همشهری آنلاین – آرش نهاوندی: حفظ جوانی بیولوژیک یک مفهوم کلی و شاید ناآشنا برای بسیاری از افراد است از همین رو با شنیدن این اصطلاح پرسش‌های زیادی در اذهان شکل می‌گیرد، از جمله این که چه کارهایی باعث جوان نگهداشتن سن بیولوژیکی می‌شود؟ از نظر سلامت و پزشکی درست است که بخواهیم سن بیولوژیکی را جوان نگهداریم یا باید فرآیند طبیعی سن طی شود؟ برای پائین نگهداشتن سن بیولوژیک آیا باید روی رژیم‌های گیاهخواری یا مواد غذایی که در جوان نگه داشتن بدن نقش دارند، تمرکز کنیم؟
دکتر کوروش جعفریان، متخصص تغذیه درباره عوامل پیری و حفظ جوانی بیولوژیک همچنین اهمیت حفظ جوانی بیولوژیک نکات جالبی را مطرح می‌کند که در ادامه می‌خوانید.
جعفریان درباره عواملی که در حفظ جوانی بیولوژیک و افزایش طول عمر تاثیر دارند، گفت: «سن بیولوژیکی جوان» عمدتا به ژنتیک باز می‌گردد، یعنی اگر کسی استعدادهای ژنتیکی خوبی نداشته باشد فرایند پیری زودتر اتفاق می‌افتد. پیری یک فرایند طبیعی است و نمی‌توان به این سادگی‌ها جلویش را گرفت، اگرچه اخیرا مطالعاتی در این باره در حال انجام است. دو نظریه کلی در گذشته درباره پیری وجود داشت. بر اساس یکی از این نظریات افرادی که کم خوری می‌کنند از شانس پیری کمتری برخوردارند، یعنی دیرتر پیر می‌شوند. مطالعات نیز نشان داده افرادی که کمتر انرژی دریافت می‌کنند دیرتر پیر می‌شوند البته این مطالعات بیشتر حالت فرضیه داشته و هنوز هم نمی‌شود با قطعیت در این باره نظر داد.
او افزود: نظریه دیگری نیز وجود دارد که فرضیه برعکسی را مطرح می‌کند، در این نظریه عنوان می‌شود که جوان نگهداشتن سن بیولوژیک خیلی به خوردن ربط ندارد و بیشتر به این مربوط می‌شود که چقدر متابولیسم بدن‌تان بالا باشد و این که چه میزان فعالیت بدنی و ورزش انجام می‌دهید.
عوامل کند کننده پیری
این متخصص با اشاره به اهمیت پروتئین و ریز مغذی‌ها در حفظ جوانی بیولوژیک بیان کرد: سه سال پیش یک مقاله در یک مجله بین المللی چاپ کردیم که در آن نگاه دیگری مطرح کرده و احتمال داده بودیم که شاید این نقش پروتئین است که می‌تواند اثر گذار باشد و از فرایند پیری جلوگیری کند. با این حال با قطعیت نمی‌توان گفت که کدام یک از این عوامل در کند کردن روند پیری تاثیر دارد. در مجموع آنچه امروز می‌توان با قطعیت درباره آن حرف زد این است که تغذیه درست و استفاده از همه منابع غذایی و جلوگیری از کمبود مواد غذایی به ویژه در زمینه خوردن ریز مغذی‌ها می‌تواند در جوانی بیولوژیک مؤثر باشد.
به گفته جعفریان امکان دارد فردی به اندازه کافی نان و برنج و ماکارونی و از این دست غذاهایی که خصوصا تصفیه شده هستند را بخورد و به اندازه کافی انرژی به بدن خود برساند اما مواد مغذی که برای سلامت مهم هستند و فرایند پیری را به تاخیر می‌اندازند مانند ویتامین‌ها، املاح ، فیتوکمیکال‌ها، پلی فنول‌ها را مصرف نکند، بنابراین به هدف خود در حفظ جوانی بیولوژیک دست نخواهد یافت. ترکیباتی که به آن‌ها اشاره شد هم نقش‌های آنتی اکسیدانی و هم نقش‌های متعددی در تامین سلامت دارند و فرایندهای متابولیکی بدن ما را مدیریت می‌کنند.
