میل گنـبـد برای گم نشدن

اين‌جا گنبدكاووس است. شهري در استان گلستان. شهري كه برج بلندش مشهور است. همان كه محلي‌ها به آن ميل گنبد مي‌گويند. همان كه ما آن را به برج گنبدقابوس مي‌شناسيم.

ما اين‌جاييم. پايين تپه‌هايي كه ما را به برج مي‌رساند.

قرن‌ها پيش آن سوتر، شهري بزرگ گسترده بود به نام جرجان. شهري كه در دوره‌ي آل‌زيار پايتخت اين سلسله و محل حكومت اولين امير زياري، شمس‌المعالي كاووس ‌بن ‌اسكندر بن وشمگير بوده است. كسي است كه فرمان ساخت بناي برج قابوس را داده؛ بنايي كه چهار قرن است اين‌جا راست ايستاده است.

شهر جرجان را كه روزگاري مركز علم و هنر بود، جنگ‌هاي طولاني، حمله‌ي مغولان،‌ بيماري و زمين‌لرزه از پاي درآورد و از آن همه اين برج ماند در سه كيلومتري شهر باستاني.

از تپه‌ بالا مي‌رويم تا به برج برسيم. برجي آجري با تزئينات آجري و خط كوفي كه با 55 متر ارتفاع از سطح زمين، به بلندترين برج آجري تاريخي ايران مشهور است و در سال 1391 در فهرست جهاني ميراث فرهنگي يونسكو ثبت شده است.

حالا كنار برج هستيم. واردش مي‌شويم به بالا نگاه مي‌كنيم. به دالان باريك و به بالا.

درباره‌ي كاربرد اين برج نظرهاي گوناگوني وجود  دارد. اولين گمان اين است كه اين‌جا مقبره‌ي شمس‌المعالي است و گمان ديگر اين است كه براي رصدخانه ساخته شده است. بعضي‌ مي‌گويند اين بنا كاربرد خاصي نداشته جز اين‌كه قدرت و شكوه سلسله‌ي زياريان را نمايش بدهد.

شايد هم مثل بسياري از ميل‌ها در سراسر ايران كه نشانه‌ي شهر هستند، ميل گنبد هم براي راهنمايي مسافران در دشت گرگان ساخته شده است. شايد هم اين‌طور نباشد و به اين هدف ساخته نشده باشد، اما امروز ديگر نشانه‌ي شهر است و مسافران را به شوق ديدنش تا اين‌جا مي‌‌كشاند.

نمي‌شود به گنبد كاووس سفر كنيد و روسري تركمني نخريد. روسري‌هايي كه بخشي از لباس زنان تركمن است. اين همه طرح و اين همه رنگ انتخاب را خيلي سخت مي‌كند!