همشهری آنلاین_پریسا نوری: خواهر و برادرها حتی نتوانستیم در آغوش یکدیگر گریه کنیم تا غم‌مان سبک شود... فوت ناگهانی پدرم، خاکسپاری غریبانه و نداشتن مراسم‌ترحیم را نمی‌توانم بپذیرم...». اینها بخشی از حرف‌های زن جوانی است که پدرش را اوایل اردیبهشت بر اثر ابتلا به کرونا از دست داده و با گذشت ۳ ماه هنوز در فقدان او غمگین و مضطرب است و به تعبیر روان‌شناسان، مراحل سوگواری را طی نکرده است. این روزها اندوه از دست دادن عضوی از خانواده، برگزار نکردن آیین سوگواری و رها شدن در دالان بی‌انتهای غمی جانکاه، شرح حال مشترک کسانی است که عزیزان‌شان را به خاطر کرونا از دست داده‌اند.
از آنجا که این وضعیت فشار روانی زیادی به بازماندگان وارد کرده و به افسردگی منتهی می‌شود، کارشناسان مراکز بهداشت پایتخت وارد میدان شده و با شناسایی خانواده‌های قربانیان کرونا و برپایی دوره‌های «مشاوره سوگ»، توان خود را برای تسکین آلام این افراد به کار می‌گیرند.
روان‌شناسان مراکز بهداشت با خانواده‌های داغدار و بازماندگان، ارتباط درمانی برقرار کرده و به آنان کمک می‌کنند بدون احساس گناه، ترس و... واقعیت نبودن عضو خانواده را پذیرفته و آرامش پیشین را پیدا کنند.
«مریم» زن جوانی است که ۲ ماه پیش مادرش را به دلیل کرونا از دست داده و حالا به کمک مشاوران مرکز بهداشت شرق تهران دوره‌های مشاوره سوگ را می‌گذارند. او در این‌باره می‌گوید: «تا مدت‌ها بعد از فوت مادرم عذاب وجدان داشتم. چون با مادرم زندگی می‌کردم و او چند روز قبل از فوتش به من گفته بود بدن درد و تب دارد، اما من به خیال اینکه سرما خورده موضوع را جدی نگرفته و گفتم قرص سرماخوردگی بخورد.
بعد از فوت مادرم به قدری عذاب وجدان داشتم که به خودکشی فکر می‌کردم. از دست خودم عصبانی بودم خودم را سرزنش می‌کردم که چرا مادرم را به بیمارستان نبردم! .... چرا خودم به کرونا مبتلا نشدم! ... چرا هنوز زنده ام! ... دلم می‌خواست خودم را تنبیه کنم... بار سنگین غم مرگ مادرم را با عذاب وجدان به دوش می‌کشیدم و از خواب و خوراک افتاده بودم...» او درباره آشنایی با مرکز مشاوره شرق این‌طور می‌گوید: «با وجودی که دوره مرخصی‌ام تمام شده بود اما از نظر روحی آماده نبودم به سر کار برگردم تا اینکه بعد از چهلم مادرم از طرف مرکز بهداشت شرق تماس گرفته و خواستند در جلسات مشاوره سوگ شرکت کنم.» مریم ادامه می‌دهد: «در جلسه اول با تردید شرکت کردم و با شنیدن حرف‌های مشاور کمی آرام شدم. برای همین ۴ جلسه بعدی را با اشتیاق رفتم و حالا حالم خیلی بهتر از گذشته است.»
او توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: «بعد از فوت مادرم فکر می‌کردم باید غمش را فراموش کنم. وسایلش را از جلو چشمم بردارم و حتی خانه را عوض کنم که به یادش نیفتم و حالم بهتر شود اما کارشناس مرکز بهداشت توضیح داد که باید به مرور غم ناشی از فوت مادرم را بپذیرم؛ گریه کنم؛ خاطراتش را مرور کنم و به تدریج از آن عبورکنم و...»
