همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: امیر توپخانه ناصرالدین‌شاه قاجار در سال ۱۳۱۰مسجدی را در یکی از کهن‌ترین محله‌های تهران قدیم ساخت. تصویر نظام‌الدوله روی کاشی در گوشه‌ای از مسجد نظام الدوله و در چوبی قدیمی و پله‌های گرد با مصالح آجری هنوز بعد از گذشت بیش از یک سده از آن روزگار به یادگار باقی است.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
مسجد ابراهیم‌خان نظام الدوله برخلاف مساجد تاریخی تهران، گنبد، مناره و گلدسته ندارد و فقط یک ماذنه آجری ساده و کم ارتفاع دارد. سردر ورودی این مسجد با کاشی‌های مربعی شکل به رنگ‌های آبی، لاجوردی، سفید، زرد و صورتی تزیین شده است. در معماری این مسجد، دو بادگیر در پشت دیوارهای محراب تعبیه شده و این اثر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در کتیبه موجود یک بیت شعر به این شرح آمده است: «گذشت چون که ز هجرت هزار و سیصد و ده/بنای خانه نهاد به سان ابراهیم».
نصرالله حدادی، تهران پژوه درباره تاریخچه این مسجد می‌گوید: «بنای مسجد نظام‌الدوله در نزدیکی مدرسه دارالفنون قرار دارد که بارها مرمت و بازسازی شده است. محمد ابراهیم نظام‌الدوله یکی از رجال دوره قاجار بود و مسجد و مدرسه نظام‌الدوله را در اواخر حکومت ناصرالدین شاه، در محدوده خیابان چراغ برق ساخت. خیابانی که امروز به نام امیرکبیر شناخته می‌شود و کوچه‌ای که مسجد در آن قرار گرفته ناظم‌الاطبای جنوبی نام دارد. این مسجد، مدرسه و تعدادی حجره داشت که حجره‌ها دورتادور صحن مسجد قرار گرفته بودند.
به مرور زمان مدرسه از رونق افتاد و تعطیل شد و بنای مسجد تغییر کرد. در این تغییرات بخش‌های زیادی از بنای مدرسه مثل صحن و حجره‌ها در اثر الحاق به کوچه ناظم‌الاطبا از بین رفت و اکنون ساختمان مسجد باقی مانده است. همچنین مسجد در گذشته دو آب‌انبار داشت که بعد از لوله‌کشی آب شرب در تهران از بین رفتند.»