آشنایی با اجلاس‌های جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی

اجلاس ۲۰۰۳ ژنو

همانطور که می دانید نخستین  اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی در روزهای ۱۰ تا ۱۲ دسامبر ۲۰۰۳ در ژنو برگزار شد که در آن اجلاس ۱۱۰۴۷ شرکت کننده از۹۷۰ سازمان رسانه ای و ۶۳ نهاد مختلف گرد هم آمدند و دو سند تحت عناوین اصول کلیدی اعلامیه اصول، ایجاد و ساخت جامعه اطلاعاتی: چالش جهانی در هزاره جدید و طرح اقدام منتشر کردند

اجلاس ۲۰۰۵ تونس

دومین اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی در تونس درحالی در  روزهای شانزدهم تا هجدهم نوامبر ۲۰۰۵ برگزار شد، که ۱۹۴۰۱ شرکت کننده با این ترکیب داشت:
۵۸۵۷ شرکت کننده از بخش  دولتی و جامعه اروپائی
۱۵۰۸ شرکت کننده از سازمان‌های دولتی
۶۲۴۱ شرکت کننده از سازمان‌های غیردولتی و جامعه مدنی
۴۸۱۶ شرکت کننده از بخش تجاری 
و ۹۷۹ شرکت کننده از بخش رسانه‌ای

نمایشگاه‌ها: از پنج خیابان ژنو تا پنج منطقه تونس

در حالیکه در اجلاس اول سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی در ژنو پنج خیابان بود تا غرفه ها بر حسب نوع محصولات و خدمات طبقه بندی شوند و شعار حاکم هم ICT۴D بود (تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطی در خدمت توسعه)، این بار در اجلاس سران تونس پنج منطقه تشکیل شد و شعار حاکم هم ICT for All (تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی در خدمت همه) بود. این منطقه ها بر حسب رنگ طبقه بندی شده بود؛ عبارتند بودند از :

رنگ آبی برای غرفه های ملی که دستاوردهای ملی کشورها در انها ارائه می‌شد، خاکستری برای پژوهش و نو آوری، که یافته پژوهشی و مرتبط با نو آوری در انها عرضه می‌شد، رنگ نخودی برای  راه حل‌های الکترونیک که در واقع مکان‌های ارائه سلوشن‌های گوناگون بود، سبز روشن برای دسترسی فراگیر (نرم افزاری و سخت افزاری) و بالاخره رنگ بنفش برای  غرفه‌هائی که محور اصلی انها  مقولات توسعه و مشارکت در جامعه اطلاعاتی بود.

تونس به عنوان کشور میزبان بیشترین غرفه ها را در اختیار داشت (۶۲ غرفه) و فرانسه هم در مرحله بعدی بود (با ۳۸ غرفه) به گفته باید افزود که هر غرفه نیز نکات قابل توجه خود را داشت. به چند نمونه در این زمینه اشاره می‌کنم:

غرفه ایران: استقبال از غرفه ایران در میان ۳۱۹ غرفه  که متعلق به ۶۶ کشور بود؛ کاملا چشمگیر بود. ارائه کتاب ها و سی دی ها در زمینه کارهای انجام شده در عرصه‌های جامعه اطلاعاتی، دین و بهداشت (با تمرکز بر ICT) از دلایل عمده این استقبال بود. مسئول غرفه ایران دکتر داوود زارعیان بود. به عنوان نمونه اصطلاح‌نامه علوم اسلامی که نخستین تزاروس علوم اسلامی است و به منظور ایجاد و ارائه زبان منطقی نظام‌مند و ساختار یافته برای نظام‌های ذخیره و بازیابی اطلاعات و هماهنگ نمودن تبادل اطلاعات و تسهیل و دسترسی به اطلاعات حوزه علوم اسلامی تدوین شده است بسیار از سوی بازدیدکنندگان با استقبال مواجه شد. در هرحال در این غرفه مذاکرات متعددی صورت گرفت و حاضران و دست اندرکاران غرفه از حضور خود رضایت داشتند. ضمنا دکتر محمد سلیمانی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی‌ایران هم در اولین جلسه‌ سومین روز از اجلاس تونس سخنرانی خود را ایراد کرد

غرفه ژاپن: ژاپنی ها برای جامعه اطلاعاتی خوابها دیده اند؛ در حالی که آمریکا به بازارها چشم دوخته و اتحادیه اروپا به تنوع و به تمایزهای کشورها فکر می کند، ژاپن کماکان به جامعه نوین اطلاعاتی – ارتباطی می اندیشد و راه رسیدن به آنرا شعار "جامعه شبکه‌ای همه جا حاضر" می‌داند.

