اعتراف کنید؛ آیا شما هم جز آن دسته از افرادی هستید که هنگام خستگی و کوفتگی عضلات از بچه 6 ساله خود یا هر فرد دیگری می‌خواهید بر روی پشت شما راه برود یا به عبارتی پشت‌تان لگدمال کند؟ یا اینکه بعد از ساعتی تایپ یا کار کردن با صفحه کلید، پنجه‌های خود را برای رفع خستگی فشرده و به صدا در می‌آورید؟
به راستی می‌دانید با این عمل یعنی زمانی که اقدام به صدا در آوردن یا به عبارتی ترکاندن یا شکستن مفاصل انگشتان، گردن، کمر و... می‌کنید، چه بلای سر آنها می‌آید؟
ما این سوال را از ژوزف فینبرگ، متخصص فیزیاتری physiatry و رئیس بیمارستان نیویورک که بر روی روش‌های درمانی غیر جراحی برخی از اختلالات عصبی عضلانی و اسکلتی کار می‌کند، پرسیده‌ایم. پاسخ او را با هم می‌خوانیم...
آقای دکتر، چه اتفاقی می‌افتد وقتی ما یکی از مفاصل بدن را به صدا در می‌آوریم؟
عموم مردم بر این باور هستند که انحرافاتی در یک مفصل به وجود می‌آید که به اصطلاح به نام قولنج می‌گویند. آنها می‌خواهند با یک حرکت ناگهانی و یا دستکاری آن را رفع کنند. به عبارتی با این حرکت، تنش در رباط، عضله یا مفصل را کاهش بدهند. ولی از لحاظ علمی چنین چیزی سندیت ندارد.
حتی عکس‌برداری با اشعه ایکس قبل و بعد این عمل چیزی را نشان نمی‌دهد. یعنی زمانی که شما احساس راحتی بعد از این حرکت در مفاصل خود می کنید. یک احساس کذب است چون هیچ سند و ارزیابی بالینی دال بر حقیقی بودن آن وجود ندارد.
این سوال که صدای ترکاندن بی مقدمه و وحشتناک مفاصل ناشی از چه چیز است، باید گفت؛ مفصل به طور طبیعی دارای فشار منفی است. حرکت دادن بخشی از بدن آن هم به سرعت یا ناگهانی، باعث می‌شود که فشار هوای که به صورت حباب در مفصل حرکت می‌کند، ترکیده و صدا از آن تولید شود.
برای اثبات این فرایند، اولین باردر سال 1971 میلادی دو دانشمند آلمانی دست به تحقیق و آزمایشی جالبی در این زمینه زدند، آنها به مفصل سوم بین انگشت و کف دست نیرویی کششی وارد آوردند و با مشاهده شکل‌گیری حباب‌هایی از گاز در این آزمایش ثابت کردند که فشار بر مفاصل یاد شده سبب آزاد شدن گاز Co2 می‌شود.
وارد آمدن نیروی کششی بین سطوح مفصل سبب افزایش حجم آن و کاهش فشار مایعی می‌شود که درون مفصل است. این کاهش به خروج گاز درون مفصل و ایجاد حباب می‌انجامد. فشار وارده بخصوص با شکستن به اصطلاح قولنج سبب حرکت مایع درون مفصل به قسمت‌هایی می‌شود که زیر فشار کمتر باشد.
صدای حاصل از شکستن قولنج به سبب ترکیدن همین حباب‌های گاز در جریان حرکت مایع درون مفصل است. اما باید بدانید که ایجاد حرکت سریع و ناگهانی در مفاصل باعث تولید مشکلات متعددی در بدن خواهد شد.
به طور کلی، صداهای مفاصل را می‌توان به دودسته تقسیم کرد؛ دسته اول صداهای حاصل از حرکات مفصلی و دسته دوم صداهای حاصل از قولنج کردن مفاصل که بر اثر یک فشار شدید در انتهای دامنه حرکتی ایجاد می شوند.
اگر این صداها با درد و التهاب همراه نباشند، نگرانی زیادی وجود ندارد. اما در شرایطی که این صداها، همراه با درد و التهاب باشند، باید به پزشک مراجعه کنید.
