بالاتر از گل به ماهی نگویید!

 به همین دلیل او سعی می‌کرد در پول خرج کردن قناعت کند و جلوی هزینه‌های اضافی را بگیرد. تری کرتیس باردار بود و یک پسر کوچک نیز در خانه داشت. او 22 ساله و پیشخدمت یک کافه در ایالت آرکانزاس بود. خانم کرتیس برای اینکه در مصرف بنزین نیز صرفه‌جویی کند سعی می‌کرد کمتر به دیدن مادرش که تنها یک ساعت با او فاصله زمانی داشت برود.

او و همسرش تصمیم گرفته بودند که برای خوردن شام دیگر به رستوران نروند. برای ناهار، کرتیس همیشه یک ساندویچ تن ماهی ساده می‌خورد. کنسرو ماهی تن غذای ارزانی بود و تصور او از ساندویچ ماهی تن این بود که غذای مغذی و مفیدی است.

پسر دوم کرتیس به نام ریکر در سال 2005، دقیقاً سه هفته زودتر از موعد مقرر به‌دنیا آمد. پزشکان او را به بیمارستان بزرگتری که مجهز به دستگاه انکوباتور (‌محفظه‌ای با درجه حرارت و رطوبت تنظیم شده است که نوزاد نارس را برای مراقبت‌های ویژه در آن نگهداری می‌کنند) بود، منتقل کردند.

هنگامی که ریکر به خانه آمد، تری‌کرتیس با مشکلات زیادی روبه‌رو شد. ریکر در 8ماهگی قادر نبود هنگامی که مادرش اسم او را صدا می‌کرد عکس‌العمل نشان دهد.

 حتی هنگامی که کرتیس با او صحبت می‌کرد،‌ ریکر به او نگاه نمی‌کرد. این علائم نشان می‌داد که ریکر ناشنواست. بافت‌های غددی واقع در بالای گلوی او به اندازه بافت‌های غدد یک فرد بالغ شده بود که کاملاً‌ متورم و راه شنوایی او را مسدود کرده بود. تری از این موضوع بسیار نگران شد و در این مورد با دکترش مشورت کرد. پزشک به او گفت شاید یکی از عواملی که باعث کر شدن ریکی شده،‌ نارس به دنیا آمدن او بوده است. او همچنین گفت شاید هم مشکل او مربوط به ژنتیک باشد.

اما کرتیس خبر جدیدی شنیده بود که او را بسیار نگران کرد. او با خود فکرکرده بود ممکن است عامل کری ریکر سم جیوه باشد. دکتر به او گفته بود این احتمال وجود دارد که سم جیوه موجود در ماهی تن برای ریکر مشکل ایجاد کرده باشد، اما او مطمئن نبود. سم جیوه بوسیله انواع گوناگونی از ماهی‌های دریایی از جمله ماهی تن تولید می‌شود که کرتیس برای حداقل سه بار در هفته برای تمام دوران بارداری استفاده می‌کرد.

تحقیقات نشان داده است هنگامی که یک خانم باردار ماهی تن مصرف می‌کند سم جیوه حاصل از آن از طریق جفت به داخل مغز جنین وارد می‌شود و می‌تواند برای سالها در مغز او باقی بماند. مقدار بیش از حد سم جیوه یعنی بیشتر از 10 میکروگرم در گرم که در موهای سر فرد اندازه‌گیری می‌شود و دانشمندان آن را معیاری برای اندازه‌گیری مقدار حجم جیوه بدن در نظر می‌گیرند، می‌تواند باعث عقب‌ماندگی ذهنی، فلج مغزی، کری و کوری فرد شود.

محققان در سازمان حفظ و امنیت زیست‌محیطی EPA واقع در آمریکا برآورد کرده‌اند که بیشتر از 300هزار نوزادی که هر ساله در این کشور متولد می‌شوند، به دلیل اینکه رحم از سم جیوه حاصل از مصرف ماهی تغذیه می‌کند، در معرض خطر ضایعات مغزی قرار می‌گیرند.

عوارض جیوه

طی مطالعه و تحقیقی که در سال 2003 توسط دکتر جین های تاور در سانفرانسیسکو انجام و نتایج آن در مجله حفظ و سلامت محیط زیست منتشر شد،‌ او به این نتیجه رسید که در 89 درصد از بیمارانش میزان جیوه موجود در بدن بیشتر از حد استانداردی است که دانشمندان در نظر گرفته بودند.

حجم بالای جیوه در بدن افراد بالغ منجر به کم‌شدن حافظه،‌ فراموشی،‌ خستگی مفرط و دردهای ماهیچه‌ای می‌شود. با سایر تحقیقات دیگری نیز که انجام شد، محققان به این نتیجه رسیدند که حجم زیاد جیوه موجود در بدن مادر منجر به نارس به دنیا آمدن نوزاد هم می‌شود.