شعار "جامعه شبکه‌ای همه جا حاضر" بر سر در  غرفه ژاپن در تونس به چشم می‌خورد. اطلاع دارید که ژاپنی‌ها می‌گویند ‌ عبارت‌ جامعه اطلاتی را آنها از طریق تادئو اومه‌ سائو (استاد دانشگاه کیوتو) در سال‌ ۱۹۶۳ به‌ کار گرفته‌اند و یونه‌جی‌ ماسودا هم در ۱۹۶۸ این‌ عبارت را به‌ کار برده‌ است. در زبان ژاپنی به جامعه‌ اطلاعاتی‌ می‌گویند یوهوکا شاکائی

غرفه چین: دو شرکت چینی هواوی (Huawei) و ای زی تی (AZT) هردو با قدرت در نمایشگاه تونس شرکت کرده بودند. شعار هواوی زندگی از طریق ارتباطات است و شعار ای زی تی هم موفقیت چهانی از طریق خرد محلی بود. هر دو شرکت چینی روزهای پرکاری را در نمایشگاه گذراندند و انگار آمده بودند تا میدان تکنولوژهای ارتباطی در عرصه موبایل را از رقبای ژاپنی و کره جنوبی پس بگیرند.

غرفه لپ تاپ محققان  MIT: غرفه کوچک هر کودک یک لپ تاپ (OLPC) هم بازار داغی داشت. اسلوگان این ابتکار - که متعلق به محققان دانشگاه MIT بود -  هر کودک یک لپ تاپ؛ خیلی سریع با بازدیدکنندگان ارتباط بر قرار کرد. طبق اطلاعاتی که دست اندرکاران این غرفه می دادند، قیمت هر یک از این لپ تاپ ها ۱۰۰ دلار است و به زودی وارد بازارهای جهانی خواهد شد.

غرفه یونسکو : غرفه یونسکو مثل همیشه طرف توجه چهرهای فرهنگی و علمی و آموزشی بود. اگر چه کارهای امسال یونسکو در عرصه کتاب هیچکدام تازه نبود و بر خلاف ژنو که مجموعه تازه و پرباری درباره جامعه اطلاعاتی عرضه کرد، اما کماکان بربحث جامعه معرفتی متمرکز بود و کتاب به سوی جامعه معرفتی آن طرف توجه قرار گرفت. ادبیات تولیدشده از سوی یونسکو درباره جامعه اطلاعاتی اگرچه در زمینه های فنی مربوط به اینترنت ضعیف است؛ اما انتقادات محکمی درقبال  چند فرهنگی نبودن اینترنت دارد. نکته جالب توجه درباره یونسکو نشست آن در عرصه پنل ها و ورک شاپ های حاشیه اجلاس بود. نشست یونسکو درباره انتقال به جامعه دانش محور، طرف توجه ایرانی ها قرار گرفت.
چرا که یک استاد MIT - که درگیر پروژه هر کودک یک لپ تاپ هم هست - گفت زبان ها همه در برابر یک زبان اینترنتی به زبان های حاشیه ای تبدیل می شوند و ماتسورا مدیر کل یونسکو هم در رد ادعای او؛ قدرت و ماندگاری زبان و فرهنگ ایران در طول تاریخ را مثال زد.

رویدادهای حاشیه اجلاس:

برای دیدن فهرست کامل ۳۲۵  رویداد حاشیه اجلاس تونس که ظرف سه روز اجلاس برگزارشد؛ به این نشانی اینترنتی رجوع کنید.

من به اتفاق استاد ارجمندم دکتر کاظم معتمدنژاد در نشست های PLENARY و نشست‌های  PREPCOM-۳؛ نشست خبری تیم مذاکره کننده ایران و پنل کتابخانه‌ها و جامعه اطلاعاتی حضور یافتیم.

