همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: تغذیه در بیماری سندروم روده تحریک پذیر نقش زیادی دارد و معمولاً وقتی پزشک چنین مشکلی را برای بیمار تشخیص دهد برای کمک به درمان علائم بیماری، توصیه می‌کند تغییرات زیادی در رژیم غذایی فرد ایجاد شود که در صورت رعایت نکردن آن‌ها، نشانه‌های بیماری شدت پیدا می‌کند. این تغییرات هم اغلب شامل خوردن فیبر بیشتر، اجتناب از گلوتن یا پیروی از یک رژیم غذایی خاص است.
نشانه‌های سندروم روده تحریک پذیر
کیمیا ترابی نسب، کارشناس ارشد تغذیه بالینی و دانشجوی دکترای تخصصی علوم تغذیه درباره مشکلات بیماری سندروم روده تحریک پذیر می‌گوید: سندروم روده تحریک پذیر یک اختلال عملکردی دستگاه گوارش مزمن و عود کننده شایع است که بسیاری افراد به نوعی در گیر آن هستند. مشخصه اصلی این بیماری نیز شکم درد، نفخ و تغییرات در عملکرد طبیعی و نرمال دستگاه گوارش است.
بیماران دچار سندروم روده تحریک پذیر معمولاً به متخصصان گوارش ارجاع داده می‌شوند و طی مراحل متفاوت تشخیصی و درمانی قرار می‌گیرند. این بیماری با توجه به اینکه نیاز به مراقبت‌های تغذیه‌ای زیادی دارد به طور معمول باعث می‌شود مبتلایان به سندروم روده تحریک پذیر، کیفیت زندگی پایین‌تری نسبت به دیگران داشته باشند.
بیشتر بخوانید
درمان فوری یبوست؛ برای جلوگیری از یبوست چه بخوریم | درمان یبوست و پاکسازی روده با این مواد غذایی
روده تحریک‌پذیر دارید؟ این رژیم غذایی ممکن است سودمند باشد
ابتلای چهار برابری زنان نسبت به مردان
سندروم روده تحریک پذیر ۹ تا ۲۳ درصد جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و شیوع آن در خانم‌ها ۲ تا ۴ برابر از آقایان است. با وجود شیوع بالای بیماری، پاتوفیزیولوژی آن هنوز کاملاً مشخص نشده است و به نظر می‌رسد یک اختلال چند عاملی به حساب می‌آید.
عوامل مؤثر در ابتلا به بیماری
به گفته این کارشناس ارشد تغذیه، عواملی که می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند عبارتند از: استعداد ژنتیکی، حساسیت بیش از حد دستگاه گوارش، استرس‌های روانی، عفونت دستگاه گوارش، تغییر سیستم ایمنی دستگاه گوارش، تغییر میکروفلور روده و عدم تحمل غذایی.
عوامل مؤثر در تشدید بیماری
ترابی نسب می‌گوید: بیماران دچار سندروم روده تحریک پذیر اغلب با مصرف مواد غذایی خاصی دچار تشدید علایم می‌شوند. عواملی که ممکن است نشانه‌های این بیماری را بدتر کنند عبارتند از: استفاده زیاد از ملین‌ها، آنتی بیوتیک‌ها، کافیین، بیماری‌های قلبی، بی‌نظمی در خواب و زمان استراحت.
تشخیص بیماری
تشخیص این بیماری بر اساس معیارهای خاصی انجام می‌شود این معیارها معمولاً به این صورت هستند: درد شکم مکرر، به طور متوسط ۱ روز در هفته در ۳ ماه گذشته که همراه با ۲ یا چند مورد از این معیارها باشد: اجابت مزاج، تغییر در دفعات دفع مدفوع و تغییر در شکل مدفوع.
اختلال روده‌ای مغزی
به گفته این کارشناس ارشد تغذیه بیماران دچار سندروم روده تحریک پذیر ممکن است در زمان عود بیماری دچار یبوست، اسهال یا ترکیبی از هر دو شوند. این بیماری به دلیل ارتباطی که با سروتونین دارد به عنوان اختلال روده‌ای مغزی نیز توصیف می‌شود و استرس‌های روانی بر تشدید و بروز علایم بسیار تأثیر گذار است.
