانپارس، نخستین و درایوین سینمای ونک دومین سینمای روباز پایتخت با شکل و شمایل جدید بود که حالا سراغ آن را فقط می‌توان از لابه‌لای خاطرات موسپیدکرده‌ها گرفت. قیمت بلیت درایوین سینما خیلی گران‌تر از بلیت سینماهای معمولی بود و به همین دلیل تماشای فیلم در درایوین سینما برای همه افراد میسر نبود. در این گزارش سراغی می‌گیریم از سرگرمی خاصی که تابستان‌ها رونق می‌گرفت و حالا خبری از آن نیست.
دهه ۴۰ در پایتخت با رشد آپارتمان‌نشینی، ساخت شهربازی، رونق مراکز تفریحی و پاساژها و ده‌ها پدیده دیگر همراه بود که یک وجه مشترک داشتند و آن الهام گرفتن از سبک زندگی در کشورهای غربی بود. درایوین سینما یا سینمای روبازی که تماشاچی‌ها با خودرو شخصی وارد می‌شدند و فیلم می‌دیدند هم یکی از همان پدیده‌های جدید دهه ۴۰ بود که به واسطه جدید بودنش هم خاص بود و هم مشتاقانی داشت که برای یکبار هم شده، تجربه درایوین سینما را در خاطرات خود داشته‌باشند.
فیلم دیدن در خودرو شخصی
ژوئن سال ۱۹۳۳ نخستین درایوین سینما در ایالت نیوجرسی آمریکا افتتاح شد. درایوین سینما این امکان را به مخاطب می‌داد تا با خودرو خود وارد یک محوطه بسیار بزرگ شوند و همراه با خانواده هم فیلم ببینند و هم سیاحتی کرده باشند. قلمرو هر خانواده در این سینما خودرو شخصی خود بود و اعضای خانواده هنگام پخش فیلم می‌توانستند با هم صحبت کنند، خوراکی بخورند و بچه‌ها هم می‌توانستند بلند بخندند و جیغ بزنند. فقط نباید مزاحم خودرو کناری می‌شدند. ایده راه‌اندازی نخستین درایوین سینما در تهران سال ۱۳۳۷ با موافقت وزارت نمایش کشور و با انتخاب قطعه زمینی در کیلومتر ۱۳ جاده کرج شکل گرفت. اما به دلایل نامعلومی ساخت‌وساز انجام نشد. در سال‌های بعد نخستین درایوین سینما در تهرانپارس با گنجایش ۲۸۵ خودرو اردیبهشت سال ۱۳۳۹ افتتاح شد.
درایوین سینما در شمیران
خیابان ولی‌عصر(عج) در دهه ۴۰ با داشتن پارک ملی، شهربازی، هتل‌ها، مراکز خرید، رستوران‌های متنوع، باغ‌وحش و... مرکز تفرجگاه‌های پایتخت بود و انگار فقط یک درایوین سینما در این حوالی کم بود. سال ۱۳۴۸ درایوین سینمای ونک در خیابان ونک و در محل پاساژ آینه فعلی، حد فاصل میدان ونک تا بزرگراه کردستان ساخته شد.
«مهدی اعرابی» پژوهشگر تاریخ شمیران می‌گوید: «وقتی از میدان ونک به سمت دهکده ونک می‌رفتیم، خیابانی به همین نام حدفاصل میدان تا ده قدیمی ونک وجود داشت که به آن خیابان ونک می‌گفتند و در دو سوی آن به تدریج خانه‌ها و ویلاهایی ساخته شد که به ویلاهای تک معروف بود. ویلاهای تک در دهه ۴۰ از زیباترین و مدرن‌ترین ویلاهای ساخته شده در کشور محسوب می‌شد.
در میانه این خیابان زمین بزرگی بود که مدتی بعد سینمای روبازی در آن ساخته شد که به درایوین سینما مشهور بود. این سینما هنگام شب و وقتی خورشید غروب می‌کرد، کارش را آغاز می‌کرد و بر پرده بزرگی که در محیط باز داشت، فیلم‌های سینمایی آن روزگار به نمایش درمی‌آمد.» «رضا انوری» رئیس سندیکای سینماداران و عضو هیئت‌مدیره واردکنندگان فیلم قبل از انقلاب، شهریور سال ۱۳۴۸ درایوین سینما ونک را افتتاح کرد. او مالک بخشی از زمین درایوین سینما بود و بخش دیگر را اجاره کرد. درایوین سینمای ونک ۱۴ هزارمترمربع مساحت و گنجایش ۲۳۶ خودرو داشت و با نمایش فیلم موزیکال «روس‌ها می‌آیند» به کارگردانی نورمن جویسون کار خود را شروع کرد.
