طرح تفصیلی به دور از هر نگاه غوغاسالارانه‌ای به راهش ادامه داد و امروز پس از گذشت تقریبا یک سال و اندی، توانسته برخی موانع و مشکلات را رفع کند و آینده‌ای روشن نیز برای پایتخت رقم بزند. امسال در آستانه یک‌سالگی اجرای طرح تفصیلی جدید، برخی شایعات نیز دوباره طرح شده است که سرنوشتی غیر از همان شایعات قبلی ندارد. برای کسب اطلاعات بیشتر به مناسبت یک‌سالگی طرح تفصیلی به سراغ مجید پاکساز رفتیم. او مدیرکل طرح‌های شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران است. متن گفت‌وگوی ما با وی در پی می‌آید.
- یک سال از اجرای طرح تفصیلی شهر تهران گذشته. چه اتفاقی در این سال رخ داده است؟
طرح تفصیلی جدید شهر تهران رویکردهای متفاوتی با طرح‌های تفصیلی قبلی تهران داشت. این طرح نسبت به اسناد و طرح‌های شهری دیگر متفاوت بود و به تبع آن، این تفاوت هم در ادبیات و هم در شکل و محتوای کار، نیاز به اطلاع‌رسانی لازم به شهروندان داشت. اطلاعات از طرق مختلف در اختیار شهروندان تهرانی قرار گرفت.واقعیت این است که تفاوت در ادبیات و شکل طرح تفصیلی جدید، نگرانی‌هایی را قبل از اجرای طرح در میان مسئولان و کارشناسان ایجاد کرده بود که اگر این تفاوت درک نمی‌شد، طرح نه می‌توانست به درستی اجرا شود و نه دستاورد مناسبی می‌شد از آن انتظار داشت.ارزیابی ما بعد از یک سال از اجرای طرح تفصیلی این است که تفاوت این طرح با طرح‌های دیگر که به ماهیت آن بر می‌گردد نه‌تنها مانع تحقق اهداف طرح تفصیلی نشده است بلکه امکانات خوبی برای شهروندان و مسئولان شهری و متقاضیان ساخت‌وساز ایجاد کرده است. این درحالی است‌که طرح تفصیلی توانسته پاسخ مثبت به درخواست مردم دهد، امکان گزارش‌گیری و آنالیز اطلاعات را در اختیار مسئولان گذاشته است. ما از آمار و اطلاعات صدور پروانه‌های ساختی که در حال حاضر وجود دارد، به این نتیجه رسیده‌ایم که این طرح توانسته به بخش عمده‌ای از نیازها پاسخ دهد و با اجرای این طرح ما با مشکل جدی در پاسخ به نیاز شهروندان روبه‌رو نبودیم. از نظر کارشناسان این اتفاق مثبت است. البته باید به برخی مشکلات فنی اشاره هم کرد و این مشکلات را درنظر بگیریم.در ابلاغیه طرح تفصیلی درباره این امر هم پیش‌بینی لازم صورت گرفته و نسبت به پایش این نواقص فنی کارهای لازم انجام شد و راه‌حل هم برای رفع مشکلات داده شد. ما هم‌اکنون این مشکلات را براساس ابلاغیه شناسایی و در انتهای سال اول اجرا آنها را به مراجع قانونی منعکس کردیم و پس از بررسی‌های لازم این اسناد هم‌اکنون آماده و رفع شده است.
- اساسا می‌توان گفت این طرح یک طرح ایرانی و بومی است و پس از گذشت یک‌سال هم‌اکنون به بلوغ رسیده است؟
طرح تفصیلی مسلما یک تجربه ایرانی و بومی است اما الان نمی‌توان گفت که این تجربه ایرانی طرح‌ها و برنامه‌ریزی شهری بالغ شده است. ما می‌توانیم بگوییم که این طرح نهالی است که هنوز به مراقبت نیاز دارد؛ نهالی که تازه سبز شده و بعد از کاشت توانسته است رشد کند. این تجربه ایرانی و بومی به تمامی ابعاد زندگی شهری شهروندان توجه دارد؛ فرهنگ، اقتصاد، اقلیم، مذهب، مسائل زیست‌محیطی و میراثی و همه ابعاد گوناگون زندگی که لزوم برنامه‌ریزی در آن حس می‌شود.در طول یک سال گذشته، کارشناسان ما در حال پایش طرح بودند. ما به‌طور دائمی با شهرداری‌های مناطق در ارتباط بودیم و شهرداری‌های مناطق هم با مردم در ارتباط دائمی بودند. این طرح اگر در چند سال آینده به بلوغ برسد، شاهد اتفاقات چشمگیری در سطح تهران خواهیم بود. در واقع این سند، سند یکپارچه‌سازی شهر تهران است.