این متخصص تغذیه تاکید کرد: بنابراین مصرف کم این مواد مغذی خود می‌تواند عاملی برای پیری باشد. بارها دیده‌ایم افراد در مناطقی که وضع خوب اقتصادی ندارند و غذا به اندازه کافی دریافت نمی‌کنند با پدیده پیری زودرس مواجه می‌شوند.
ورزش باید متناسب باشد
جعفریان به فاکتور ورزش در حفظ جوانی بیولوژیک و طول عمر اشاره کرد و گفت: علاوه بر اینکه شما باید یک تغذیه خوب داشته باشید و منابع کامل غذایی را دریافت کنید، چندین فاکتور دیگر هم از عوامل محیطی تاثیر گذارند از جمله فعالیت‌های بدنی، به این معنا که کسی که به طور روزمره و روتین ورزش نمی‌کند نباید انتظار جوان ماندن را داشته باشد. در یک سری از مطالعات این طور عنوان شده که به ازای هر یک دقیقه ورزش، دو دقیقه به طول عمر خود اضافه خواهید کرد. این همان بحث جوان‌سازی است فرد می‌تواند با ورزشی که متناسب سن و شرایط فیزیویلوژیک، او باشد فعالیت بدنی انجام دهد.
او ادامه داد: گاهی می‌بینید فردی ورزش‌های شدید و خارج از توان بدنی انجام می‌دهد و به خودش آسیب هم می‌زند، این ورزش‌های شدید و بی تناسب نه تنها طول عمر را بلند نمی‌کنند بلکه طول عمر را کوتاه هم می‌کنند. بنابراین توصیه من بر انجام ورزش‌هایی با توجه به شرایط جسمی، روحی و روانی، سنی و فیزیولوژیکی فرد است که با توجه به این ویژگی‌ها نوع و شدت ورزشی را که انجام می‌دهد انتخاب کند. طبیعتا زمانی که شما یک فعالیت ورزشی خوب انجام دهید، اندام‌ها و ارگان‌های داخل بدن نقش خود را بازیابی می‌کنند و به بهبود فرایند جوان سازی بیولوژیکی کمک می‌کنند.
این متخصص تغذی استرس را به عنوان یک فاکتور مهم و تاثیر گذار در طول عمر مطرح کرد و افزود: استرس و اتفاقات استرس زا هم می‌تواند عاملی منفی در جلوگیری از جوانی بیولیوژیک باشد. اگر بتوانیم استرس را مدیریت کنیم تا حد زیادی به جوانی بیولوژیک کمک کرده‌ایم. امروزه زندگی پر استرسی داریم و دوری کردن از استرس سخت است اما با پیش بینی، می‌توانیم عوامل استرس زا را شناسایی کنیم و از آن‌ها فاصله بگیریم یا خودمان را برای شرایط استرس زا آماده کنیم. یکی از عوامل مهمی که باعث پیری می‌شود استرس بیش از اندازه است.
جعفریان خواب را نیز عامل مهمی در حفظ جوانی بیولوژیک دانست و گفت: بسیاری از افراد از داشتن یک خواب مناسب و با کیفیت غفلت می‌کنند، گاها فرد ۸ ساعت در بستر خواب است اما در واقع بیشتر از ۴ ساعت نخوابیده که نشان می‌دهد خواب با کیفیتی ندارد. عوامل زیادی هم روی کیفیت خواب تاثیر گذار هستند. از تغذیه گرفته تا عوامل روحی و روانی و مشغله‌ها و مشکلات زندگی و بیماری‌هایی که امکان دارد نظم خواب را برهم بزنند یا عوامل خیلی ساده‌تر مانند زیاد در معرض نور قرار گرفتن، کمبود ملاتونین داشتن، مصرف قهوه و چای در ساعات آخر شب، در برهم زدن کیفیت خواب مؤثر هستند.