در جلسه prepcom۳ نماینده آمریکا به شدت مراقب بود تا بحث حاکمیت اینترنت به جاهای باریک نکشد و بنابراین به موقع floor می گرفت و واکنش نشان می داد. من و دکتر معتمد نژاد به دلیل تعقیب این بحث از ژنو و نیز به دلیل اینکه سمینارهائی  در همین باره را هم در دانشکده خودمان داشتیم و نیز در اجلاس منطقه ای اسکپ و در تنظیم سند تونس هم درگیر بودیم به اتفاق در جلسه تدارکاتی سوم شرکت کردیم.

دو سند مهم اجلاس سران جهان در تونس

اما همین جا بگویم که در اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی در تونس هم سندی در دو بخش تحت عناوین سند تعهد تونس (Tunis Commitment) با ۴۰ ماده و سند دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی (Tunis Agenda for the Information Society) با ۱۲۲ ماده منتشر شد که اکنون جزو سندهای مطرح جهانی است.

باید به گفته افزود که دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی یک مقدمه و سه بخش به این شرح دارد:

۱. مکانیزم‌های مالی برای مواجهه با چالش های ICT برای توسعه (بندهای ۳ تا ۲۸)
۲. حاکمیت اینترنت (بندهای ۲۹ تا ۸۲)
۳. اجرا و تعقیب (بندهای ۸۳ تا ۱۲۲)

و اگر چه در بند ۲۸ همین سند؛ از ایجاد صندوق همبستگی دیجیتال حمایت شده، اما نمی‌توان آنرا یک بخش مستقل به حساب آورد.

اما واقعیت این است که همین دو اجلاس هم نقطه آغاز نبوده اند و لیگ جهانی عرصه ارتباطات دوربرد دست کم تاریخچه ای بیست ساله دارد؛ دارم از گزارشی حرف می زنم تحت عنوان حلقه گمشده (The Missing Link) که به ریاست  سر دونالد میتلند (Sir Donald Maitland) اسکاتلندی در دسامبر ۱۹۸۴ منتشر شد.

محور این گزارش هم نقش تکنولوژی در توسعه بود و در ان بر نقش تلفن (تلفن ثابت) در توسعه تاکید شده بود. من چون در آن هنگام دانشجوی فوق لیسانس دکتر معتمد نزاد عزیز بودم و گزارش حلقه گمشده هم به عنوان پروژه یکی از واحدهای من تعیین شده بود؛ به خاطر ارائه آن به کلاس؛ سطر سطر گزارش حلقه گمشده راخواندام و به همین دلیل می خواهم بگویم که شباهت های عجیبی بین  تاکیدهای اسناد اجلاس های سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی و تاکیدهای گزارش حلقه گمشده وجود دارد و هر دو بر توسعه ابزارهای ارتباطی تاکید دارند و نه بر توسعه ارتباطات که اساسا بحث متفاوتی است با ارتباطات توسعه.

در نگاه معطوف به توسعه ارتباطات؛ گسترش ابزارهای ارتباطی نسخه همه دردها است و در نگاه معطوف به ارتباطات توسعه این گسترش ابزارها اگر بی حساب و بی مطالعه باشد؛ حکم تجویز آسپرین را برای درمان سرطان دارد و یا جراحی پلاستیک برای یک فرد کهنسال.
نکته دیگری  که در همین زمینه باید اشاره کنم این است که اتفاقا همین گزارش حلقه گمشده که بر نقش حیاتی ابزارهای دوربرد ارتباطی در توسعه اقتصادی تاکید ورزیده و گفته بود همه مردم به "اطلاعات" و "ارتباطات موثر" نیاز دارند تا مجبور به سفر نشوند و بابت نداشتن اطلاعات به موقع دچار ضرر نشوند (آدرس های جامعه اطلاعاتی) از واژه gap  (به معنی شکاف) به جای واژه امروزی divide (باز هم به معنی شکاف) استفاده کرده بود و ضمنا خواستار تشکیل تصمیم گیری در بالاترین سطوح سیاسی برای حل معضل شکاف اطلاعاتی شده بود (بخوان راه حل یابی برای پر کردن شکاف دیجیتال در سطح سران جهان که همان بالاترین سطوح سیاسی  باشد).