درمان
به گفته این دانشجوی دکترای تخصصی علوم تغذیه، درمان این سندروم بر پایه بررسی عوامل تشدید کننده علایم از جمله استرس، تغذیه، و فاکتورهای فیزیولوژیک است. بعضی بیماران به درمان‌های دارویی و برخی دیگر به درمان‌های غیر دارویی پاسخ بهتری می‌دهند و نمی‌توان گفت یک روش درمان مناسب برای همه بیماران مبتلا به سندروم روده تحرک پذیر وجود دارد.
درمان‌های غیر دارویی
از جمله درمان‌های غیر دارویی می‌توان به افزایش فعالیت فیزیکی اشاره کرد. بیماران دچار IBS-C که بیشتر یبوست را تجربه می‌کنند با انجام فعالیت فیزیکی کاهش علایم بیماری را تجربه خواهند کرد و خط اول درمان در بیماران دچار یبوست ناشی از IBS است.
در واقع سندروم روده تحریک پذیر از نوع یبوست (IBS-C) آی بی‌اس همراه با یبوست یکی از رایج‌ترین انواع این بیماری است.
رژیم غذایی
ترابی نسب می‌گوید: رژیم غذایی با فودمپ کم در افراد مبتلا به سندرم رودهٔ تحریک‌پذیر به بهبود علائم گوارشی و افزایش کیفیت زندگی کمک می‌کند.
فودمپ (fodmap) مخفف کلمه Fermentable Oligo Di Mono-saccharides And Polyols است. این عبارت به معنی الیگوساکاریدها، دی‌ساکاریدها و مونوساکاریدهای قابل تخمیر و پلی‌اُل‌ها ست. رژیم فودمپ کربوهیدرات‌هایی را شامل می‌شود که برای دستگاه گوارش هضم راحت‌تری دارند و توسط روده‌ها هم سریع‌تر هضم می‌شوند.
چه غذاهایی نخوریم
بنابراین برای پیروی از این رژیم غذایی باید غذاهای دارای الیگوساکاریدها، دی ساکاریدها، مونوساکاریدها و پلی‌ال‌های قابل تخمیر را از برنامه غذایی خود حذف کنید یا مصرف آن‌ها را کاهش دهید.
از این غذاها می‌توان به حبوبات، غلات حاوی گلوتن، لبنیات حاوی لاکتوز، بعضی میوه‌ها مثل سیب، بعضی سبزیجات مثل پیاز و قارچ و همچنین شیرین‌کننده‌هایی مثل عسل اشاره کرد.
توصیه می‌شود بیماران دچار IBS از یک رژیم Low FOODMAP پیروی کنند
هنگام پیروی از این رژیم غذایی باید غذاهای دارای الیگوساکاریدها، دی ساکاریدها، مونوساکاریدها و پلی‌ال‌های قابل تخمیر را از برنامه‌غذایی خود حذف یا آن‌ها را به صورت محدود مصرف کنید.
غذاهای حاوی FOODMAP بالا
به گفته این کارشناس ارشد تغذیه این مواد غذایی حاوی FOODMAP بالا هستند که باید در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر منع شود:
منابع فروکتوز: سیب- گلابی- هلو- انبه- هندوانه- آب میوه‌ها- میوه‌های خشک- گیلاس- انجیر- شلیل
لاکتوز: شیر (گاو- بز- گوسفند) –بستنی- پنیر
الیگوساکاریدها: شلیل- هندوانه- سیب- هلو- خرمالو کنگر فرنگی- سیر- تره فرنگی- بامیه – پیاز- نخود فرنگی- موسیر گندم- چاودار- جو (در مقادیر زیاد) نخود- عدس- لوبیاها (سویا) - ماش- لوبیا پخته پسته
البته استفاده از روغن نعناع و پروبیوتیک‌ها نیز در بهبود علایم مفید است.