به گفته او تماشای انواع نمایشگرها و غرق شدن در انواع وسایل دیجیتال نیز می‌تواند در آینده عاملی تاثیر گذار در کاهش طول عمر در نظر گرفته شود، نکته دیگری هم که در آینده خیلی از آن خواهیم شنید تماشای مدیا (رسانه) است. آنقدر چشم ما به نمایشگر موبایل و صفحه کامپیوتر و نمایشگر تلویزیون خیره می‌شود که حد ندارد، شاید این قضیه در آینده بتواند به عنوان یک فاکتور(عامل) طول عمر را تحت تاثیر قرار دهد.
این متخصص تغذیه به فستینگ هم به عنوان عامل تاثیر گذاری در حفظ جوانی بیولوژیک اشاره کرد و گفت: سال‌هاست دانشمندان ژاپنی روی فستینگ و طول عمر در حال کار کردن هستند. برخی از مطالعات آن‌ها نشان داده که فستینگ و دوره‌های گرسنه ماندن در طول آن می‌تواند طول عمر را در افراد زیاد کند، این قضیه در بعد حیوانی به اثبات رسیده و در بعد انسانی هم در حال کار روی آن هستند و نتایج اولیه مطالعات انسانی نیز نشان می‌دهد که فستینگ به طرقی می‌تواند روی طول عمر انسان مؤثر باشد.
دنیا در حال سرمایه‌گذاری روی جوانی بیولوژیک است
جعفریان درباره درست بودن یا نبودن تلاش برای حفظ جوانی بیولوژیک هم بیان کرد: از نظر پزشکی درست است که ما سن بیولوژیک را جوان نگهداریم. این شاخص سلامت ما است. بنابراین اگر پتانسیل‌هایی وجود داشته باشد که ما بتوانیم از آن برای جوان نگهداشتن سن خود استفاده کنیم، نباید اصلا غفلت کنیم. دنیا در حال سرمایه گذاری روی این زمینه است، زمانی که شما سن بیولوژیکی را پائین نگه می‌دارید هزینه‌های درمانی کشور را پائین خواهید آورد. ما می‌دانیم زمانی که سن همراه با افزایش بیماری‌ها بالا می‌رود چه هزینه‌های سرسام آوری صرف درمان می‌شود. زمانی که سن بیولوژیکی بالا برود قطعا هزینه‌های زیادی به اقتصاد کشور وارد می‌شود، بنابراین تلاش‌ها در دنیا بر پائین آوردن سن بیولوژیک متمرکز است تا از این طریق بتوان هزینه‌های درمان را پائین آورد.
او به نقش تغذیه و گیاهخواری در افزایش طول عمر اشاره کرد و گفت: رژیم‌های خاصی برای زیاد کردن طول عمر وجود دارند. مطالعات اکولوژیکی که در سراسر دنیا در حال انجام است نشان می‌دهد که مردم در بعضی از کشورها مانند کشور هایی نظیر بلغارستان و یونان که بیشتر از غذاهای تخمیری استفاده می‌کنند به خاطر اینکه از الگوی غذایی خاصی تبعیت می‌کنند، از طول عمر بیشتری برخوردار هستند، این رژیم غذایی در واقع باعث می‌شود مردم این کشورها باکتری‌های روده خیلی خوبی داشته باشند. در ژاپن که از غذاهای دریایی استفاده می‌کنند نیز مردم طول عمر بیشتری نسبت به مردم کشورهای اطراف دارند. جوامعی هم که در حوزه دریای مدیترانه هستند و از رژیم غذایی مدیترانه‌ای تبعیت می‌کنند به نظر می‌رسد که در میان آن‌ها بروز بیماری‌های مزمن کمتر باشد و هم طول عمر بیشتری دارند.
به تاکید این متخصص، تغذیه قطعا در جوانی بیولوژیک تاثیر گذار است، اما برای اثبات اینکه گیاهخواری واقعا می‌تواند طول عمر را زیاد کند، نیاز به مطالعات بیشتری است. گیاهخواری هم منافعی دارد و خیلی از بیماری‌های مزمن در افراد گیاهخوار کاهش پیدا می‌کند. اما از یک طرف هم کمبودهایی در بدن فرد ایجاد می‌کند که اگر تامین نشود خود مشکلاتی را برای سلامتی ایجاد خواهد کرد که از این رو می‌توان گفت گیاهخواری به عنوان یک چاقوی دولبه عمل می‌کند.
بیشتر بخوانید: