ما با هم رفیقیم

رفاقت و صميميت از نگاه نوجوان و والدين تعاريف متفاوتي دارد. در عين حال هرگز مختصات يك رابطه دوستانه با يك فرد هم‌سال را با رابطه رفاقت با والد، نمي‌توان يكي دانست. هر كدام ابعاد، قوانين و بايد و نبايدهاي خود را دارند. ادبياتي كه در ارتباط هرچقدر صميمانه با والدين استفاده مي‌شود با ادبياتي كه در ارتباط دوستانه با غيروالدين به‌كار مي‌رود متفاوت است. اما با همه اينها نبايد قيد صميميت را زد و رابطه‌اي رسمي و اداري با نوجوان داشت. آنها رفاقت و صميميت را مي‌پسندند و تنها در اين شرايط است كه مسائل و مشكلات و دغدغه‌هاي نوجواني‌شان را كه كم هم نيستند، با شما درميان مي‌گذارند و درصورت وجود رابطه صميمانه است كه نوجوان نسبت به خانه دلگرم بوده، به نصايح و رهنمودهاي والدينش گوش مي‌دهد و آنها را در جريان احساسات، فعاليت و رابطه‌هايش قرار مي‌دهد. اغلب متخصصان و روانشناسان معتقدند كه بايد با نوجوان دوست بود، اما اين دوستي چگونه حاصل مي‌شود و اين صميميت از كجا سر مي‌زند؟ چه رفتاري، چه برنامه‌اي و چگونه برخوردي صميميت را مهمان خانه‌هاي ما مي‌كند؟ در ادامه به اين موضوع خواهيم پرداخت.

• چه احساسي داريد؟

آيا خود شما هم واقعا با نوجوانتان احساس رفاقت و صميميت مي‌كنيد؟ اگر تنها براي اداي وظيفه دست به چند حركت نمايشي مي‌زنيد كه خودتان هم مي‌دانيد، اسم واقعي‌اش صميميت نيست، بدانيد كه نوجوان خيلي زود متوجه تصنعي بودن رفتار شما خواهد شد. اتفاقا اين عدم‌صداقت در ارتباط، نه‌تنها رفاقتي در پي ندارد كه او را بيش از پيش نسبت به شما بي‌اعتماد مي‌كند. بنابراين دوستي، رفاقت و صميميت نمي‌تواند يك رابطه يك سويه باشد، هر دو طرف بايد احساس صميميت كنند و از بودن در كنار هم لذت ببرند.

• او را مي‌شناسيد؟

فرزند شما سال‌هاست كه رفتار شما را با دقت زيرنظر گرفته است. از كودكي در سكوت نظاره‌گر شما بوده، علايق و سلايق شما و نكات مثبت و منفي اخلاقي‌تان دستش آمده است. بنابراين شناخت خوبي نسبت به شما دارد، اگر چه با توجه به سن و سالش ممكن است اين شناخت عميق و كامل و منصفانه نباشد. اما شما چه؟ آيا همانقدر كه او در سكوت شما را تماشا كرده، شما هم براي شناخت او زمان گذاشته‌ايد يا هميشه سرگرم كار و بار خودتان بوده‌ايد و تغييرات او را نديده‌ايد و هنوز او را با همان روحيات كودكي‌اش قضاوت مي‌كنيد. آيا مي‌دانيد نوجوانتان ترجيح مي‌دهد به سينما برود يا يك بازي فوتبال تماشا كند؟ اگر فراغتي داشته باشد واقعا دوست دارد آن را پاي كامپيوتر و فضاي مجازي بگذراند يا به باغ و گردش و ارتباط حقيقي بپردازد؟ مي‌دانيد غذاي مورد علاقه‌اش چيست؟ مي‌دانيد چه چيزهايي او را متأثر مي‌كند؟ پس در قدم اول بهتر است نكاتي را كه در يك رابطه صميمانه به آن نياز داريد در مورد نوجوانتان بدانيد. بدون هيچ اضطراب و استرس و قضاوتي تماشاگر فرزندتان باشيد.