- مشاوره سوگ
طرح حمایت و ارائه خدمات رایگان روان‌شناسی به خانواده‌های متوفیان کرونا با عنوان «مشاوره سوگ» از اوایل سال ۹۹ همزمان با سراسر کشور در مراکز بهداشت پایتخت در حال اجراست. دکتر «محبوبه بازرگان» کارشناس مسئول واحد سلامت روانی مرکز بهداشت شرق درباره این طرح می‌گوید:»این مشاوره‌ها برای بازماندگان قربانیان کرونا در ۵ جلسه به‌صورت هفتگی توسط متخصصان و کارشناسان آموزش دیده روان‌شناسی برپا می‌شود و در صورت نیاز به تشخیص کارشناس این جلسات تا ۷ جلسه ادامه دارد.» این کارشناس مسئول با تأکید بر اینکه طی شدن روند سوگ برای بازماندگان اهمیت بالایی داشته و سوگ ابراز نشده، پیچیده و مشکل‌ساز می‌شود، می‌افزاید:»هدف از برگزاری جلسات مشاوره سوگ، حمایت روانی و عاطفی از بازماندگان برای طی کردن مراحل سوگ، کنار آمدن با غم فقدان عزیز از دست رفته، و یافتن راه‌هایی است که بازماندگان بتوانند در کنار حفظ و یادآوری خاطرات متوفی، زندگی سازنده‌ای را در پیش بگیرند.»
دکتر بازرگان درباره تعداد و نحوه برگزاری جلسات مشاوره به‌صورت تلفنی و حضوری در مراکز بهداشت می‌گوید: «در قالب اجرای این طرح، کارشناسان مراکز بهداشت با با خانواده‌های متوفیان کرونا که محل زندگی‌شان در حوزه آن مراکز هستند، تماس گرفته و از آنان برای شرکت در جلسات مشاوره سوگ به‌صورت تلفنی یا حضوری دعوت می‌کنند.»
او با بیان اینکه تا به حال به ۱۸۸۰ خانوار در محدوده تحت پوشش مرکز بهداشت شرق تهران خدمات مشاوره سوگ ارائه شده از استقبال خانواده‌های داغداراز این طرح می‌گوید: «خیلی‌ها با تردید و ناباوری در یکی دو جلسه اول مشاوره شرکت می‌کنند. اغلب فکر می‌کنند با جای خالی عزیز از دست رفته‌شان هیچ‌وقت نمی‌توانند کنار بیایند و می‌پرسند یعنی من خوب می‌شوم؟ می‌توانم به زندگی گذشته برگردم؟ یعنی می‌شود همه چیز مثل قبل شود و... و. این افراد بعد از چند جلسه مشاوره به بینشی جدید از زندگی و مرگ می‌رسند. آنها احساساتشان را می‌شناسند و از بروزش خجالت نمی‌کشند. متوجهه می‌شوند که غمگین بودن در این شرایط نرمال است و یاد می‌گیرند آرام آرام از آن گذرکنند و... بعد که دوره را می‌گذرانند حالشان رو به بهبود می‌رود و این موضوع را به کارشناسان اطلاع داده و تشکر می‌کنند.»
- لزوم حمایت روانی از بازماندگان
کارشناس مسئول مرکز بهداشت شرق با تأکید بر اهمیت حمایت‌های عاطفی و روانی از داغدیدگان کرونا معتقد است خانواده‌های متوفیان کرونا به دلیل اینکه نتوانستند احساسات منفی ناشی از فقدان عزیزشان را تخلیه و بیان کنند نیازمند به بروز عواطف و گفت‌وگو با دیگران هستند تا سلامت روان خود را زودتر بازیابند و به زندگی عادی برگردند. او می‌گوید:» یکی از شروط بازگشت به شرایط عادی زندگی، گذر صحیح از مراحل مختلف واکنش سوگ و پیشگیری از بحران سوگ پیچیده یا ابراز نشده است از این‌رو اقوام، دوستان و آشنایان خانواده داغدار باید با آنها فرصت ابراز احساسات بدهند با آنها همراهی و همدردی کنند، بروز عواطف و هیجانات عزاداران را قضاوت نکنند، آنها را از گریه کردن و عزاداری منع نکنند تا آنان به این وسیله احساسات درونی خود را بروز داده و آرامش پیشین را بازیابند.»
- مشاوره برای پیشگیری از «سوگ پیچیده»
به گفته کارشناس بهداشت روان مرکز بهداشت شرق سوگ یک واکنش هیجانی طبیعی است که به شکل غم و حسرت بروز می‌کند و سوگواری فرایندی است که سوگ را حل می‌کند و نمی‌گذارد مشکل روحی برای فرد داغدار ایجاد شود. «مشاوره سوگ» یک اقدام پیشگیرانه و مداخله تخصصی است که کمک می‌کند که فرایند سوگ به شکل طبیعی طی شود و از خطر «سوگ پیچیده» پیشگیری می‌کند. «سوگ پیچیده» یک سوگ مقام و غیرمعمول با نشانه‌های حاد است یعنی روند سوگ به‌طور طبیعی طی نشده باشد و دوره طولانی شده و شخص نیاز به درمان پیدا می‌کند و در صورت عدم مداخلات تخصصی این موضوع ممکن است منجر به افسردگی در فرد شود.