قصد نتیجه گیری ندارم دارم شباهت‌های ناگزیر را به تصویر می‌کشم و اگر فرصت دارید باز هم از این شباهت‌ها تصاویر بیشتری در اختیار داشته باشید سری هم به نتایج کنفرانس جهانی معرفت در تورنتو در سال ۱۹۹۷ (Global Knowledge Conference) بزنید و یا به  نتایج اجلاس سران هشت کشور صنعتی (G۸ Summit) در سال ۲۰۰۰ در اوکیناوای ژاپن که به تاسیس نیروی ضربت فرصت های دیجیتال انجامید

بگذریم آنروزها سپری شده و گزارش کمیسیون سر دونالد میتلند هم به فراموشی سپرده شده و حالا هشتاد درصد جمعیت جهان زیر پوشش تلفن (تلفن موبایل) قرار گرفته اند و دور دور تکنولوژی مدرن ارتباطی است

 - به نظر شما  نقش رادیو و تلویزیون و مطبوعات در توسعه دیگر تمام شده است!؟

مکانیزم‌های مالی: سرمایه و فقر

یافتن مکانیزم‌های مالی برای پر کردن شکاف اطلاعاتی از ژنو ۲۰۰۳ شروع شد  و در تونس ادامه یافت و همانگونه که گفتم یک بخش از سه بخش سند دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی تحت عنوان  مکانیزم های مالی برای مواجهه با چالش های ICT برای توسعه (بندهای ۳ تا ۲۸) ارائه شده است.

ایجاد صندوق همبستگی دیجیتالی (DSF)  به عنوان یک راه حل  ازجمله بحث های مهم اجلاس ژنو بود که آفریقایی ها آنرا مطرح کردند. از نظر آفریقایی ها یکی از راههای اساسی تامین نیازهای تکنولوژیک جامعه اطلاعاتی ایجاد صندوق همبستگی دیجیتال است. در ژنو مصوب شد که یک نیروی ضربت زیر نظر کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل امکان ایجاد یک صندوق داوطلبانه همبستگی دیجیتالی را بررسی کند و سران آفریقا هم روز ۱۲ دسامبر را روز همبستگی دیجیتال اعلام کردند.

مکانیزم مالی که بندهای سوم تا بیست وهشتم سند دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی را به خود اختصاص داده ازیافته های نیروی ضربت برای مکانیزم های مالی (TFFM)  حمایت کرده و برانتقال تکنولوژی و فعالیت بیشتر بخش خصوصی در این زمینه تاکید ورزیده است  و ضمنا از کمک به صندوق همبستگی دیجیتالی (DSF)  به طور داوطلبانه حمایت کرده است

- آیا واقعا شکاف موجود میان فقرا و اغنیا در درون و در بین جوامع صرفا یک شکاف دیجیتال است؟
- بخش خصوصی در کجا سرمایه گذاری خواهد کرد؟ در بخش های پر سود شهری یا در مناطق فقیر روستائی؟

حاکمیت اینترنت: عمودی و افقی

یکی از مسایل اصلی مورد بحث در ژنو بحث حاکمیت اینترنت (internet governance) و یا همان نقش ICANN  درچگونگی  اداره اینترنت بود. آمریکا حامی  ICANN  شرکت کالیفرنیایی خصوصی است که در سال ۱۹۹۸به وجود آمده و به تدریج به  حاکم بلامنازع مقولات فنی اینترنت تبدیل شده است.

در ژنو مقرر شد تکه  یک گروه کاری (WGIG) در یک فرایند باز و فراگیر، مکانیزم مشارکت فعال و همه جانبه دولت‌ها، بخش خصوصی و جامعه مدنی را از سوی کشورهای توسعه یافته و رو به توسعه به پیشنهاد اعلامیه اجلاس زیر نظر کوفی عنان تشکیل دهد و برای  سال ۲۰۰۵ که همین اجلاس تونس باشد یک تعریف کاری از حاکمیت اینترنت ارائه کند.

این گروه کاری خواستار اداره دموکراتیک تر اینترنت شد و به همین خاطر بود که بحث های Prepcom۳  در تونس بسیار جدی شده بود. اما در پایان مقرر شد که  مدلی به صورت یک فروم برای اداره اینترنت طرف توجه قرارگیرد و اداره اینترنت را به عنوان زیرساخت جامعه اطلاعاتی دموکراتیک تر کند. این حرف یعنی ضربه ای کشدار به اداره عمودی اینترنت از سوی آمریکا و اعلام مقبولیت مدل افقی برای اداره آن.

