همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: استرالیا نخستین کشوری در جهان است که به روان پزشکان اجازه تجویز بعضی مواد روانگردان مانند اکستازی و قارچ‌های جادویی را برای درمان افسردگی، اختلال استرس پس از ضربات عاطفی (PTSD) اعتیاد به الکل یا اختلالات مربوط به پرخوری را می‌دهد. این خبر به طور گسترده در خبرگزاری‌های انگلیسی زبان منتشر شده است. اما آیا واقعاً صحت دارد یا خیر؟
مجوز استفاده از مواد روانگردان برای بعضی کارآزمایی های بالینی
دکتر شوان شریعتی راد، کارشناس طب اعتیاد در مورد استفاده از موادروانگردان می‌گوید: «اصل خبری که به طور گسترده در خبرگزاری‌های انگلیسی زبان منتشر شده، اصلاً صحت ندارد.
از آنجایی که مواد روان گردان جزء مواد غیر مجاز شناخته می‌شوند، فرآیند قانونی استفاده از آنها بر بیمار نیازمند صدور مجوزهای قانونی است و در واقع نهادهای ناظر دولتی فقط مجوز استفاده از این مواد را در چند کارآزمایی بالینی مشخص صادر کرده‌اند.
نحوه عملکرد قارچ‌های جادویی
به گفته این کارشناس اعتیاد، قارچ‌های جادویی قارچ‌های خیلی معمولی هستند که در همه جای دنیا در مناطق بارانی و جنگل‌های گرمسیری رشد می‌کنند.
البته بومی کشور ایران نیستند. اما در گیلان و مازندران هم به خاطر هوای بارانی و رطوبتی می‌توانند رشدکنند. ولی در همه قاره‌ها، آمریکای جنوبی و شمالی، استرالیا و در هندوستان به طور طبیعی رشد می‌کنند. این قارچ‌ها در واقع خانواده‌ای از قارچ‌ها هستند که ماده مؤثره آنها ماده‌ای به نام سایلوسایبین (Psilocybin) است. سایلوسایبین وقتی وارد بدن می‌شود تبدیل به ماده‌ای به نام سایلوسین می‌شود که با تحریک گیرنده‌های سروتونین بر قشر پیشاپیشانی باعث ایجاد احساساتی از سرخوشی گرفته تا توهمات دیداری و شنیداری خواهد شد.
علل شیوع و گرایش به مواد روان گردان و قارچ‌های جادویی
دکتر شوان شریعتی راد می‌گوید علل شیوع مواد روان گردان و قارچ‌های جادویی ناشناخته‌است. اما درمورد علل گرایش به این مواد باید گفت بخش زیادی از آن به کنجکاوی افراد بر می‌گردد و میل به تجربه هیجاناتی مانند احساسات ناشناخته و توهم.
چون توهمات ناشی از مصرف این مواد، توهمات منحصر به فردی است والبته در افراد مختلف و بر اساس نوع قارچ فرق می‌کند و همچنین بستگی به احساسات فرد در زمان مصرف هم دارد.
تاثیرات مواد روانگردان بر بدن
مصرف مواد روانگردان باعث تحریک سروتونین می‌شود که علاوه بر پیشا پیشانی در بخش‌های دیگری از مغز که مسئول پاسخ به هراس و اضطراب در مغز هستند هم تأثیر می‌گذارد.
تجربه‌ای که فرد بعد از خوردن قارچ‌های جادویی پیدا می‌کند قابل پیش‌بینی نیست و بستگی به خلقیات و روحیات فرد در زمان مصرف، متفاوت خواهد بود. اما تاثیرات آن حدود ۳۰ دقیقه بعد از مصرف آغاز می‌شود و می‌تواند چهار تا شش ساعت هم ادامه پیدا کند. البته در بعضی افراد تغییراتی در قوه ادراک آنها هم ایجاد می‌کند که می‌تواند تا چندین روز ادامه پیدا کند.