تری کرتیس می‌گوید: «رژیم غذایی من عامل اصلی بیماری فرزندم ریکر شده است. من احساس می‌کنم که فرزندم، ریکر قربانی اشتباهات من شده است.» اما با وجود این‌که کرتیس خود را سرزنش می‌کند و مقصر می‌داند، از این موضوع تعجب کرده که چرا هیچ نوع توضیح و اخطاری روی مارک‌های حاوی ماهی تن برای خانم‌های باردار که باید طی دوران بارداری از مصرف بی‌رویه آن خودداری کنند داده نشده است.

 او حتی هیچ گونه توصیه و اخطاری را از طرف دولت برای خانم‌های باردار که باید طی دوران بارداری از مصرف زیاد از حد آن خودداری کنند، نشنیده بود. او همچنین به یاد نمی‌آورد پزشک به او توصیه کرده باشد که مصرف غذاهای دریایی از جمله کنسرو ماهی تن باعث ایجاد سمومی می‌گردد که میزان حجم آلودگی جیوه موجود در بدن را افزایش می‌دهد. کرتیس می‌گوید: «چند نفر دیگر مثل من ممکن است گرفتار شده‌باشند؟»

آلودگی در غذاهای دریایی

جیوه یک فلز مایع است که در سنگ‌ها و صخره‌ها و همچنین در زغال‌سنگ یافت می‌شود. هنگامی که کارخانجات تولید نیرو و نیروگاه برق، زغال‌سنگ را می‌سوزانند، بر اثر سوزاندن آن سم جیوه تولید می‌شود. طبق گزارش‌های داده شده از سازمان حفظ و امنیت زیست محیطی، نیمی از آلودگی‌های حاصل از سم جیوه، ساخته دست بشر است. بیشترین میزان حجم سم جیوه حاصل از کارخانجات تولید برق و نیرو است.

سم جیوه بر اثر آلودگی‌های طبیعی که حاصل طبیعت است مثل رخ دادن آتشفشان و یا آتش‌سوزی‌هایی که در جنگل اتفاق می‌افتد نیز می‌تواند حاصل شود. کارخانجات زباله‌سوز نیز با سوزاندن زباله‌ها، حجم ذراتی که منجر به افزایش تولید جیوه می‌گردد را بالا می‌برد. امواج الکتریکی مثل امواج رادیو، نور و صدا که به سرعت باد حرکت می‌کنند، همراه با باران و یا برف به زمین برمی‌گردند و اغلب وارد رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها می‌شوند.

 در سال2002 طی تحقیقاتی که انجام و در مجله تکنولوژی علوم محیط زیست منتشر شد،‌ محققان به این نتیجه رسیدند که 70درصد جیوه موجود در جو و هوای اطراف ما  ساخت دست بشر است.

هنگامی که جیوه تولید می‌شود،‌ باکتری‌های موجود در خاک کف دریا و رسوبات حاصل از آن شروع به مصرف کردن جیوه می‌کنند که تبدیل به سمی به نام متیل مرکوری می‌شود. باکتری‌های موجود درخاک به وسیله پلانکتون‌ها، مانند جلبک‌ها که ماهی‌ها آنها را می‌خورند جذب می‌شود. ماهی‌های کوچک که حجم غذایی آنها کم است، جیوه زیادی مصرف نمی‌کنند که بخواهند برای خوردن خطر زیادی داشته باشند.

 اما ماهی‌های بزرگ که ماهی‌های کوچک را می‌خورند، ماهی‌های طعمه‌خواری هستند که بیشترین مقدار ماده سمی جیوه را در بدنشان دارند. طبق اطلاعات رسمی، میزان سم جیوه ماهی‌هایی نظیر کوسه ماهی و اره ماهی بالا است و حدود 7/ 0تا 4/1 میکروگرم در گرم است در حالی که میزان سم جیوه در ماهی‌هایی نظیر‌ماهی ساردین، ماهی آزاد، گوش‌ماهی، ماهی قزل‌آلا، میگو و خرچنگ پایین است.

مزایای ماهی

با این همه،‌ ماهی تن و بسیاری از ماهی‌های دیگر حاوی مقدار زیادی ویتامینB  و امگا 3 هستند که در جلوگیری از  بیماری قلبی نقش بسیاری دارند. مصرف ماهی، خطر سکته مغزی،‌ افسردگی و فراموشی و اختلال در حافظه را کاهش می‌دهد.