• آغوش باز

برخي والدين گمان مي‌كنند كه انسان تنها زماني كه كودك است نيازمند و لايق آغوش گرم پدر و مادرش است و ‌بايد دائم قربان صدقه‌اش رفت. همين كه كودك پا به نوجواني مي‌گذارد، قيافه‌ و روحياتش به بزرگسالي نزديك مي‌شود و شايد ديگر آن كودك تپل و خوشمزه و حرف‌گوش كن قبل نباشد، ديگر دست و دلشان به قربان صدقه و بغل گرفتن فرزندشان نمي‌رود، يا شرم مي‌كنند. اگر هم برود خودشان را كنترل مي‌كنند كه بچه لوس نشود و فكر نكند همه كارهايش مورد تأييد است. نوجوان بيش از هر زمان ديگري نياز به شنيدن محبت والدينش دارد؛ نياز به شنيدن و لمس توجه، احترام و محبت. او را در آغوش بگيريد، ببوسيد و در دفعات متعدد مثل كودكي‌اش به او بگوييد كه عاشقش هستيد. هنوز هم معتقديد او هديه خدا به شماست كه از بودنش احساس رضايت و آرامش و عشق مي‌كنيد. گفتن جملاتي مثل «تو عشق مني» «دوستت دارم» و... تأثير خوبي در ايجاد رابطه صميمانه با نوجوان دارد.

• حواستان كجاست؟

همه مي‌دانيم كه يكي از راه‌هاي كشف دنياي نوجوانان و ايجاد ارتباط صميمانه با آنها، گفت‌وگوي سالم است؛ گفت‌وگويي كه خالي از سرزنش، قضاوت، تهديد و عصبانيت باشد. آيا شما توانايي برگزاري چنين گفت‌وگويي‌ را داريد؟ مي‌توانيد بشنويد و مدام وسط حرفش نپريد و از او ايراد نگيريد؟ اين توانايي را در خودتان ايجاد كنيد. خود را در مقام يك دوست ببينيد و از بالا به او نگاه نكنيد. در عين حال تمام حواستان را حين گفت‌وگو به او بدهيد. زماني كه با شما صحبت مي‌كند ممكن است حرف‌‌هايش هيچ جذابيتي برايتان نداشته باشد يا شما حواستان درگير كارتان باشد. او، بي‌حواسي شما را درك مي‌كند و از شما كناره مي‌گيرد. شنونده فعال باشيد و حين گفت‌وگو به چشم‌هايش نگاه كنيد. با تكان دادن دست و سر و ابراز علاقه و... نشان دهيد كه همه حواستان كاملا با او است.

• احترام بگذاريد

نوجوان تشنه احترام است. چندبار در طول روز از او مي‌شنويد: «من ديگه بچه نيستم». او با اين جمله مي‌خواهد به شما بگويد كه ترجيح مي‌دهد مثل يك بزرگسال با او رفتار كنيد. گمان نكنيد كه ارتباط صميمانه فاقد احترام دوجانبه است. شك نكنيد كه احترام چه كلامي باشد و چه رفتاري، شما را چندين قدم به او نزديك‌تر خواهد كرد. زماني كه مي‌خواهيد وارد اتاقش بشويد حتما در بزنيد و اجازه بخواهيد. اينكه سر زده وارد اتاقش بشويد تا بفهمد شما حواستان به او هست و او را زيرنظر داريد، راهكار خوبي براي ابراز توجه نيست. بهتر است با كلامي دلنشين و محترمانه او را صدا كنيد. ضعف‌ها و مشكلات اخلاقي‌اش را در جمع بازگو نكنيد. در تصميم‌گيري‌ها و جلسات خانوادگي نظر او را بپرسيد و به‌نظرياتش احترام بگذاريد، اجازه مخالفت و اعتراض به او بدهيد. گمان نكنيد كه يك نوجوان خوب، نوجوان هميشه موافق است. او را به‌خاطر ظاهر جديدي كه به واسطه بلوغ به‌دست آورده حتي به شوخي هم مسخره نكنيد. تيپ و قيافه و سليقه‌اش را ناديده نگرفته و او را سرزنش نكنيد.

• زمان بگذاريد

شايد لازم باشد براي وقت گذراندن با فرزند نوجوانتان، مرخصي بگيريد، از يك مهماني دوستانه‌ انصراف بدهيد، قيد سفرتان را بزنيد و... اما مطمئن باشيد كه او متوجه اين اهميتي كه به او داده‌ايد مي‌شود. نوجوان را با خودتان به سينما ببريد، به خريد، كافي‌شاپ و... . حتما نبايد نوجوان سينما رفتن را با دوست‌هايش تجربه كند. علايقش را به‌خاطر بسپاريد. رنگي كه مي‌پسندد، وسيله‌اي كه نياز دارد، غذايي كه دوست دارد و.... همه اين اطلاعات به جايش به دردتان مي‌خورد و مي‌تواند راه ورود به قلب نوجوان را هموار كند.