به طور کلی اثر ماده مؤثر این مواد شبیه اثرات ال‌اس‌دی است که می‌تواند شامل اختلال در درک زمان و مکان باشد و همچنین تغییرات در خلق و خو و احساسات. نشانه‌های دیگر آن سرخوشی، احساس آرامش و تجربه فضاهای رؤیا گونه است. یعنی گاهی شخص فکر می‌کند دنیای اطرافش تبدیل به یک دنیای رویاگونه و غیرواقعی شده است.
اختلال تفکر نیز از دیگر عوارض این ماده است. مثلاً ممکن است فرد نورهایی را ببیند یا همه چیز را به شکل شخصیت‌های کارتونی تصور کند. مصرف این ماده می‌تواند باعث گشادی مردمک چشم و همچنین شل شدن ماهیچه‌ها، احساس ضعف، سرگیجه، تهوع، گیجی خواب‌آلودگی و بدگمانی شود.
توهمات خود دگر بینی و اختلالات روان شناختی
به گفته این کارشناس اعتیاد، یکی از اختلالات روان پزشکی اختلالات روان شناختی است. این ماده می‌تواند به طور موقت در افراد خوددگربینی ایجاد کند.
خوددگربینی به حالتی گفته می‌شود که در آن شخص خود را غیر واقعی یا دچار تغییرات شگفت‌آور احساس می‌کند. شخصی که دچار خوددگربینی شده دنیای اطرافش را مبهم می‌بیند و احساس می‌کند در رؤیا به سر می‌برد و حتی روحش را خارج از جسم تصور می‌کند. ممکن است حس کند اعضای بدنش تغییر شکل داده یا گفتار و حرکاتش در اختیار خودش نیستند.
معمولاً افرادی که دچار اضطراب هستند برای رسیدن به آرامش از چنین موادی استفاده می‌کنند؛ در صورتی که مصرف قارچ‌های جادویی در واقع خطر و ریسک بیشتری برای افراد مصرف کننده به دنبال خواهد داشت.
اعتیاد روانی به مواد روانگردان
دکتر شوان شریعتی می‌گوید تحقیقات منابع مهم حاکی از آن است که مصرف این مواد اعتیاد جسمی به دنبال نخواهد داشت. یعنی مثل هرویین یا تریاک نیست که وقتی شخص مصرف آنها را قطع کند دچار عوارض جسمانی مانند بدن درد شود. اما ممکن است بعضی افراد علاقه داشته باشند تا تجربیات و توهمات ناشی از مواد روان گردان را دوباره تکرار کنند و در نتیجه بارها به سمت مصرف آن می‌روند. بنابراین اعتیاد به این مواد اعتیاد روانی است و در واقع همان اعتیادی است که در طول یک دهه اخیر ما نیز در ایران درگیر آن شده‌ایم؛ اعتیاد به روان‌گردان‌هایی مثل شیشه یا مت آمفتامین (Methamphetamine).
موضوع مهم دیگر در مورد این مواد توهم‌زا آن است که عارضه‌ای به نام فلش بک به دنبال دارند. فلش بک به این صورت است که ممکن است شخص حتی بدون مصرف مواد توهم‌زا هم در آینده به طور ناخودآگاه دچار همان عوارضی بشود که قبلاً بر اثر مصرف مواد روان گردان تجربه کرده بود.
جرم زدایی از مواد روانگردان
این کارشناس طب اعتیاد در مورد اینکه مصرف مواد روانگردان و قارچ‌های جادویی در چه کشورهایی آزاد است می‌گوید اخیراً در سال ۲۰۲۰ در ایالت اورگان ایالات متحده تسهیلاتی در نظر گرفته شده که این ماده جرم‌زدایی و استفاده می‌شود.
اما خبری که در رسانه‌های انگلیسی زبان و به تبع آنها در خبرگزاری‌های فارسی زبان منتشر شده مبنی بر اینکه استفاده از این مواد برای درمان در استرالیا آزاد شده؛ صحت ندارد وبه نظر می‌رسد همه خیلی هیجان زده به این خبر توجه نشان داده‌اند.