 از انواع گوناگون ماهی‌ها که دارای مقدار زیادی امگا3 و حجم کمی از سم جیوه هستند می‌توان به ماهی آزاد و‌ ماهی قزل‌آلا اشاره کرد. اما دکتر آکسون می‌گوید اگر این سازمان هشدارها و اخطارهای نگران کننده‌ای را که  در خصوص مصرف ماهی تن به عموم اعلام کرده است، خانم‌ها بدانند ممکن است از مصرف ماهی پرهیز کنند و به مصرف مواد غذایی که میزان حجم چربی آنها بالاتر و منابع غنی و مفید موجود در آن کمتر است مثل گوشت قرمز بپردازند.

دکتر آکسون می‌گوید: «ما دائماً خانم‌ها را تشویق می‌کنیم که از توصیه‌های این سازمان‌ مبنی بر خوردن دو وعده کنسرو ماهی تن در هفته پیروی کنند.»

جان کانه لی رئیس انجمن ملی صید ماهی در ویرجینیا،‌ ایالت جنوبی کشور آمریکا هم می‌گوید: «مسئولان سازمان FDA‌ اطلاعات و مطالب مربوط به سلامتی و مصرف صحیح مواد غذایی را به طور گسترده و واضح برای تمامی کشورهای دنیا ابلاغ کرده است. با تحقیقات زیادی که انجام شده است، محققان به این نتیجه رسیده‌اند که بهترین کاری که خانم‌های جوان و خانواده‌ها می‌توانند برای تامین سلامت خود انجام دهند این است که غذاهای دریایی را به رژیم غذایی خود اضافه کنند.»

اما آیا حفظ سلامت خانم‌ها در مقابل سم جیوه، از مهمترین مسائلی نیست که دولت باید به آن توجه کند. در دهه گذشته، دانشمندان زیادی سازمان FDA‌ رامتهم کردند به اینکه توصیه‌های خود را در خصوص مصرف ماهی تن نادیده گرفته و قوانین جدیدی را در مورد مصرف ماهی تن بر اساس خواسته‌های کارخانجات تولید ماهی و شرکت‌های بزرگی که آنها را به بازار عرضه می‌کردند، ایجاد کرده بود.

 همزمان با این اتفاق، کارخانجات تولید ماهی تن و کارخانجات تولید برق و نیرو که سم زیادی از جیوه را تولید می‌کنند، برای تحقیقات علمی مبلغ زیادی را هزینه کردند برای اینکه روشی پیدا کنند تا خطر سم جیوه را کاهش دهند و قوانین سختی را که برای مصرف ماهی تن قرار دادند، تغییر دهند. هزینه تحقیقات از این ‌نظر مهم است که گروهی معتقدند نفوذ و جهت‌دهی صنایع بزرگ بر سرمایه‌گذاری‌های تحقیقاتی برای این که مردم و پزشکان بفهمند و بدانند چه چیزی سالم است یا نیست و یا به کدام محصول می‌توان اطمینان کرد، گاهی ایجاد مشکل می‌کند.

آیا واقعاً خطرناک است؟

جنجال‌ از سال 1995 شروع شد. محققان در دانشگاه علوم پزشکی راچستر در شمال شهر نیویورک گزارش کردند که حدود 130 زن باردار در کشور پرو در آمریکای جنوبی را که به طور دائم ماهی مصرف می‌کردند و حجم سم جیوه موجود در بدنشان بالا بود، مورد تحقیق و بررسی قرار داده‌اند و نتیجه تحقیقات نشان داده، با وجود اینکه این خانم‌ها ماهی زیادی مصرف می‌کردند هیچ نوع صدمه‌ای به جنین آنها وارد نشده است. هزینه‌های این تحقیقات و بررسی‌ها توسط اداره امور هوایی و دریایی دولت فدرال، NOAA و همچنین انجمن صید ماهی پرداخت شد.

در سال 1997، گروه دیگری از دانشمندان گزارش کردند که سم جیوه‌ای که توسط ماهی تولید می‌شود هیچ گونه نگرانی برای افراد، به خصوص خانم‌های باردار ایجاد نمی‌کند. آنها نمونه‌هایی از موی زن‌های آمریکایی را به آزمایشگاه بردند و برای پیدا کردن اثرات سم جیوه آنها را مورد آزمایش قرار دادند. نتایج حاصل از این گونه  آزمایش‌ها نشان نمی‌داد که سم جیوه برای سلامتی خانم‌های باردار و نوزادان آنها خطرناک است. این گروه که با سازمان NOAA برای انجام تحقیقات سرمایه‌گذاری کرده بودند، این بار به انجمن تهیه و تدارک ماهی تن در آمریکا ملحق شدند.