• اول تعريف بعد انتقاد

حواستان به كارها و رفت‌وآمدهايش باشد. او بايد بداند كه آنقدر ارزشمند هست كه شما متوجه او و كارها و فعاليت‌هايش هستيد. كارهاي خوبش را پررنگ كرده و حتما تشويق كنيد. به او احساس موفقيت را هديه بدهيد. در عين حال كاملا در جريان رفت‌وآمدها و رابطه‌هاي دوستانه‌اش باشيد. اگر تا پيش از اينكه نوجوان راه اشتباهي را انتخاب كند رابطه دوستانه و همدلي را شروع كرده و كوپن «نه‌»هايتان را تمام نكرده باشيد، مي‌توانيد با مخالفت‌هاي بجا ضمن عنوان كردن دلايل مخالفت، راه درست را به او نشان داده و جلوي خطاهاي احتمالي‌اش را بگيريد. گمان نكنيد كه بايد هميشه نظاره‌گر باشيد و تن به تمام خواسته‌هاي نوجوان بي‌تجربه‌تان بدهيد و در همه كارهاي پرخطر او را همراهي كنيد تا بتوانيد صميميت‌ و رفاقت‌تان را به او ثابت كنيد. شما در هرحال والدين او هستيد و حق اعتراض و مخالفت براي شما محفوظ است. تنها بايد آرام باشيد، با خشونت و تهديد حرفتان را پيش نبريد و او را بابت مخالفت‌تان قانع كنيد. هر فردي در هر سن و سالي ممكن است مرتكب خطا و اشتباهي بشود. زماني كه نياز به انتقاد از نوجوان مي‌بينيد، حواستان باشد كه شخصيت او را بابت اشتباهش زير سؤال نبريد، هرگز به او نگوييد: «هميشه اشتباه مي‌كني» «هميشه لجبازي» و... . اول چند خوبي و نكته مثبت اخلاقي‌اش را بگوييد و بعد انتقاد كنيد.

• نمي‌دانم چه بگويم

همه مي‌گويند با نوجوان صحبت كنيد، اما خيلي از والدين نمي‌دانند در يك نشست بايد با دختر يا پسر نوجواني كه اتفاقا بسيار هم كم‌حرف شده، از چه دري حرف بزنند. يكي از چيزهايي كه مي‌توانيد درباره‌اش صحبت كنيد خاطرات نوجواني و كودكي، خودتان است. از رفاقت‌ها و حتي شيطنت‌هاي زمان كودكي از تصميم‌هايي كه گرفتيد، موفق شديد يا سرتان به سنگ خورد و پشيماني نصيبتان شد، بگوييد. فقط مراقب باشيد كه خود نوجوانتان را به رخش نكشيد و آنقدر از كمالات دوره نوجواني‌تان تعريف نكنيد كه گمان كند داريد چيزي را به رخ‌اش مي‌كشيد. درهرحال، اين حرف‌ها هم فاصله را كم مي‌كند و هم مي‌تواند آينه عبرتي براي نوجوان باشد.

• با او غذا بخوريد

شايد راهكار ساده‌اي به‌نظر برسد، اما برگزاري وعده‌ ناهار و شام خانوادگي، صميميتي ويژه در ميان اعضاي خانواده ايجاد مي‌كند. زماني كه نوجوان ببيند به خاطر او زماني را منتظر مانده‌ايد و تا رسيدنش بر سر ميز دست به غذايتان نزده‌ايد، برايش خوراكي‌هاي دوست‌داشتني‌اش را تهيه كرده و به سليقه‌اش احترام مي‌گذاريد، به شما نزديك‌تر خواهد شد.

• مسئوليت‌هاي مهم را به او بسپاريد

نياز است كه به نوجوان شخصيت بدهيد. او به‌دنبال استقلال و پيدا كردن هويت خود است و لذت مي‌برد از اينكه در دسته بزرگسالان محسوب شود. شما مي‌توانيد مسئوليت‌هاي كوچك اما مهم را به او بسپاريد. البته سعي كنيد مسئوليت‌هاي مورد علاقه‌اش را به او سپرده و با خشونت او را مجبور به انجام كارهايي كه از آنها متنفر است يا حالش را ندارد نكنيد؛ مثلا مي‌توانيد در مهماني‌ها او را مسئول خريد كنيد و بعد از او بخواهيد كه گزارشي از خريدش به شما بدهد. مي‌توانيد به دختر نوجوانتان مسئوليت پيدا كردن يك ايده مناسب براي مهماني دوستانه‌تان را بدهيد. به او بگوييد كه نياز به كمك و سليقه خوبش داريد. دادن مسئوليت‌هاي كوچك اما مهمي كه نوجوان از پس آن بربيايد به او احساس موفقيت و مهم بودن را هديه مي‌دهد و فاصله‌اش را با شما كم مي‌كند. حواستان باشد كه اينجا هم نياز داريد كه سلايق و علايق نوجوان را بشناسيد.