از آنجا که تا‌کنون نرخ سوخت با پرداخت یارانه‌های دولتی پایین نگه داشته شده و به‌طور مثال گازوئیل با نرخ 165 ریال عرضه شده است، می‌توان گفت عملا دولت گازوئیل را به رایگان در اختیار ناوگان حمل‌ونقل قرار می‌دهد. اما با آزاد شدن قیمت‌ها و اعمال نرخ واقعی سوخت، مزیت‌ها و ترجیح حمل‌ونقل ریلی نسبت به سایر بخش‌ها بیشتر نمایان خواهد شد.
باوجود این ممکن است پس از اجرای این قانون و افزایش نرخ حمل‌ونقل مشکل کلی برای ناوگان حمل‌ونقل کشور ایجاد شده و تقاضای سفر و جابه‌جایی کالا کاهش یابد. در واقع با واقعی شدن نرخ سوخت و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، دیگر برخی جابه‌جایی‌ها صرفه اقتصادی نخواهد داشت که این امر ممکن است سطح حمل‌ونقل در کشور را کاهش دهد.
با وجود این سهم حمل‌ونقل ریلی در جابه‌جایی بار و مسافر افزایش خواهد یافت. گرچه افزایش قیمت کرایه حمل‌ونقل در همه بخش‌ها اتفاق خواهد افتاد اما از آنجا که سایر بخش‌های حمل‌ونقل مانند جاده‌ای، هوایی و دریایی تاثیر پذیری بیشتری از آزاد‌سازی قیمت‌ها و افزایش نرخ حمل‌ونقل داشته و میزان این افزایش نرخ در بخش حمل‌ونقل ریلی کمتر خواهد بود، این امر فرصتی طلایی برای افزایش ظرفیت و توسعه ناوگان ریلی کشور و افزایش سهم این بخش از مجموع حمل‌ونقل ایجاد خواهد کرد.
گرچه با افزایش قیمت سوخت، به‌طور طبیعی تقاضای حمل بار و مسافر از جاده به سمت ریل سوق پیدا می‌کند اما ظرفیت‌های کنونی بخش حمل‌ونقل ریلی کشور قادر به پاسخگویی به همه این نیازها نخواهد بود. اکنون راه آهن در بخش مسافری قادر به افزایش ارائه خدمات نبوده و تقریبا با 100درصد ظرفیت مشغول به فعالیت است.
در بخش باری نیز راه آهن به‌دلیل کمبود شدید لکوموتیو و برخی گلوگاه‌های توسعه زیر‌ساخت‌ها، احتمالا ظرفیت بیشتری برای ارائه خدمات حمل بار نخواهد داشت. با وجود این ممکن است در برخی محورها مانند تهران - تبریز یا تهران - شمال که اکنون گلوگاه چندانی نیست بتوان بخشی از این تقاضا را پاسخ داد اما در محورهای معدنی مانند تهران - اصفهان یا تهران - بندر عباس اکنون هم با ظرفیت بالایی در بخش بار فعالیت می‌شود و قادر به پاسخگویی به همه نیازها نیست.
این شرایط موجب می‌شود تا با وجود سوق دادن تقاضای حمل به سمت راه آهن درصورتی‌که برنامه‌ریزی صحیح و دقیقی برای پاسخگویی به این تقاضا وجود نداشته باشد، قادر به تامین این نیاز و بهره‌گیری از فرصت ایجاد شده نبوده و عملا افزایش قیمت‌ها و تورم در این بخش را شاهد باشیم.
همچنین ارائه بسته‌های حمایتی و جبرانی برای حمایت از بخش حمل‌ونقل لازم نیست چراکه با واقعی شدن نرخ سوخت، مسافرین یا صاحبان کالا نیز هزینه‌های واقعی حمل‌ونقل را پرداخت خواهند کرد و اگر این جابه‌جایی بار یا مسافر صرفه اقتصادی نداشته باشد باید از انجام آن خودداری شود. از سوی دیگر اگر صرفه اقتصادی برای حمل‌ونقل ناوگان بار و مسافر وجود داشته باشد هزینه‌های توسعه ناوگان نیز از همین محل تامین خواهد شد.
تجربه نشان داده است که ارائه بسته‌های حمایتی تنها در دوره محدودی امکانپذیر بوده و با گذشت مدت زمانی، ارائه این بسته‌ها به‌دلیل کمبود بودجه دولت یا تغییر سیاست‌های حمایتی کمرنگ‌تر خواهد شد و سرمایه‌گذارانی که به امید این بسته‌ها به میدان آمده‌اند به‌دلیل میسر نبودن امکان تداوم این حمایت‌ها با مشکلات جدی مواجه خواهند شد.
بنابراین اکنون که با واقعی شدن نرخ سوخت در نظر است تا یارانه‌های پرداختی دولت حذف شود بهتر است تا اینگونه بسته‌های حمایتی حذف شده و با حکمفرماشدن اقتصاد آزاد توسعه تنها در بخش‌های دارای صرفه اقتصادی صورت گیرد.
* عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت
