علی‌کوچولو وحشت‌زده از خواب بیدار شد؛ گریه می‌کرد و منتظر بود مامان بیاید و او را از این وضع ناخوشایند نجات بدهد. با اینکه پدر و مادر علی‌کوچولو هیچ‌وقت او را به دلیل اینکه جایش را خیس می‌کند، دعوا نمی‌کنند اما خود علی از این وضع مضطرب، نگران و شرمنده است... اما این خرابکاری دست خودش نیست. روان‌شناسان معتقدند «شب ادراری» تا قبل از 7 – 6سالگی ـ در صورتی که کودک به نقص در دستگاه دفع ادرار دچار نباشد ـ بیماری نیست و به راحتی برطرف می‌شود. اغلب کودکان تا قبل از رسیدن به 7سالگی کم و بیش با این مشکل روبه‌رو هستند اما پس از این سن، شب‌ادراری یک بیماری تلقی می‌شود و باید هر چه سریع‌تر درمان شود. البته واکنشی که والدین به این مشکل کودک نشان می‌دهند، نقش مهمی در روند و طول درمان دارد. شما با اضطراب کودکی که شب‌ادراری دارد، چه می‌کنید؟
شب‌ادراری به حالتی گفته می‌شود که کودک به صورت غیرارادی و بدون هیچ تحریک فیزیکی، جایش را خیس کند. سن آموزش استفاده از توالت برای دفع ادرار، بین 5/1 تا 5/2 سالگی است. بنابراین تا زمانی که کودک به‌خوبی استفاده از توالت را بیاموزد، شب‌ادراری بارها و بارها اتفاق می‌افتد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در 3 سالگی، حدود 40درصد و در 5سالگی، نزدیک به 20درصد از کودکان به شب‌ادراری دچار هستند. از 5سالگی به بعد و تا رسیدن به 7سالگی، شب ادراری کم‌کم از بین می‌رود اما اگر تا این سن برطرف نشد، لازم است به آن به عنوان یک بیماری نگاه کرده و در صدد درمانش باشیم. لازم است بدانید در سنین قبل از دبستان، شب‌ادراری هنگامی عادی است که کودک در طول یک هفته حداکثر 3بار جایش را خیس کند؛ بیش از این میزان باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد تا مشکل کودک از نظر جسمی و روحی بررسی شود.
چرا باران می‌آید؟
دلایل مختلفی برای شب‌ادراری کودکان عنوان می‌شود اما دلایل شب‌ادراری را نمی‌توان فقط مختص به این موارد دانست. پزشکان اصلی‌ترین دلایل شب ادراری را به این شرح می‌دانند:
- ممکن است فرزند ما به‌طور مادرزادی مثانه کوچکی داشته باشد بنابراین زودتر از کودکان همسن خود نیاز به دفع ادرار دارد. همین کوچک بودن مثانه و ناتوانی در نگه‌داشتن ادرار باعث شب ادراری در طول شب یا حتی در طول روز می‌شود.
- اگر کودک عفونت ادراری داشته باشد هم ممکن است به این مشکل دچار شود؛ البته در این صورت، معمولا علائم دیگری مانند سوزش حین ادرار کردن و تغییر رنگ ادرار هم وجود دارد؛ حتی گاهی ممکن است،کودک تب هم داشته باشد که در این صورت باید فورا برای درمان، او را نزد پزشک ببرید.
- در بعضی کودکان ترشح هورمون‌های کنترل‌کننده ادرار (ADH) دچار اختلال شده و این مشکل باعث ناتوانی در کنترل ادرار می‌شود.
- بیماری یا نقص مادرزادی در مجاری ادراری، دستگاه تناسلی و دفع ادرار.
- یکی از علامت‌های دیابت نوع اول (دیابت مادرزادی)، شب‌ادراری است. در این حالت، معمولا مقدار ادرار در هر بار شب‌ادراری زیاد است. عطش دائمی، کاهش وزن و خستگی از دیگر علامت‌های ابتلای کودک به دیابت نوع اول است.
- شب‌ادراری در پسرها 2 برابر دخترهاست. از طرفی اگر پدر و مادری در دوران کودکی به شب‌ادراری دچار بوده باشند، احتمال اینکه فرزند آنها نیز به شب‌ادراری دچار شود، تا 80درصد افزایش می‌یابد.
- قطع ناگهانی تنفس هنگام خواب ـ که یک مشکل مادرزادی است ـ باعث ایجاد استرس ناگهانی در کودک می‌شود و همین ترس و استرس ناگهانی، باعث شب‌ادراری او می‌شود.
- مشکلات روحی – روانی و هر اتفاق ناراحت‌کننده‌ای که روح و روان کودک را آزاد بدهد، او را به شب‌ادراری دچار می‌کند. هیجان و استرس کودک به هر دلیل، متولد‌شدن نوزاد جدید در خانواده، جدایی یا جر و بحث دائمی والدین، جدا شدن از آنها به هر دلیلی مثل مسافرت پدر و مادر یا رفتن کودک به مهدکودک، مدرسه و... همگی باعث شب‌ادراری او می‌شود.
- همان‌طور که می‌بینید بسیاری از دلایل شب‌ادراری، عوامل جسمی است؛ بنابراین اگر کودک شما نمی‌تواند شب‌ها جلوی خیس کردن لباسش را بگیرد، ابتدا برای رد علل جسمی، او را نزد پزشک ببرید؛ در عین حال به اضطراب و ناراحتی‌هایی که موجب این مشکل می‌شود، حساس بوده و نسبت به رفع آنها اقدام کنید.
