همیشه این پندار وجود دارد که شیعیان عراق که به لحاظ مذهبی و عقیدتی بیشترین نزدیکی را با ایران دارند همیشه در کنار ما هستند اما باید در نظر بگیرید که شیعیان عراق هم عراقی هستند و اگر فرض کنیم قرار باشد عراق تجزیه بشود ما با سه عراق مواجه خواهیم شد که هرکدام ویژگی خاص خود را پیدا خواهند کرد و شرایط منطقه را به کلی دگرگون خواهند ساخت که هیچ معلوم نیست وضعیت‌شان با ایران بهتر از وضعیت حالا باشد. سنی‌های عراق هم این‌طور نیست که به‌طور کامل تحت‌تأثیر مجموعه سنی اعراب باشند.
اگر یک حکومت سنی در مرکز به وجود بیاید با توجه به مشکلات اقتصادی که خواهد داشت نمی‌تواند خود را از محاصره تروریست‌ها نجات دهد و به نقطه کور تروریستی تبدیل می‌شود. کردها هم که وضعشان مشخص است.
البته کردستان عراق با کمک اروپا به یک اقلیم نیمه‌مستقل تبدیل شده که تجارت مستقل، وزرا و وزارتخانه‌های مستقل دارد. بسیاری از کشورها نیز با آنان ارتباط برقرار کرده‌اند. اما ایران با درنظرگرفتن مسائل قومی و مسائل سیاسی دیگر، چندان به صلاح خود نمی داند که با کردستان خارج از چهارچوب دولت مرکزی کار بکند.
اگر ناامنی‌ها در عراق به هر دلیلی ادامه پیدا کند کردستان به مرور پایه‌های استقلال خود را تقویت کرده و در آینده با شرایط دشواری مواجه می‌شویم. در چنین شرایطی معلوم نیست چه آینده‌ای در انتظار همین سه کشور احتمالی جداشده از عراق خواهد بود و به‌طور قطع اشغالگران بهانه ماندن ابدی یا حتی ضرورت ماندن ابدی را پیدا می‌کنند و نفوذ غرب در هر سه کشور احتمالی افزایش پیدا می‌کند. بنابراین راه یا راه‌هایی که عراق را به سوی تجزیه سوق دهد اشتباه و برای جمهوری اسلامی ایران و کل کشور‌های منطقه خطرناک است.
متأسفانه مهم‌ترین عاملی که حرکت به سوی تجزیه را تقویت می‌کند عنصر ناامنی است و تنها در سایه امنیت است که امکان توافق و تفاهم و حفظ یکپارچگی عراق به‌وجود می‌آید.بنابراین عراقی که بتواند این سه مجموعه را دور یک حکومت مرکزی جمع کند و بالاترین ضریب امنیتی را در این مجموعه به‌وجود بیاورد، بهترین گزینه است. این طبیعی است که بالاخره اشغال در عراق روزی به پایان خواهد رسید و در آن زمان عراقی که برای منافع ملی ما مناسب است همین عراق واحد و یکپارچه و البته دمکراتیک خواهدبود.
تمام گزینه‌ها
در چنین شرایطی ما باید ببینیم چه گزینه های دیگری پیش رو داریم. به‌نظر می‌رسد به‌طور کلی دو گزینه اصلی پیش روی ماست؛ یکی همین عراق یکپارچه و احتمالا با حکومتی فدرالی و دیگری تجزیه. درصورت تحقق گزینه تجزیه طبیعتا یک حکومت کرد در شمال عراق شکل خواهد گرفت، یک حکومت سنی در مناطق مرکزی و یک حکومت قدرتمند شیعی در جنوب با شناختی که از عراق دارم تصور من این است که اگر هم یک حکومت شیعی در جنوب عراق شکل بگیرد آن حکومت لزوما دوست ما نخواهد بود.
حکومت سنی عرب هم لزوما دوست سوریه یا عربستان سعودی نمی‌شود. حکومت کردستان هم بسیار دردسر ساز خواهد بود. مسائل زیادی وجود دارد باعث خواهد شد که ما نتوانیم به این نتیجه برسیم که حکومت شیعی در عراق لزوما دوست ما خواهد بود از جمله مسئله مذهبی و اختلاف‌ها که مبنایی سیاسی دارند. همچنین مسائل عشیره‌ای که به اختلافات مذهبی دامن خواهد زد را به اینها اضافه کنید. مسائل و اختلافات جغرافیایی قدیمی هم مزید بر علت است.
پس نتیجه می‌گیریم که گزینه بهتر برای ما عراق یکپارچه و دمکراتیک است که هر نفر یک رای داشته باشد. البته ذکر این نکته لازم است که ایران تنها بازیگرصحنه عراق نیست و نیروهای اشغالگر نیز تاثیر‌گذار هستند و این احتمال وجود دارد که آنها گزینه تجزیه (که در شرایط خاصی ممکن است به آن برسند) را پیش ببرند و ما نتوانیم مانع آن بشویم لذا باید برای همه گزینه‌ها آمادگی داشته باشیم.
حکومت عربی
هر حکومتی در عراق طبیعتا یک حکومت عربی است و باید خود را در دنیای عرب ثابت کند و از طرف دیگر باید خود را به مردمش نیز ثابت کند. برای اینکه خود را به مردمش ثابت کند و یک هویت ملی مستقل پیدا کند باید به موازین و معیارهای یک حکومت ملی پایبند باشد و این یعنی اینکه حداقل کمتر از صدام نباید از مرزهایش دفاع کند. نیروهای ملی عراق در آن کشور حضوری جدی دارند که درهر صورت (تجزیه یا وحدت) به دولت آن اجازه نخواهند داد امتیازی به ایران بدهد و ایران برخلاف تبلیغات برخی از اعراب چیزی بیشتر از قرارداد 1975 را نمی‌خواهد. در هر صورت شیعیان عراق به ما نزدیک خواهند بود و دوست ما هستند.
البته اگر در کنار اهل سنت و کردها و تحت یک حکومت مرکزی زندگی کنند این دوستی تضمین‌شده‌تر خواهد بود. آنان برای اینکه بتوانند جایگاه خود را در جامعه عراقی ارتقا بدهند از مزیت نسبی و طبیعی خود که رابطه پیوند‌گونه مذهبی با شیعیان ایران است بهره می‌برند.
به نظر من اگر شیعیان در محیط عربی و عراقی خود فعالانه و همراه باشند باید مطمئن باشیم باز هم شیعیان عراق پیوند خود را با ایران حفظ خواهند کرد اما اگر حکومت جداگانه‌ای داشته باشند مشکلات بیشتر می‌شود بنابراین عراق متحد و محترم در محیط عربی پیوند‌های ایرانی عربی را نیز تقویت می‌کند که به نفع کل منطقه است.
اما اگر عراق تجزیه شود قطعا این اشغالگران هستند که سود بیشتری می‌برند زیرا سه حکومت کوچکی که تاسیس خواهند شد برای اینکه سهم و امتیاز بیشتری را از آینده عراق بگیرند مجبورند وابستگی خود را به اشغالگران افزایش دهند.
پس به‌طور کلی به این نتیجه می‌رسیم که آنچه منافع ملی و امنیت ملی ما را تامین می‌کند این است که عراق به سمت ثبات برود و در جهت حفظ وحدت حرکت کند و عراق بتواند به‌عنوان یک عراق واحد و یکپارچه مشکلات خود را حل کند و البته اشغالگران هم عراق را ترک کنند.
* سفیر اسبق ایران در لبنان
