حشره شپش به دنبال تماس‌های نزدیک بین افراد، یا هنگامی که افراد خانواده در فصل‌های سرد برای تأمین گرما لباس‌های بیشتری می‌پوشند و به صورت دسته جمعی زندگی می‌کنند، از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شود. شیوع آن در کودکان بسیار بیشتر است و در میان زنان و دختران شایع‌تر از مردان و پسران است.
شپش حشره کوچکی به رنگ سفید مایل به خاکستری است که دارای دهانی مخصوص مکیدن خون، دو شاخک و سه جفت پای کوتاه است.
تخم شپش رشک نام دارد و بیضی شکل و سفید رنگ و به اندازه ته سنجاق است و به مو و درز لباس‌ها می‌چسبد.
این انگل در مو و لباس زندگی می‌کند و فقط برای تغذیه روی سطح بدن می‌آید و خودش را به پوست بدن می‌چسباند و پوست را سوراخ کرده و بزاق خود را زیر پوست فرو می‌کند و با مکیدن خون، مواد زایدی را نیز از خود دفع می‌کند؛ تلقیح مواد زاید و بزاق به زیر پوست منجر به ایجاد برآمدگی قرمز رنگ خارش‌داری می‌شود. شپش می‌تواند سر و بدن را آلوده کند.
از نظر شدت و شیوع آلودگی به شپش، عواملی چون سن، جنس، نژاد، وضعیت اجتماعی و اقتصادی مؤثر شناخته شده‌اند. آلودگی در تمامی گروه‌های سنی دیده می‌شود، ولی شپش سر در میان دانش‌آموزان ابتدایی شیوع بیشتری دارد.
شپش سر
انتقال شپش سر عمدتاً در اثر تماس مستقیم، یا تماس با اشیای آلوده مثل حوله، شانه و برس سر، کلاه، روسری، بالش، لباس‌های خواب و... که به‌طور مشترک مورد استفاده قرار بگیرند، و یا اینکه در یک‌جا روی هم قرار داده شوند، صورت می‌گیرد.
حتی گاهی به وسیله صندلی‌های سالن های عمومی، کلاس‌ها، وسایل نقلیه عمومی و کمد‌های لباس، حمام‌های عمومی، استخرها و... هم انتقال صورت می‌گیرد.
نشانه‌های مهم آلودگی با شپش
1 - خارش شدید که فرد را کلافه، خسته و پریشان و بی‌خواب می‌کند. همین امر می‌تواند یکی از علت‌های افت تحصیلی دانش‌آموزان باشد.
2 - پوسته پوسته شدن و ضخیم شدن پوست در اثر خاراندن زیاد.
3 - عفونت ثانویه پوست مثل زرد زخم که در اثر خاراندن شدید رخ می‌دهد.
4 - انتقال بعضی از بیماری‌های خطرناک مثل تیفوس.
پیشگیری و درمان
اگر فرد آلوده با بهترین روش‌ها نیز درمان شود ولی در مجاورت و تماس نزدیک با یک فرد آلوده به شپش قرار داشته باشد، حداکثر تا دو هفته بعد مجدداً آلوده می‌شود. پس مهم‌ترین اصل در مبارزه با شپش، انجام درمان دسته‌جمعی و رفع آلودگی از کلیه لوازم و وسایل مورد استفاده به‌طور هم‌زمان است. رعایت نکته‌های زیر در بهداشت فردی نیز در پیشگیری از شپس سر مؤثر است:
- استحمام مرتب و منظم
- شانه کردن موهای سر در روز و به دفعه‌های مختلف
- تمیز کردن و شست‌وشوی منظم برس و شانه و لباس‌ها، روسری و مقنعه و کلاه و دیگر وسایل شخصی از اصول مهم پیشگیری است.
باید از تماس با لوازم شخصی و لباس‌های افراد آلوده پرهیز کرد و هم‌چنین از کلاه، مقنعه، شانه و برس دیگران نباید استفاده کرد.
توجه کنید که طول موی سر در آلودگی به شپش سر نقشی ندارد و در صورت رعایت اصول بهداشت فردی و دسترسی به درمان مناسب، کوتاه کردن موی سر ضروری نیست.