با این وجود، برای رفع خستگی و احساس راحتی در مفاصل، بهترین کار مقاوم سازی آنها، تغذیه مناسب غضروف و انجام ورزش متناسب با مفصل است. تقویت عضلات، تحرک و پویای افراد و نیز ورزش صحیح، مهم ترین عوامل در پیشگیری از بروز صدمات و ضعف مفاصل و... است.
صداهایی که گاهی از مفاصل بدن خود می شنویم، احساس خشکی صبحگاهی یا گاهی دردناک شدن مفاصل، نشانه این است که از بدن خود به خوبی نگهداری نکرده اید و ادامه این روند منجر به تخریب و عدم کارایی آنها خواهد شد.
عموم مردم با بی توجهی و ناآشنایی با بدن، مشکلات بسیاری برای مفاصل و یا به طور کلی برای بدن خود بوجود می‌آورند.
یکی از شایع‌ترین مشکلات "قولنج مفاصل" است. ممکن است شما با شکستن یا ترکاندن قولنج کمر، گردن و بخصوص انگشت‌ها برای رفع خستگی، احساس راحتی کنید، ولی این عمل باعث ایجاد ساییدگی زودرس در مفاصل‌ها خواهد شد.
اینکه بعضی از افراد برای رفع قولنج اجازه می‌دهند شخصی بر روی ستون فقرات آنها راه برود یا به عبارتی لگدمالی کند، خطرناک است. چرا که با این کار فشارهای غیرمعمول و بسیار سنگینی را به ستون فقرات وارد می کند.
حتی امکان دارد در بعضی شرایط، این کار منجر به شکستن مهره‌ها و ایجاد صدمات جبران ناپذیر از جمله بی اختیاری ادرار و یا فلج اندام‌ها شود.
تلاش کنید این عادت را از خود دور کرده و ورزش کردن را جایگزین آن کنید شما با انجام حرکات و کشش‌های صحیح ورزشی از تشکیل مکرر این حباب‌ها جلوگیری کرده و از شر آنها یعنی قولنج شدن خلاص خواهید شد.
تاکید می‌کنم؛ چرخش ناگهانی درمفاصل بخصوص در مفاصل گردن و کمر بسیار خطرناک بوده و آسیب‌های ستون فقرات و عضلات گردن را بیشتر می‌کند.
شکستن قولنج به سبب ایجاد حس راحتی و رفع موقت خستگی به صورت مکرر به یک عادت بد و مضر تبدیل خواهد شد. عادتی که موجب اختلال و آسیب‌های مفصلی شده و روز به روز آسیب را تشدید می‌کند.
شاید ندانید که منشأ بسیاری از سردردهای نامشخص و حتی تاری دیدگان در همین عادت غلط و خطرناک است. عادت وارد کردن فشارهای نامعمول به ستون فقرات، گردن و... چرا که عروق تغذیه کننده مغز از گردن عبور می‌کنند و هر گونه فشار و یا اسپاسم شدید، مشکلات مختلفی در ناحیه مغز و اعصاب بوجود می‌آورد.
زندگی سالم و با نشاط، بر پایه تحرک و پویایی درست و منظم استوار است. از تنبلی دوری کنید. تحرک کافی، تغذیه سالم و ورزش، شما را در برابر هر مشکل و بیماری قوی و مصون می‌کند. خود را از شرایط استرس‌زا و تحت فشار دور کنید.
برای داشتن قلبی سالم باید تا حد معقول بدوید و برای درمان و پیشگیری از قولنج مفاصل نیز به انجام ورزش‌های کششی و انعطاف پذیری مناسب بدن بپردازید و همیشه مفاصل خود را در وضعیت خوب نگهداری کنید.
اصلاح روش زندگی یک کار مطلوب و پسندیده است به شرطی که براساس اصول و قواعد صحیح باشد. به جای شکستن قولنج مفاصل خود، برای مفصلی که دچار مشکل شده است، روزانه چند حرکت کششی انجام دهید، ظرف مدت چند هفته خواهید دید که عادات شما در این زمینه کاملا برطرف شده‌اند.