سلام دکتر
در بسیاری موارد با روش‌هایی که ذکر خواهیم کرد یا بعد از گذشتن دوره طبیعی شب‌ادراری، شب‌ادراری از بین می‌رود اما در صورت مشاهده یکی از این حالت‌ها، سریعا به پزشک یا روان‌شناس کودک مراجعه کنیم:
- پس از 5 یا حداکثر 6سالگی فرزند ما هنوز به شب‌ادراری دچار باشد.
- شب‌ادراری دوباره به سراغ فرزند ما آمده باشد؛ به این معنی که از سن طبیعی شب‌ادراری او گذشته باشد و کودک مدتی را بدون اینکه شب‌ها ادرار کند، سپری کرده اما دوباره این مشکل ایجاد شده.
- شب‌ادراری با درد، سوزش، بوی نامطبوع، تشنگی کودک و تغییر رنگ ادرار همراه باشد. (اینها نشانه‌های عفونت هستند.)
- فرزندمان پس از شب‌ادراری با هیجان و گریه از خواب بیدار شود. این علامت نشان می‌دهد کودک ما از نظر روحی- روانی در شرایط مناسبی نیست. در این حالت حتما باید به روان‌شناس کودک مراجعه کرد.
آموزش، اولین قدم است
- اول از همه فراموش نکنیم که شب‌ادراری کودکان یک رفتار کاملا «غیرارادی» است؛ پس به هیچ‌وجه نباید آنها را تنبیه کنیم. تنبیه بدنی که حتما در کار نیست! این کودکان حتی به صورت لفظی هم نباید تنبیه شوند؛ تنبیه فقط مشکل شب‌ادراری آنها را بیشتر می‌کند. در عوض ایجاد آرامش در محیط خانواده و مدرسه می‌تواند روش خوبی برای حل این مشکل باشد.
- نوشیدن انواع نوشیدنی‌ها را از حدود ساعت 7شب کم کنیم.
- پیش از خوابیدن، کودک را به دستشویی ببریم و در طول شب هم حتما او را بدون اینکه بیدار کنیم، به دستشویی ببریم.
- به رفتار فرزندمان دقت کنیم. هر نوع استرس، هیجان، عصبانیت و به‌طور کلی هر عاملی که باعث به‌هم ریختن آرامش کودک شود، او را دچار شب‌ادراری می‌کند. به عقیده روان‌شناسان در بسیاری موارد، شب‌ادراری کودکان یک واکنش روحی - روانی است.
- زمان خواب کودک را تغییر دهیم. روان‌شناسان معتقدند اگر هر شب زمان خواب کودک را حدود نیم‌ساعت جابه‌جا کنیم، با تغییر ساعت بیولوژیک، احتمال دارد مشکل شب‌ادراری او برطرف شود.
- دستشویی رفتن را آسان کنیم. اگر شرایطی فراهم کنیم که فرزندمان بتواند در طول شب راحت دستشویی برود یا ما او را بدون استرس و هیجان دستشویی ببریم، مسئله شب‌ادراری از بین می‌رود. نگرانی ناخودآگاه کودک برای تخلیه ادرار، باعث شب‌ادراری او می‌شود.
- شب‌ادراری فرزندمان را نزد دیگران بازگو نکنیم. با این کار، او را شرمنده و نگران می‌کنیم. همین مسئله او را دچار شب‌ادراری می‌کند. مسئله شب‌ادراری کودک باید فقط بین مادر و پدر بماند و کسی از آن خبردار نشود.
- اگر کودک سعی می‌کند پس از شب‌ادراری، هرچه زودتر لباس‌هایش را عوض کند، مانع او نشویم؛ به او کمک کنیم تا لباس‌هایش را عوض کند. این کار مسئولیت‌پذیری او را بیشتر کرده و یک روش درمانی هم هست.
- با مسئله شب‌ادراری فرزندمان مثل یک سرماخوردگی ساده برخورد کنیم.جای هیچ نگرانی‌ای نیست، چون او به راحتی درمان می‌شود. نگرانی والدین و انتقال دادن این نگرانی به کودک، فقط باعث طولانی‌تر شدن دوره درمان می‌شود.
پزشک وارد می‌شود!
اگر شب‌ادراری با روش‌های آموزشی درمان نشود، لازم است از پزشک و روان‌شناس کمک بگیریم. بهتر است در انجام این روش‌های درمانی ـ که برای درمان کودک انجام می‌شود ـ با پزشک و روان‌شناس همکاری کنیم تا فرزند ما هر چه سریع‌تر درمان شود.
- داروهای کنترل‌کننده ادرار: این داروها با کنترل ترشح هورمون‌ها و تنظیم آنها، ادرار را کنترل می‌کنند. این داروها به صورت قرص یا اسپری تجویز می‌شوند.
- داروهای ضدافسردگی: بهتر است به جای دارو از روش‌های غیردارویی استفاده شود اما در شرایطی که کودک دچار افسردگی شدید باشد، از داروهای ضدافسردگی استفاده می‌شود.
- درمان‌های غیردارویی: با مراجعه به روان‌شناس کودک درمان‌های غیردارویی ارائه می‌شود.
- درمان با عمل جراحی: در صورتی که کودک ما به مشکلی مادرزادی در دستگاه تناسلی یا مجاری ادراری دچار باشد، از این روش برای درمان کمک می‌گیرند.