در بند ۳۲ دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی از WGIG به خاطر ارائه گزارش تقدیر شده  و در بند ۷۲ نیز خواستار تعقیب بحث حاکمیت اینترنت در قالب یک جلسه در سه ماه اخر سال ۲۰۰۶ تحت عنوان فروم حاکمیت اینترنت (IGF)شده است. این اتفاق به معنی این است که امریکا بر خلاف خبرهای اولیه در این زمینه؛ پیروز بحث حاکمیت اینترنت نیست و دست کم به قول  پاول تومی (Paul Twomey)  این ماجرا برنده و بازنده نداشته است (و این حرف در عرف دیپلماتیک امریکائی یعنی موضع ضعف) از طرف دیگر پرونده این بحث کماکان باز مانده است و باید به این نکته هم توجه کرد که از ۱۲۲ ماده دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی بیشترین بندها به بحث  حاکمیت اینترنت اختصاص یافته است (بندهای ۲۹ تا ۸۲ که بیش از پنجاه بند می‌شود)

- آیا به نظر نمی‌رسد که بحث‌های مربوط به حاکمیت اینترنت  در عرصه ارتباطات بین‌المللی به ادبیات ویزه‌ای دست خواهد یافت؟

تعقیب ماجرای جامعه اطلاعاتی

اجرا و تعقیب آنچه که درباره جامعه اطلاعاتی گفته شده در بندهای ۸۳ تا ۱۲۲ دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی پیش بینی شده است  و بعدها مشخص خواهد شد که تیم کارشناسی ایران چه نقشی در ترسیم این مسیر تعقیب موسوم به  IMPLEMENTATION AND FOLLOW-UP داشته است.

من الان کاری به سطح بین‌المللی مطرح در این سند جهانی ندارم و معتقدم در فاصله زمانی موجود برای تعقیب انچه که در بندهای ۸۳ تا ۱۲۲ دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی پیش بینی شده است؛ در چند عرصه باید هوشیارانه عمل کرد:

زبان و محتوای بومی:  ببینید در این نکته تردیدی نیست که همه جهان همسایه دیوار به دیوار بزرگراه اطلاعاتی شده اند، اما آیا میزان برداشت آنها هم از این بزرگراه، در حالیکه ۷۰ درصد محتوای آن به زبان انگلیسی و تنها  ۴۴ درصد کاربران انگلیسی زبان هستند؛ یکسان است؟ میزان تولید آنها در این بزرگراه چطور؟ برنامه کشورهای پر جمعیتی چون چین، هند، ایران و ... برای این معضل چیست؟

جامعه اطلاعاتی یا معرفتی: بحث‌های جامعه اطلاعاتی عمتا تکنولوژی محور است و بحث‌های مرتبط با مفهوم جامعه معرفتی شانه به شانه بحث‌های ارتباطات توسعه حرکت می‌کند.

- آیا حلقه گمشده جهان رو به توسعه همان حلقه گمشده جهان توسعه یافته است؟

حقوق ارتباطی: حقوق ارتباطی جزو حقوق بنیادین انسانهاست و آزادی بیان جزو اصلی‌ترین مولفه‌های ان است، اما اسناد تونس با اینکه به موارد مهمی اشاره دارد فاقد این ترم خاص است.

یوشیو اتسومی دبیر کل اتحادیه بین‌المللی ارتباطات دوربرد در سخنرانی اش در اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی در تونس به دفاع از مفهوم حق ارتباط (right to communicate) در برابر حق حکومت کردن (right to communicate) پرداخت؛ اما در ارائه راه حل برای دفاع از حق ارتباط بر ضرورت حل مسائل اتصال (issues of connectivity) تاکید کرد که حاکی از نگاه سخت افزاری او به پدیده ارتباطات است؛ حال آنکه در بحث‌های ارتباطی مربوط به حقوق ارتباطی مسائل آزادی؛ تنوع؛ مشارکت و فراگیری مطرح است. این نوع اظهار نظرها شاهد خوبی است برای اینکه ببینیم جامعه مهندسی ارتباطی و جامعه نرم افزاری آن - دست اندرکاران عرصه علوم اجتماعی - چقدر به تماس بیشتر با یکدیگر نیاز دارند.