توجه داشته باشیم بعضی بیماری‌ها در زمینه روان پزشکی وجود دارند که به سختی درمان می‌شوند یا به درمان مقاوم هستند مانند اختلال استرس پس از سانحه. این بیماری بعضی اوقات خیلی شدید است و به درمان‌های شناخته شده روان پزشکی جواب نمی‌دهد
از حدود چند سال پیش، پژوهشگرانی که به دنبال پیدا کردن درمان‌های جدید هستند یکی از موادی که روی آن کار می‌کنند همین ماده سایلوسایبین (Psilocybin) یعنی ماده موثر قارچ‌های جادویی است.
نتیجه مطالعات انجام شده نشان می‌دهد شاید بتوان در بعضی بیمارانی که افسردگی مقاوم به درمان دارند یا مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه هستند و به درمان‌های معمول جواب نمی‌دهند از این ماده کمک گرفت.
کارآزمایی بالینی در استرالیا
به گفته این کارشناس طب اعتیاد، در استرالیا هم یک کارآزمایی بالینی در حال انجام است که تازه آغاز به کار کرده است. در واقع سازمان‌های ناظر، مجوزی برای انجام چند کارآزمایی بالینی برای درمان بیمارانی که دچار اختلال افسردگی مقاوم به درمان یا اختلال استرس پس از سانحه هستند و به درمان‌های معمول جواب نمی‌دهند داده‌اند که می‌توان از مواد جدیدی برای درمان استفاده کنند که یکی از آن مواد هم همان سایلوسایبین (Psilocybin) است.
قارچ‌های جادویی هنوز به عنوان درمان شناخته نمی‌شوند
کارشناس طب اعتیاد می‌گوید در حال حاضر قارچ‌های جادویی و سایلوسایبین اصلاً به عنوان درمان شناخته نشده است. بلکه فقط در حد مطالعه و کارآزمایی بالینی مورد بررسی قرار گرفته است و برای اینکه بخواهد به عنوان درمان معرفی شود سال‌ها کارآزمایی‌های بالینی متعدد و زمان نیاز دارد.
بنابراین به این سادگی نمی‌توان آنها را دارویی برای درمان قلمداد کرد. برای استفاده از قارچ‌های جادویی برای بیماران در استرالیا اولاً تک تک این بیماران باید شرایط استفاده از آن را داشته باشند و اختلالات روان پزشکی داشته باشند که به درمان‌های معمول جواب نداده‌اند.
همچنین باید توسط یک روان پزشک مورد بررسی قرار بگیرند و بعد کمیته اخلاق دانشگاه باید تک تک این نمونه‌های انسانی را بررسی کند و مجوز استفاده را هم به آنها بدهد.
هزینه درمان با سایلوسایبین
دکتر شریعتی راد درمورد هزینه درمان با سایلوسایبین می‌گوید بحث‌های زیادی در این خصوص شده است. یکی از خبرگزاری‌ها گفته هزینه درمان با این مواد حدود ۱۰ هزار دلار در ماه است. در جای دیگری هم این هزینه بین ۲۵ تا ۳۵ هزار دلار در ماه ذکر شده است. که این هزینه شامل هزینه ماده مؤثر به اضافه هزینه تیم تحقیقاتی و بررسی‌هایی است که باید انجام شود.
بنابراین خبر آزاد شدن استفاده از مواد روانگردان و قارچ‌های جادویی اشتباه است؛ چون در حال حاضر استفاده از این ماده آزاد نیست که به عنوان یک درمان تجویز شود و در واقع تا شناخته شدن آن به عنوان یک ماده درمانی راه بسیار طولانی در پیش دارد.
اما محققان مجوز مطالعات کارآزمایی و بالینی را بر این ماده گرفته‌اند تا این ماده را بر بیمارانی که مبتلا اختلالات افسردگی مقاوم به درمان هستند استفاده کنند.