همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: براساس علم سایکو نورو ایمونولوژی، Psychoneuroimmunology روانی- عصبی و ایمونولوژی بین بدن، ذهن و احساسات، ارتباط مستقیمی وجود دارد. همچنین بر اساس علم یوگا سلامت روان در بدن منعکس می‌شود.
در واقع فشارهای روانی به تمام سیستم‌های بدن فشار می‌آورند. بدن و ذهن نیز در حال تعامل دائمی هستند. علم یوگا مرزی را مشخص نمی‌کند که بدن ما کجا به پایان می‌رسد و ذهن شروع می‌شود؛ بلکه هر دو را به عنوان یک واحد یکپارچه در نظر می‌گیرد.
رهایی از تنش‌های روزمره با یوگا
الناز حسینی روان شناس بالینی، کارشناسی ارشد روان شناسی بالینی و مربی فدراسیون یوگا درباره ارتباط فعالیت‌های بدنی در ایجاد تاثیرات روانی و عاطفی می‌گوید: «آشفتگی زندگی روزمره استرس‌های زیادی را به بدن و همچنین ذهن وارد می‌کند. تنش‌ها و استرس زندگی روزمره در حال افزایش است و همه این عوامل بدن را تحت فشار قرار می‌دهد و باعث تنش‌های عصبی می‌شوند که بر ذهن هم تأثیر منفی می‌گذارند.
تنش‌های مرتبط با استرس عمدتاً بر عضلات دیافراگم که عضلات تنفسی هستند و همچنین در سیستم عصبی ذخیره می‌شوند. بنابراین اگر بتوانیم این نواحی را آرام کنیم استرس هم تا حدود زیادی کاهش پیدا خواهد کرد.
یوگا یکی از ورزش‌هایی است که می‌تواند با کار کردن بر نواحی که دچار تنش هستند باعث رهایی آنها و افزایش خون رسانی به همه اندام‌های بدن شود. همچنین تنفس سریع و سطحی را تبدیل به تنفس عمیق و آهسته می‌کند و به این ترتیب باعث دریافت اکسیژن بیشتر می‌شود؛ چیزی که می‌تواند استرس را از ذهن و جسم دور کند.
یوگا با مهار استرس و آسانا (تمرین‌های فیزیکی یوگا) و تکنیک‌های تنفسی (پرانایاما) نه تنها موثرترین؛ بلکه طبیعی‌ترین درمان برای استرس به شمار می‌رود و برخلاف بسیاری از درمان‌های دیگر، هیچ خطرو عوارض جانبی هم به دنبال نخواهد داشت.
در واقع تمرین‌های منظم یوگا به مرور موجب در پیش گرفتن سبک زندگی سالم می‌شود و با تولید انرژی زیاد در بدن باعث تحریک سلول‌ها و رها کردن عضلات منقبض می‌شود.
البته این تأثیر نسبت به روش‌های دیگر نیاز به زمان بیشتری دارد. اما با کمی صبوری حتماً می‌توان احساس آرامش ذهنی زیادی را تجربه کرد.
ارتباط مستقیم جسم وروان
به گفته الناز حسینی، روان شناسان معتقد به وحدت وجود؛ یعنی مکتب گشتالت و روان شناسان ادراکی-حرکتی معتقدند تفکیک وجود انسان به دو بعد جداگانه جسمانی و روانی فقط به دلیل سهولت در امر مطالعه این بخش‌هاست. چون وجود انسان به هیچ وجه قابل تجزیه و تفکیک به عناصر و اجزای مستقل نیست.
در واقع انسان همیشه به صورت یک کل واحد عمل می‌کند؛ نه بخش‌های مستقل از یکدیگر چون جسم و روان و ذهن و بدن از هم جدا نیستند.»
ضرورت انجام فعالیت‌های بدنی
این روان شناس می‌گوید فعالیت‌های بدنی به ویژه یوگا، نوعی ورزش و فعالیت است که از وضعیت‌های بدنی مختلف یعنی آساناها تشکیل می‌شود که با توالی‌های روان به هم مرتبط می‌شوند و می‌توانند با تمرینات تنفسی و مدیتیشن نیز همراه باشند. اما موضوع قابل توجه آن است که یوگا فعالیتی بیشتر از سوزندان کالری و تقویت عضلات و تمرینی کلی و جامع برای ذهن و بدن است.
نقش یوگا در کاهش استرس
یکی از شایع‌ترین مشکلات در زندگی همه ما استرس است. شتاب زدگی و سرعت زندگی مدرن باعث استرس می‌شود. اما استرس یک پدیده مدرن نیست. ما استرس را از بدو تولد تجربه و زندگی خود را صرف تطبیق با آن می‌کنیم؛ حتی وقایع عادی زندگی روزمره هم می‌تواند باعث آشفتگی درونی شود.
همه ما نیز تاحدودی استرس را تجربه کنیم. بعضی افراد به دلایل مختلف بهتر از دیگران می‌توانند استرس خود را کنترل کنند و این می‌تواند به دلیل شخصیت، محیط و شرایط جسمانی یک فرد باشد. اما هر فرد در طول زندگی به هر حال مجبور است با تاثیرات استرس دست و پنجه نرم کند.