بخش خصوصی و جامعه مدنی: این دوبخش ظاهرا در کنار دولتها قرار گرفته و به stakeholder اما آیا اساس می توان بین آنها همگرائی ایجاد کرد.؟ مضمون این همگرائی چیست؟

به نظر می‌رسد یکی از دشواری‌های سال‌های پیش رو تا سال ۲۰۱۵ ترسیم مرزبندهای دقیق بین این سه جریان باشد. چنین وظیفه‌ای به خصوص بر دوش نهادهای آموزشی، رسانه‌ای و مدنی بیشتر سنگینی می‌کند. بخش دولتی اقتدار می‌خواهد، بخش خصوصی سود می‌خواهد و بخش مدنی استقلال.

دفاع از توسعه نرم افزاری: دفاع از توسعه نرم‌افزاری به جای توسعه سخت‌افزاری یکی از مسائل مورد اختلاف کشورهای توسعه یافته و رو به توسعه در بحث‌های جامعه اطلاعاتی است:

کشورهای رو به توسعه و جامعه مدنی طرفدار برنامه‌های open source هستند (برخلاف بخش خصوصی که از این اتفاق ضرر می‌بیند)

کشورهای توسعه یافته طرفدار نرم افزارهای وابسته به مالک (proprietary) هستند
می‌دانید که در مقوله بحث‌های مرتبط با نرم افزارها، آمریکا طرفدار بحث نرم افزارهای proprietary است

این بحث در تونس کمکاکان ادامه یافت و باید در آینده نیز به آن توجه کرد.

کارشناسان جریان حاکم: در ادبیات رشته  ارتباطات دو جریان وجود دارد؛ جریان انتقادگرا که طرفدارارتباطات توسعه است و جریان حاکم (mainstream) که طرفدار توسعه ارتباطات است. یک نگاه سریع به عرصه بحث‌های جامعه اطلاعاتی نشان می‌دهد که صدای کارشناسی جریان حاکم واقعا حاکم است.

امیدوارم روزی کارشناسان درگیر در بحث‌های مربوط به wording قطعنامه‌ها؛ گوشه‌ای از دشواری‌های مرتبط تغییر واژه‌ها در قطعنامه‌ها را بنویسند. به عنوان مثال آیا تنها راه توسعه در عرصه جامعه اطلاعاتی؛ لیبرالیزه کردن محیط‌های قانونگذاری به نفع سرمایه‌داری و بخش خصوصی و گرفتن وام است؟ و اساس چرا همه بحث‌ها بر ابزارها متکی است و نه بر محتوا؟ آیا ابزارها حکم لوله کشی کردن را ندارند؟ اگر چنین است منبع آب کجاست و به چه قیمتی در این لوله‌ها جاری خواهد شد؟ صاحبان منابع به لوله کشیدن‌ها بیشتر نیاز دارند یا مصرف کنندگان؟

کتاب طلائی WSIS

باید  در سطور پایانی این گزارش به لینک کتاب طلائی WSIS یا همان GOLDEN BOOK  هم اشاره کنم.   این کتاب که در واقع یک پورتال دینامیک قابل جستجو است؛ حاوی تعهدات و ابتکارات اعلام شده کشورها در تونس است و از اکتبر ۲۰۰۵ راه اندازی شده است. هنوز کشورها می توانند تعهدات و ابتکارات خود را وارد این پورتال کنند. ادرس این پورتال این است : http://www.itu.int/wsis/goldenbook/search.asp

پیشنهادات

اما پیش از اینکه گزارش خود را به پایان ببرم  پیشنهاداتی برای برنامه‌ریزی در سطوح مختلف دارم که در حقیقت می تواند شبیه همان مکانیزم موجود که دربخش پایانی دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی در بندهای ۸۳ تا ۱۲۲ پیش بینی شده است یعنی IMPLEMENTATION AND FOLLOW-UP در سطح ملی از سوی نهادهای مختلف حتی به طور خود جوش دنبال شود (البته به جز تامین زیر ساخت های ملی ارتباطی که به انحای مختلف در طرح تکفا دیده شده است).
پیشنهادات من کار کردن متمرکز در سطوح زیر است:

