همشهری آنلاین-یکتا فراهانی: رباط‌ها و تاندون‌های اطراف مفصل زانو ممکن است با عبور از روی یک توده استخوانی کوچک، کمی کشیده شوند و سپس به جای خود بازگردند و باعث ایجاد صدای کلیک در زانو شوند. سندرم Snapping مفصل زانو عموماً توسط تاندون عضله دوسر فموریس در قسمت جانبی مفصل زانو ایجاد می‌شود.
صدای زانو یا کریپیتوس
پروفسور کامران آزما، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، استاد دانشگاه در مورد علت صدای زانو می‌گوید: «به طور کلی به هر نوع سرو صدایی که هنگام حرکت مفصل درآن ایجاد می‌شود، کریپیتوس KREP-ih-dus گفته می‌شود.
وجود این سر و صداها در مفاصل گاهی باعث نگرانی افراد و باعث مراجعه آن‌ها به پزشک می‌شود. چون گمان می‌کنند مفاصلشان دچار آسیب شده است. افراد زیادی صداهایی از زانوی خود می‌شنوند که معمولاً با افزایش سن بیشتر می‌شود.»
صدای‌های بی‌ضرر یا مضر؟
به گفته دکتر آزما اغلب این صداها بی‌ضرر هستند. اما در بعضی موارد هم اهمیت دارند و باید به آن‌ها توجه شود. در واقع موضوع مهم آن است که مشخص کنیم مفاصل در چه حالتی و چه زمانی دچار سر و صدا می‌شوند.
بنابراین گاهی نیز این سرو صداها با اهمیت و نشان دهنده بیماری زمینه‌ای هستند. بنابراین باید برای تشخیص آن به پزشک مراجعه شود.
توجه داشته باشیم صداهای طبیعی یا فیزیولوژیک ضرری ندارند و معمولاً به دلیل ترکیدن حباب‌های گاز در مفصل یا اطراف آن هنگام خم و راست کردن زانو و همچنین به دلیل گیر افتادن رباط‌ها و لیگامان‌ها بر برجستگی‌های استخوانی ایجاد می‌شوند که باعث بروز حالت صداهایی در زانو می‌شوند.
راه های تشخیص
به گفته این متخصص طب فیزیکی، برای تشخیص بی‌ضرر بودن یا مضر بودن صدای زانو عواملی وجود دارند. ضمن آنکه با تشخیص صداهای فیزیولوژیک از انواع پاتولوژیک (ناشی از بیماری) می‌توان به علت بروز سر و صدی زانو پی برد.
در واقع سر و صدای زانو را اگر خیلی زیاد نباشد، گاهی اتفاق بیفتد و فرد نیز عارضه و مشکل دیگری نداشته باشد می‌توان از نوع فیزیولوژیک و فرایندی طبیعی دانست. بنابراین دلیلی برای نگرانی برای این گونه صداها وجود ندارد. اما اگر این صداها با درد همراه باشند موضوع فرق خواهد کرد.
یعنی اگر فرد هنگام راه رفتن احساس ناراحتی کند، متوجه تورم و درد در ناحیه زانو شود و همچنین اگر این سرو صداها با احساس خشکی، سفتی و محدودیت در حرکات زانو همراه باشند ممکن است نشان دهنده بیماری زمینه‌ای باشد که در این صورت شخص باید به پزشک مراجعه کند.
دلایل بروز صدای زانو
دکتر آزما می‌گوید در بزرگسالی معمولاً صدای زانو همراه با درد می‌تواند از نشانه‌های سائیدگی مفصل باشد که بیماران اغلب با آسیب شاخ خلفی منیسک، صداهای درد ناکی در زانوی خود دارند، نرمی غضروف استخوان کشکک هم از علل شایع سر و صدای زانو در جوانی یا اوایل بزرگسالی است که باید به آن توجه و در صورت لزوم به پزشک مراجعه شود.
البته طبیعت صدا و نحوه شروع آن در زانو هم می‌تواند دلایل بروز صدای زانو را مشخص و صداهای فیزیولوژیک را از انواع پاتولوژیک آن تفکیک کند.
تفاوت صداهای فیزیولوژیک و پاتولوژیک
دکتر آزما می‌گوید صداهای فیزیولوژیک شروع ناگهانی و افزایشی ندارند. ضمن آنکه زانوی فرد درد نمی‌کند و سابقه آسیب و ضربه به زانو هم ندارد.
همچنین صداهای ناشی از ترکیدن حباب در زانو هم گاهی اتفاق می‌افتد که معمولاً ثابت و همیشگی نیستند. اما صداهای دائمی در زانو اهمیت بیشتری دارند. چون شانس ابتلا به آرتروز زانو در افرادی که زانوی آن‌ها زیاد و به طور دائم صدا می‌دهد تا سه برابر بیشتر خواهد بود.
البته فرکانس، طول بلندی و توصیف این صداها هم اهمیت دارد. معمولاً تعبیر افراد از صدای زانو به نوعی احساس ترکیدن چیزی در زانو، کوبیدن، کلیک، و ترک خوردن استخوان است. همچنین گاهی نیز احساس آسیاب و رنده شدن سطح مفاصل را دارند.
صدای انفجاری و ناگهانی معمولاً هنگام کنده شدن منسیک یا لیگامان‌های زانو تجربه می‌شود. درحالی که که صداهایی مثل آسیاب یا رنده کردن هنگام بروز آرتروز زانو و نرمی غضروف احساس می‌شود. در پارگی منیسک هم فرد صدایی نازک و احساس کلیک احساس می‌کند.
سندروم پاتلوفمورال
به گفته دکتر آزما صدای ایجاد شده در مفصل رانی کشککی از دلایل متداول صدای زانوست که می‌تواند از نخستین نشانه‌های سندروم پاتلوفمورال باشد. سندروم پاتلوفمورال به عنوان درد جلوی ران یا سندرم زانوی دوندگان هم شناخته می‌شود و از شایع‌ترین شکایات زانو بین افراد فعال جوان و همچنین افراد مسن است. . دلیل بروز آن نیز فشار بیش از حد مفاصل است.
حدود یک پنجم از بیمارانی که عمل تعویض مفصل زانو انجام داده‌اند نیز اغلب در مفاصل خود صداهایی می‌شنوند که مشکل خاصی نیست و در بیشتر موار دهم به مرور کم می‌شود. در واقع نوع ایمپلانت استفاده شده و تغییرات مختصر ناشی از عمل جراحی از علل بروز این گونه صداها پس از جراحی است.