بیشتر مردم با استرس‌هایی ناشی از تشکیل خانواده، بزرگ کردن فرزندان، کنارآمدن با جامعه و شرایط اقتصادی متغیر و نامعلوم مواجه و به دنبال راهی برای رهایی از آنها هستند که حرکات یوگا می‌تواند یکی از راه‌های مؤثر در این خصوص باشد.
در واقع می‌توان گفت استرس و تأثیر یوگا بر آن یکی از مواردی است که باعث می‌شود افراد به سمت انتخاب یوگا سوق پیدا کنند.
تبدیل استرس منفی به مثبت
به گفته الناز حسینی ما استرس را به دو صورت مثبت و منفی تجربه می‌کنیم. استرس مثبت می‌تواند در فرد انگیزه‌ای برای توسعه خلاقیت و تلاش برای موفقیت ایجاد کند. اما گاهی استرس فقط آثار منفی به جای می‌گذارد و منجر به بیماری، افسردگی و بیماری می‌شود.
ما باید بتوانیم راهی برای تبدیل استرس منفی به مثبت پیدا کنیم. یوگا می‌تواند چنین کاری انجام دهد و یکی از ورزش‌هایی است که به ما کمک می‌کند استرس منفی را به استرس مثبت تبدیل کنیم.
حرکات یوگا و تکنیک‌های تنفسی به رهایی انقباض‌ها و تنش‌ها کمک می‌کند و به این ترتیب ذهن، بدن و عواطف تحت تأثیر استرس‌های فیزیکی، فیزیولوژیکی، فکری و عاطفی و روحی قرارمی گیرند.
توجه داشته باشیم تنش‌های ذهنی -عاطفی و عضلانی ارتباط نزدیکی با هم دارند و استرس مداوم ممکن است باعث انقباض‌های عضلانی، دردهای شدید عضلات و مفاصل، سفتی در فک یا عضلات صورت می‌شود.
سوء هاضمه و سندروم روده تحریک پذیر، سردرد و میگرن هم از جمله موارد دیگری هستند که معمولاً بر اثر استرس آنها را تجربه می‌کنیم. به طور طبیعی هنگامی که بخشی از بدن متشنج است جریان خون در آن ناحیه کاهش می‌یابد و در نهایت سیستم ایمنی ما تضعیف می‌شود. اما یوگا می‌تواند بر ناحیه‌ای که تحت فشار و تنش است تأثیر بگذارد و باعث افزایش جریان خون رسانی در همه اندام‌های بدن شود. همچنین ضربان قلب و فشار خون را تثبیت می‌کند.
حفظ سلامت روان
توجه داشته باشیم بین بدن، ذهن و احساسات ارتباط مستقیمی وجود دارد. بر اساس علم یوگا نیز سلامت روان در بدن منعکس می‌شود و فشارهای روانی بر تمام سیستم‌های بدن فشار می‌آورند.
در واقع بدن و ذهن در حال تعامل دائمی هستند. بنابراین باید هر دو را به عنوان یک واحد یکپارچه در نظر بگیریم. آشفتگی زندگی روزمره، استرس را به بدن و ذهن وارد می‌کند.
تنش‌های مالی، آشفتگی‌های عاطفی، آلودگی محیط زیست و فشار اخبار بد و سرعت وقایع و از همه مهم‌تر احساس سبقت گرفتن از یکدیگر در زندگی امروزی استرس زندگی روزمره ر افزایش می‌دهد و سلامت روان ما را به مخاطره می‌افکند.
بنابراین برای مقابله با همه این موارد و افزایش سیستم ایمنی خود باید به دنبال راه رهایی باشیم که کمتر تحت فشار قرار بگیریم. حتی یادگیری تنفس‌های عمیق و آهسته در یوگا و مهار استرس و اضطراب و آشفتگی‌های ذهن به ما اجازه می‌دهد با دریافت انرژی و اکسیژن بیشتر، جسم و ذهن ما آرامش بیشتری را تجربه کنند و در نتیجه ما نیز از سلامت روان بیشتری برخوردار باشیم.
تجربه زندگی در لحظه حال و ترک عادت‌های مخرب
این روان شناس بالینی می‌گوید انجام حرکات یوگا می‌تواند زندگی در لحظه حال را به ما بیاموزد. صرف نظر از چگونگی اوضاع و شرایط می‌توانیم به طور کامل در لحظه حال حضور داشته باشیم. تمرکز بر تنفس و انجام حرکات مختلف ما یادآوری می‌کند که در هر لحظه‌ای فرصتی برای تغییر وجود دارد.
هر بازدم نیز به ما اجازه می‌دهد لحظاتی را که می‌گذرند رها کنیم. در واقع توجه به تنفس، ما را در زمان حال نگه می‌دارد. لذت بردن از لحظه حال ما را از زندگی کردن در نگرانی، ترس و تنش، اضطراب و استرس ناشی از چیزهایی که هنوز اتفاق نیفتاده یا ممکن است هرگز هم اتفاق نیفتد و در واقع ترس‌های بیهوده باز می‌دارد و به ما کمک می‌کند عادت‌های بد و عوامل استرس زایی که غالباً آنها را ناآگاهانه با خود به دوش می‌کشیم از بین ببریم.