اما در آن سال، معتبرترین و مهم‌ترین خبرها در مورد سم حاصل از ماده جیوه توسط یک تیم بین‌المللی که دانشمندان زیادی از دانشگاه راچستر را دربر می‌گرفت اعلام شد. آنها تحقیقاتشان را در جزیره سی‌شل واقع در ساحل شرقی قاره آفریقا که رژیم غذایی آنها اساساً ماهی بود شروع کردند. دانشمندان روی خانم‌هایی که زایمان کرده بودند، تحقیقات خود را شروع کردند و متوجه شدند که حدود 6 میکروگرم در گرم جیوه که مقدار نسبتاً بالایی بود در موی سر آنها وجود دارد. اما با این وجود در نوزادان آنها هیچ گونه آثاری از بیماری‌های حاد و خطرناک دیده نمی‌شد.

در سال 1997 هم تحقیقاتی که در جزایر فارو توسط فیلیپ گرند جین انجام شد، نشان داد مادرانی که میزان حجم جیوه بدنشان بالاست، ممکن است نوزادان آنها در مهارت‌های صحبت کردن و یادگیری خیلی کند باشند. دکتر گرند جین می‌گوید با چنین شرایطی شما حتماً تعداد بچه‌های باهوش کمتری خواهید داشت که به راحتی نمی‌توانند در مدرسه با سایر دانش آموزان رقابت کنند.

در سال 2000، دولت فدرال شروع به تحقیقاتی کرد برای اینکه بفهمد چه مقدار جیوه مجاز است که یک فرد بدون هیچ خطری استفاده کند و کدام ماهی خطر بیشتری دارد و سم جیوه بیشتری را تولید می‌کند. سال‌ها بود که سازمان حفظ و امنیت زیست محیطی EPA اعلام کرده بود که هر فرد مجاز است به راحتی و با اطمینان خاطر 1/0میکروگرم از جیوه را برای هر یک کیلو‌گرم از وزن بدن خود در روز مصرف کند.

 مثلاً برای یک خانمی که 60کیلو وزن دارد، حدود 6میکروگرم جیوه در روز اشکالی ایجاد نمی‌کند. این مقدار جیوه در حقیقت در یک سوم از یک کنسرو ماهی تن سفید یافت می‌شود.

در سال 2001، FDA بیانیه‌ای را صادر کرد که درآن به خانم‌های باردار هشدار می‌داد طی دوران بارداری از مصرف کوسه ماهی و اره ماهی خودداری کنند.

دکتر آکسون، یکی از محققان، به خاطر اعتراض به روزی که FDA بیانیه خود را ابلاغ کرد استعفا داد. او می‌گوید: «من از این که این سازمان از دستورالعمل‌ها و بیانات ایالت ویسکانسین پیروی نکرد، بسیار نگران و ناراحت شدم. FDA با این عمل نوزادان آمریکایی را به خطر انداخت.»

سردرگمی مصرف‌کنندگان

خبرهای متفاوتی که در مورد سم جیوه به گوش می‌رسید با یکدیگر مغایرت داشتند و این امر باعث ایجاد ابهام و سردرگمی مصرف‌کنندگان می‌شد. با تحقیقات اخیری که محققان در فنلاند انجام دادند به این نتیجه رسیدند که سم جیوه موجود در ماهی خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود فوایدی که قلب از امگا3 می‌گیرد را خنثی سازد.

 دکتر گراند جین که مطالعات و تحقیقات جزایر فارو را هدایت و اداره می‌کرد می‌گوید: «با وجود اینکه ماهی با درصد سم جیوه پایین یک غذای سالم و مفید است، مدارک و شواهد زیادی نشان می‌دهد که سم جیوه خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد و لذا هیچ کس، چه مرد و چه زن و یا حتی بچه‌ها نباید ماهی مصرف کنند که میزان سم جیوه آن زیاد باشد.»

با این‌حال، دکتر های تاور که 100 خانم بیمار را به دلیل مصرف سم جیوه حاصل از ماهی تن درمان کرده است می‌گوید: «پول و سرمایه هنگامی که وارد مرحله قانون و مقررات می‌شود، منجر به افزایش سردرگمی مردم می‌گردد.» او می‌گوید ماهی‌هایی نظیر ماهی آزاد و ماهی قزل‌آلا همگی منابع خوب و مفیدی برای سلامت هستند. شما می‌توانید امگا3 کافی را نیز بدون اینکه مقدار سم جیوه ماهی را در بدن خود بالا ببرید دریافت کنید و همزمان با آن یک رژیم غذایی سالم نیز داشته باشید.»

منبع: msnbc.com