این پهناب بزرگ، به‌وسیله فعالیت‌های نفتی و صنعتی و فاضلاب کشورهای حاشیه، تهدید می‌شود. چندی پیش کارشناسان اعلام کردند که دریاچه‌خزر نیز یکی از آلوده‌ترین آبگیرهای دنیاست و دو گونه مهم ماهی خاویار و کیلکا در آن رو به نابودی و انقراض هستند. پیش از این، بارها نسبت به ورود آلودگی‌ها به دریاچه خزر و تبدیل آن به یک پهناب مرده پس از نابودی اکوسیستم آن، هشدار داده شده بود.
اخیرا قانونی توسط نمایندگان مجلس تصویب شده است که در آن قانون سکونتگاه‌های بالای 200 هزار نفر جمعیت حتما باید به سیستم تصفیه فاضلاب مجهز باشند که این قانون درصورت اجرا شدن از ورود فاضلاب‌های خانگی و صنعتی و دیگر انواع پساب به داخل دریاها، تالاب‌ها و رودخانه‌ها ممانعت می‌کند.
اگرچه سال‌هاست تجهیز سکونتگاه‌های بالای 200 هزار نفر جمعیت به سیستم تصفیه فاضلاب مطرح است اما اجرا نشده است و باید گفت که از سال گذشته این موضوع تبدیل به قانون شده است و معاونت محیط انسانی سازمان محیط‌زیست بایستی پیگیر اجرای آن باشد.
کارشناسان با اشاره به اینکه برنامه پنج ساله چهارم تنها به 30 درصد از اهدافش رسیده، تصریح می‌کنند: اینکه برنامه پنجم توسعه به چند درصد از قوانین و اهدافش خواهد رسید به پیگیری سازمان‌های نظارتی و رسانه‌ها بستگی دارد.
از سوی دیگر، نماینده پیشین مردم رشت در مجلس، سهم ایران در آلودگی دریاچه خزر را حدود 5درصد اعلام کرده و از مسئولان کشور به‌ویژه دولت خواسته بود تا هرچه سریع‌تر راه‌حلی بین‌المللی برای کاهش میزان آلودگی این دریاچه پیدا کنند. سیدعلی آقازاده درباره علت‌های شهرت دریاچه خزر از گذشته، گفته بود که وجود میزان چشمگیری آب شیرین، وجود منابع نفتی متعدد و میزان بالای زیست آبزیان از مهم‌ترین علت‌های شهرت این دریاچه است. نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه دریاچه خزر بزرگ‌ترین دریاچه جهان است، افزوده بود: این دریاچه به‌علت‌های مختلف از گذشته در تمام جهان شناخته شده بود.
به گفته او، میزان ظرفیت دریاچه خزر از نظر انتقال مواد آلاینده به حد بحران رسیده است و این دریاچه به‌علت منابع نفتی سرشار و استخراج این منابع همیشه دچار آلودگی‌های نفتی و زیست‌محیطی بوده است.این نماینده ادامه داده‌بود: دریاچه خزر از نظر ظرفیت بسیار محدود است، این در حالی است که پیرامون این دریاچه 5 کشور وجود دارد.
این نماینده مجلس هشتم، با بیان اینکه آلودگی‌های دریاچه خزر برای همه کسانی که با این دریاچه در ارتباط هستند خطرناک است، اضافه کرده بود که آلودگی این دریاچه برای همه آبزیان ازجمله ماهی‌های خاویاری، پرندگان و از همه مهم‌تر برای انسان‌ها به‌علت استفاده خوراکی از ماهیان بسیار خطرناک است.وی با بیان اینکه سهم ایران از آلودگی دریاچه خزر حدود 5درصد است، گفته‌بود: کشورهای حاشیه دریاچه خزر به‌ویژه کشورهای روسیه، قزاقستان و جمهوری آذربایجان حدود ۹۵درصد آلودگی‌های این دریاچه را تولید می‌کنند.
همزمان با سخنان این نماینده مجلس بود که خبر رسید کشورهای حاشیه دریاچه خزر مانند ترکمنستان و قزاقستان اقدام به ترانزیت کالا با کشتی از طریق دریاچه خزر کرده‌اند که این باعث افزایش آلودگی دریاچه می‌شود. در این‌باره، نماینده رشت در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد که مسئولان کشور به‌ویژه دولت باید هر چه سریع‌تر راه‌حلی بین‌المللی برای کاهش میزان آلودگی دریاچه خزر پیدا کنند.
وسعت دریاچه خزر، حدود ۴۳۶ هزار کیلومتر مربع (۱۲۰۰ کیلومتر طول و ۲۲۰ تا ۵۵۰ کیلومتر پهنا) و حجم آب آن افزون بر ۷۷هزار کیلومترمکعب است. بیش از دو سوم حجم آب دریاچه خزر در بخش جنوبی و نزدیک به یک سوم از آب آن در بخش مرکزی و تنها حدود یک دهم درصد به بخش شمالی تعلق دارد.