تفریح گران
کف زمین سینما شماره‌ها با فاصله مشخص از هم نوشته شده بود و بعد از خرید بلیت هر خودرو روی شماره مشخص شده پارک می‌کرد. اعرابی می‌گوید: «خانواده‌هایی که خودرو داشتند، سوار بر اتومبیل شخصی خانوادگی وارد این زمین می‌شدند و در نظم خاصی می‌ایستادند و با شروع فیلم از داخل ماشین، پرده را به خوبی مشاهده می‌کردند. این سرگرمی بیشتر، تابستان‌ها مورد توجه خانواده‌ها بود. این پدیده نویی بود و مثل همه پدیده‌های نو مورد توجه و کنجکاوی مخاطبان قرار می‌گرفت. در نتیجه همه به قصد آشنایی با این پدیده به درایوین سینما می‌آمدند. صدا هم در محیط پخش می‌شد و اطراف خیلی شلوغ نبود.
خانواده‌ها برای خودشان ساندویچ یا غذاهای آماده تهیه می‌کردند. بچه‌ها هم خیلی این نوع تفریح را دوست داشتند. شاید در ازای موفقیت درسی می‌گفتند: جایزه یکبار می‌برمت درایوین سینما! » درایوین سینما و تماشای فیلم برای همه اقشار جامعه تفریحی در دسترس و امکانپذیر نبود. نخست اینکه خانواده باید خودرو شخصی می‌داشت و دوم اینکه قیمت بلیت درایوین سینما گران بود. اعرابی می‌گوید: «البته درایوین سینما سرگرمی گرانی بود. برای ورود، بلیت تهیه می‌شد که قیمت آن از بلیت سینماهای معمولی بالاتر بود. در سالنامه کیهان یا اطلاعات دهه ۴۰ اخبار افتتاح این سینمای روباز وجود دارد.»
سینمایی که طعمه حریق شد
درایوین سینمای ونک با داشتن کانال‌های هوای گرم که توسط لوله‌های مخصوص قابل انتقال به تمام خودروها بود، زمستان هم مخاطب داشت و فیلم نمایش داده می‌شد. در قسمت پشتی درایوین سینما هم یک ساختمان چند طبقه شامل رستوران و کافه وجود داشت. در رستوران سینما یک دیوار شیشه‌ای وسیع امکان تماشای فیلم را حین غذا خوردن برای تماشاگران میسر می‌کرد.
تماشاچیان در رستوران می‌توانستند به وسیله گوشی‌های مخصوص و مجزا صدای فیلم را به زبان فارسی یا انگلیسی بشنوند. «عباس بهارلو» در کتاب «سینماسوزی در ایران» می‌نویسد: «رضا انوری به سید ابراهیم صالح، رئیس اداره نظارت و نمایش وزارت فرهنگ و هنر وقت، در ۹ آذر ۱۳۵۴ خبر می‌دهد شب قبل در صندلی‌های ردیف ۱۶ بمبی ساعتی کشف شده است که بلافاصله مسئولان سینما به افسر نگهبان کلانتری ۳ خبر می‌دهند و مأموران کمیته ضد خرابکاری بمب را خنثی می‌کنند.» با این حال درایوین سینمای ونک اردیبهشت سال ۱۳۵۵ طعمه حریق می‌شود.
سینما بهار در شمال میدان تجریش
در شمال میدان تجریش، حدفاصل خیابان‌های فناخسرو (ثبت سابق) و شهید جعفری (جعفرآباد سابق) در دهه ۳۰ سینمای روبازی به نام سینما بهار بود. مردم با پارک خودرو در اطراف میدان تجریش و تهیه بلیت به تماشای فیلم می‌نشستند. در این سینمای روباز فقط در بهار و تابستان فیلم نمایش داده می‌شد.
«علی فرهمند» یکی از مؤسسان سینما بهار تجریش بود. سینمایی که سال ۱۳۳۴ با شراکت ۵ نفر راه‌اندازی شد. آن زمان که سینما بهار راه‌اندازی شد، هیچ سینمای دیگری در شمیران نبود. یعنی نه خبری از درایوین سینمای ونک بود و نه از سینما آستارا. سینما بهار از ابتدا یک زمین مسطح حدود هزار و ۲۰۰مترمربع بود که دورتادور آن دیوارهای آجری کوتاه قرار داشت. سینما سقف نداشت. در زمستان‌های سرد و پربرف شمیران هم که نمی‌شد در فضای باز به تماشای فیلم نشست. به همین علت سینما پاییز و زمستان تعطیل می‌شد و فقط در فصول بهار و تابستان باز بود. به همین دلیل هم نامش را سینما بهار گذاشته بودند.