همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: طوبی آزموده که خود در محله سنگلج و در خانواده‌ای نظامی به دنیا آمده بود، آستین همت بالا زد و با همکاری دیگر بانوانی که برای تحصیل دختران دغدغه داشتند، نخستین مدرسه دخترانه تهران را در محله حسن‌آباد تاسیس کرد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
محمود منیعی، تهران‌پژوه، در این‌باره می‌گوید: «کار طوبی آزموده به این دلیل پراهمیت است که در دوران قاجار و همان روزها که تحصیل دختران در برخی فرهنگ‌ها پسندیده نبود، جسورانه پا در میدان گذاشت و با تاسیس نخستین مدرسه دخترانه مهم‌ترین قدم را برای تحصیل دختران برداشت. پدرش میرزا حسین‌خان سرتیپ که یکی از درجه‌داران ارتش بود، معلمی برای دخترش استخدام کرد و طوبی آزموده در خانه، علاوه بر تحصیل، زبان‌های فرانسه، عربی و انگلیسی را هم یاد گرفت. آزموده سال ۱۲۸۶ وقتی ۲۹ سال داشت، دبستان ناموس را در چهارراه حسن‌آباد تاسیس کرد.»
آن روزها تاسیس مدرسه دخترانه مخالفان بسیار داشت؛ از مقاومت‌های فرهنگی و اجتماعی تا برخی نمایندگان مجلس از جمله میرزا سید محمدصادق که به دلیل کمبود معلم زن و نبود ساز و کار مناسب برای حمایت از مدارس دخترانه با تاسیس این مدارس مخالف بودند. تاسیس مدارس دخترانه میان نمایندگان مجلس موافقانی هم داشت. به عنوان مثال ناظم‌الاسلام در حمایت از تاسیس این مدارس گفته بود: «در تربیت بنات و دوشیزگان وطن بکوشیم و به آنها لباس علم و هنر بپوشیم، چه تا دخترها عالم نشوند، پسرها به‌خوبی تربیت نخواهند شد.» همان روزها که پس از انقلاب مشروطه، بحث و جدل‌های بسیاری میان نمایندگان موافق و مخالف تاسیس مدارس دخترانه وجود داشت، طوبی آزموده وارد میدان شد و نخستین مدرسه دخترانه تهران و ایران را تاسیس کرد. منیعی می‌گوید: «آزموده نام این دبستان دختران را دبستان ناموس گذاشت. طولی نکشید که خانواده‌های بسیاری با آزموده همراه شدند و دختران خود را برای تحصیل در این مدرسه ثبت‌نام کردند. در سال‌های نخست تاسیس مدرسه استقبال تهرانی‌ها از دبستان ناموس آنقدر زیاد بود که تنها ۸ سال بعد از تاسیس نخستین دبستان دخترانه پایتخت، تهران صاحب ۶ مدرسه دخترانه شد. پس از این استقبال چشمگیر، آزموده و همکارانش دست به توسعه دبستان ناموس زدند و برای تحصیل دختران در مقاطع بالاتر نیز برنامه‌ریزی کردند تا جایی که پس از تاسیس مقطع دبیرستان، در سال ۱۳۰۷ اولین گروه از دختران تهرانی توانستند از این مدرسه مدرک دیپلم بگیرند.»
آزموده پس از تاسیس اولین مدرسه دخترانه تهران در حوالی چهارراه حسن‌آباد، به فکر سوادآموزی زنان بازمانده‌ازتحصیل افتاد و مرکزی نیز برای سوادآموزی به این قشر راه‌اندازی کرد. مدرسه ناموس اما پس از فوت آزموده در سال ۱۳۱۵ با مدیریت طوبی مشکوه نفیسی به کار خود ادامه داد تا اینکه در سال ۱۳۱۹ به وزارت فرهنگ وقت واگذار شد.