- آیا در طول سال گذشته در کاربری‌های پیش‌بینی شده تغییری رخ داده است؟
همانطور که می‌دانید، طرح تفصیلی دارای چهار پهنه اصلی است که یکی از این پهنه‌ها، پهنه حفاظت است. این پهنه در واقع بسیار دارای اهمیت است و برای آینده شهر نقش حیاتی دارد. ما در طرح تفصیلی تحت هیچ شرایطی حتی تغییر کاربری فضای سبز را نداشتیم اما در سایر پهنه‌ها ما تدقیق کردیم؛ مثلا در یک پهنه احیانا کاربری یک پلاک مسکونی بوده اما در پهنه کار و فعالیت قرار گرفته است. طی بازدیدهای میدانی در سطح محلات و مناطق این مشکلات شناسایی شده و تغییر یافته و به پهنه اصلی خودش برگشته است. چنین اتفاقاتی برای تدقیق‌سازی طرح تفصیلی و مسلما با تکیه بر بازدیدهای میدانی انجام شده است. در واقع رویکرد ما در سال گذشته رویکرد دقیق‌سازی و کیفی‌سازی طرح بود. در واقع در گام اول برای تدوین این سند یک اجماع و میثاق بین کارشناسان برای یک سند راهبردی- ساختاری برای شهر شکل گرفته است. در گام دوم هم که سال اول اجرای طرح بودبه دقیق‌سازی روی آوردیم و در گام بعد هم که در سال آینده یعنی سال دوم اجرا مورد نظر داریم، کیفی‌سازی طرح است. ما قصد داریم در سال پیش‌رو باجدیت به کیفی‌سازی طرح تفصیلی روی آوریم.
- آیا پروژه‌هایی مانند بوستان ولایت یا باغ پرندگان هست که در طرح پیش‌بینی شده باشد و در آینده در شهر تحقق یابد؟
بی‌تردید همه طرح‌های شهری باید برای خدمات مختلف پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهند. در وهله اول، تأمین خدمات در عملکرد کار و فعالیت و سکونت، مورد تأکید و توجه همه کارشناسان شهری قرار گرفت. با توجه به کلانشهربودن تهران و گستردگی آن، خدمات شهری باید در ابعاد مختلفی ارائه می‌شد. بنابراین در طرح، پیش‌بینی خدمات فرامنطقه‌ای، منطقه‌ای، ناحیه‌ای و محله‌ای صورت گرفت. برخی خدمات باید با ابعاد فرامنطقه‌ای در فضاهایی خاص ایجاد می‌شد و برخی خدمات منطقه‌ای و همینطور تا ایجاد خدمات محله‌ای برای محلات شهری. بنابراین با لحاظ سطوح خدمات‌رسانی تلاش شد پیش‌بینی‌های لازم انجام شود.بوستان ولایت و باغ پرندگان و دریاچه شهدای خلیج‌فارس در واقع طرح‌های فرامنطقه‌ای بودند که در مناطق مختلف شهر تهران ایجاد شدند. طرح‌ها‌یی از این دست در طرح تفصیلی باز هم پیش‌بینی شده است که در آینده اتفاق خواهد افتاد؛ مانند باغ ایرانیان که در جنوب تهران در آینده احداث خواهد شد. گذشته از چندین پروژه‌ای که همزمان با اجرای طرح تفصیلی جدید در تهران اجرا شد، چندین طرح مختلف هم برای سال‌های آینده مورد توجه قرار گرفته است که می‌توان به مرکز تجارت جهانی در محدوده جنوب شهر تهران اشاره کرد. همچنین در سال آینده براساس پیش‌بینی طرح تفصیلی طرح ارتقای کیفی معابر شهر تهران مورد توجه قرار گرفته است. تکمیل رینگ حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری پایتخت ازجمله دیگر برنامه‌های پیش‌بینی شده در طرح تفصیلی شهر تهران است. پیاده راه‌سازی هم در طرح تفصیلی مورد توجه بوده که در سال‌های آینده با تکیه بر طرح تفصیلی به اجرا در خواهد آمد. طی سال‌های گذشته در گام اول 72مسجد در مناطق مختلف شهر تهران مکان‌یابی و احداث آنها نیز آغاز شد. این مساجد با این رویکرد احداث شدند که در کنار خود، خدمات مختلف فرهنگی و اجتماعی در سطح محلات و مناطق ارائه کنند. بوستان‌هایی که هم‌اکنون در طرح تفصیلی پیش‌بینی شده و مسجد در آن محوریت دارد نیز با رویکرد تأمین خدمات محلی و منطقه‌ای است.
- در تدوین طرح جامع و تفصیلی بیش از هفت معاون شهرسازی مشغول به‌کار بودند و تقریبا مهندسین مشاور برجسته کشور نیز در شکل‌گیری آن نقش داشته‌اند. آیا تصور می‌کنید که در آینده این طرح باعث رویکردی مناسب در پایتخت شود؟
واقعیت این است که طرح جامع و تفصیلی یک گام بزرگ ملی بود که به همت معاون شهرسازی شهرداری که در رده‌های معاونان وزیر مشغول به‌کار بودند، در طول سال‌های مختلف تهیه و تدوین شد. بزرگ‌ترین مهندسان مشاور کشور روی این طرح کار کردند. این طرح توانست یک اجماع ملی باشد برای تدوین یک سند. در کنار همه این تلاش‌ها نباید فراموش کرد که اقدامات شورای محترم شهر تهران و شخص شهردار تا چه اندازه در پیشبرد این طرح مؤثر بوده است. واقعیت این است که این طرح آینده بسیار خوبی برای تهران رقم خواهد زد.