۱. سطح دسترسی الکترونیک (e-access):

سطح دسترسی الکترونیک  که مشتمل است بر تامین کامپیوتر برای همه؛ تامین  اینترنت رایگان با باند پهن؛ Wi Fi و تشکیل باشگاه های ICT در مسیر ارتقای سواد اطلاعاتی

۲. سطح ظرفیت سازی (Capacity building):

سطح ظرفیت سازی معطوف به برنامه ریزی برای ارتقای سواد مرتبط با رسانه های مدرن؛ آموزش مهارت های مرتبط با بهره وری از امکانات دیجیتالی؛ برنامه ریزی ویژه اموزشی برای ارتقای موقعیت کودکان و زنان در ارتباط با تکنولوزیهای ارتباطی و اطلاع رسان

۳. سطح مستعد سازی محیط (enabling environment):

مستعد سازی محیط مشتمل بر آماده سازی محیط های حقوقی؛ مقررات زدائی هوشمندانه؛   آماده سازی محیط برای اقتصاد  معرفت پایه و تجارت الکترونیک؛ آماده سازی محیط آموزشی برای انطباق دانش آموزان و دانشجویان با تحولات تکنولوزیک و بالاخره آماده سازی محیط های رسانه ای کشور در جهت همگرائی سخت افزاری و ادغام داه های آنها در بستر بانک های داده رسانی

۴. سطح توسعه و تقویت قدرت نرم افزاری:

توسعه و تقویت قدرت نرم افزاری کشور از کانال توجه به طرح تکفا؛ ایجاد پارک های تکنولوژی و ایجاد شهرهای رسانه ای.
در واقع تامین زمینه برای تسهیل کاربردهای ICT  در  حکومت الکترونیک؛ بهداشت الکترونیک و تجارت الکترونیک  از طریق حرکت در مسیر های فوق حاصل می شود که بهتر است با پیش در آمد مطالعه تطبیقی تجارب کشورهای منطقه همراه شده و در صورت ضرورت حتی در قالب همکاریهای بین المللی و یا منطقه ای تعقیب شود.

جمعبندی: قطار جامعه اطلاعاتی در ایستگاه تونس

من در پایان روز هفدم نوامبر ۲۰۰۵ یعنی در پایان دومین روز اجلاس تونس که تقریبا حال و هوای اسناد نهائی مشخص شد و به خصوص مشخص شد که اروپا در مورد طرح حاکمیت اینترنت در لاک سکوت فرو رفته است یک ارزیابی از این اجلاس را در وبلاگ شخصی ام (www.younesspace.blogspot.com) در اینترنت ارائه کردم که می تواند حکم جمعبندی من از دومین اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی را داشته باشد. من مایل هستم ان ارزیابی هم ضمیمه این گزارش باشد تا مسیر تاریخی و فردای این بحث به گونه ای مختصر در اختیار دیگران نیز باشد. ان ارزیابی که تحت عنوان قطار جامعه اطلاعاتی در ایستگاه تونس ارائه شد این است:

تونس را باید به یاد سپرد. قطاری که برای عده‌ای از سوئیس به راه افتاد؛ جمع زیادی از مسافران را در ایستگاه تونس پیاده خواهد کرد. اما نه تونس ایستگاه آخر است و نه سوئیس ایستگاه اول.

عده‌ای از آنانکه که دیروز در ایستگاه سوئیس سوار این قطار شدند و یا حتی امروز در تونس کوپه‌ای را به خود اختصاص دادند؛ احتمالا نمی‌دانند قطار جامعه اطلاعاتی از دره تنسی آمریکا به راه افتاده و بنابر این مسافران اصلی؛ از آن دره سوار قطار جامعه اطلاعاتی شده‌اند. مسافران تنسی عاشق و شیفته تکنولوژی‌اند؛ بسیار با حوصله‌اند و معتقدند هر که هر چه تکنولوژیک‌تر؛ باشد؛ دموکرات‌تر هم هست. این پر حوصله‌ها وقتی نخستین نیروگاه‌های برق را در دره تنسی به پا کردند به زمین و زمان گفتند برق تکنولوژی نیست، دموکراسی است و هر که نیروگاه‌های ما را نداشته باشد؛ دمکرات نیست و بوئی از دمکراسی نبرده است. دست از کارهای چرک بشوئید و بیائید با نیروگاه‌ها؛ همه جاها را به باغ تبدیل کنید.

همین ها بعدها به دست برژینسکی از زیستن "در میان دو عصر" حرف زدند و از رسیدن قطار به ایستگاه "تکنوترونیک" جامعه اطلاعاتی و بعد از زبان اتحادیه بین‌المللی ارتباطات دوربرد آدرس یک "حلقه گمشده" را دادند در گزارشی به همین نام که آهای دنیا؛ هر که اندازه امریکا تلفن نداشته باشد؛ به همان اندازه از دمکراسی دور است. جمع زیادی از اهالی دره تنسی حالا در دره سیلیکون اقامت دارند.

بد نیست بدانید بعضی از مسافران قطار جامعه اطلاعاتی از بستگان اهالی دره تنسی هستند و از آنها هم "تکنو مذهب" ترند. اینها سوار قطار جامعه اطلاعاتی شده‌اند؛ اما تگ‌های بارهایشان به نام اهالی تنسی صادر نشده؛ اینها را سوار قطار جامعه اطلاعاتی کرده‌اند و شاید بهتر باشد که بگویم که از همان لحظه اول که سوارشان کرده‌اند در واقع پیاده شان کرده‌اند! به همه این جماعت چه اهل دره تنسی و چه اهل دره سیلیکون می‌توان گفت مسافران تکنولوزی زده عاشق "توسعه ارتباطات".

اما مسافران دیگر قطار: عده دیگری هم هستند که هوشمندانه سوار این قطار شده‌اند تا از بقیه مسیر با دیگران حرف بزنند و بگویند اصلا شاید این قطار به ایستگاه کاساندرا برسد.

این مسافران اهل حساب و کتاب، عاشق جمال تکنولوژی نیستند؛ و به جای "توسعه ارتباطات" به "ارتباطات توسعه" فکر می‌کنند؛ و به جای جامعه اطلاعاتی به "جامعه معرفتی" می‌پردازند. این مسافران حساب و کتابی؛ واژه‌ها و عبارات را با وسواس به کار می‌گیرند؛ از بستگان اهالی دره تنسی نیستند و در عوض با اهالی جامعه مدنی - که آنها هم سوار همین قطار شده‌اند - رابطه نزدیک‌تری داند؛ اما ضمنا نگران این هم هستند که مبادا اهالی تنسی و سیلیکون، به جماعت جامعه مدنی امکان سوار شدن به قطار را از این جهت داده باشند که خواسته‌های آنها را چکش خورده و مشخص شده داشته باشند و به قول معروف آنها را در ریل‌های و ایستگاه‌های از پیش طراحی شده راه ببرند.

مسافران دیگر قطار جامعه اطلاعاتی؛ دولتی‌ها هستند؛ آنها وقت جنگ سرد؛ سردند و وقت جنگ گرم؛ گرم. بین اینها هم اهل تنسی هست؛ هم اهل سیلیکون و هم اهل حساب و کتاب. ایستگاه انها را خودشان تعیین نمی‌کنند؛ پایتخت‌هایشان تعیین می‌کنند.

عده دیگری از مسافران قطار جامعه اطلاعاتی بلیط بیزینس کلاس دارند. نوع بلیط شان نیاز به توضیح درباره انها را از بین می‌برد و الان سالن "آی سی تی برای همه" اجلاس تونس در کنترل کامل آنهاست. اینها بسیار پیچیده عمل می‌کنند و به جای دوستان ثابت به منافع ثابت فکر می‌کنند.

شما چه فکر می‌کنید؟ کدامیک از این مسافران؛ کنترل لکوموتیو را زودتر از دیگری به دست خواهد گرفت؟

من که فکر می‌کنم مسافران؛ تازه به شناخت از هم رسیده‌اند و از این قطار که پیاده شوند تازه دنبال قطارهای ویژه خودشان خواهند گشت، این را امریکائی‌ها به خصوص در بحث حاکمیت اینترنت زودتر از بقیه فهمیدند هر چند ادای طرف پیروز را در می‌آورند.