اما نه پژوهش‌های پزشکی همیشه به نتایج سرراست و قاطعی می‌رسند و نه اخبار پزشکی که در رسانه‌های منتشر می‌شوند، همیشه بازتاب‌دهنده دقیق نتایج پژوهش‌ها هستند. نتیجه یک پژوهش پزشکی با نتیجه پژوهش دیگری نقض شود، یا اجماعی میان کارشناسان درباره یک موضوع وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی خواندن اخبار پزشکی ممکن است باعث سردرگمی‌تان شود و درنیابید که انجام چه کاری برای سلامتی‌تان درست است.
مهمترین نکته‌ای کبه باید به یاد داشته باشید این است که پژوهش‌های پزشکی انواع متفاوتی دارد که اعتبارشان به یک اندازه نیست.
معتبرترین پژوهش‌های پزشکی که به اصطلاح «استاندارد طلایی» شمرده می‌شوند، «کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌شده کنترل‌شده» هستند. در این نوع پژوهش‌ها که برای تعیین موثر بودن یک روش درمانی یا تعیین دقت یک روش تشخیص یا تاثیربخشی یک واکسن در پیشگیری از یک بیماری یا مقاصد دیگر در انسان‌ها انجام می‌شوند.
افراد مورد آزمایش به طور اتفاقی‌شده (randomized) به دو گروه تقسیم می‌شوند که از خصوصیات‌شان لحاظ سن، جنس و عوامل دیگر موثر با هم مطابقت دارند.
یک گروه به نام «گروه مورد» مداخله درمانی یا تشخیصی یا پیشگیری‌کننده «واقعی» را دریافت می‌کند، مثلا داروی مورد آزمایش به افراد این گروه داده می‌شود. گروه دوم به نام «گروه کنترل» یا «گروه شاهد» این مداخله واقعی را دریافت نمی‌کند و به اصطلاح «دارونما» (پلاسبو) دریافت می‌کند. برای مثال اگر آزمایش درباره اثربخشی یک داروی خوراکی به صورت قرص باشد، گروه شاهد قرصی با همان رنگ و اندازه قرص واقعی دریافت می‌کند که ماده موثر دارویی در آن وجود ندارد.
پژوهشگران پس از مدت معینی تاثیر بخشی آن مداخله پزشکی مثلا یک دارو میان دو گروه مقایسه می‌کنند و با روش‌های آماری تعیین می‌کنند که آیا تفاوت میان این دو گروه مثلا از لحاظ تاثیر درمانی «قابل‌توجه» یا «معنادار» هست یا نه. این نوع بررسی‌ها می‌توانند رابطه سببی را ثابت کنند، مثلا ثابت می‌کنند یک داروی معین باعث درمان یک بیماری می‌شود یا یک مداخله بهداشتی باعث پیشگیری از دچار شدن به یک عارضه پزشکی می‌شود.
پژوهشگران برای رسیدن به نتایجی حتی دقیق‌تر ممکن است داده‌های چندین کارآزمایی بالینی را با هم ترکیب کنند و با روش‌های آماری پیچیده آنها را به طور یکجا تجزیه و تحلیل کنند، این نوع پژوهش‌ها که به آنها «فراتحلیل» یا «متاآنالیز» می‌گویند، درجه اعتبار حتی بالاتری دارند.
یک نوع دیگر پژوهش‌های پزشکی که در رده پایین‌تری از لحاظ اعتبار قرار دارند، «بررسی‌های مشاهده‌ای» است که در آن پژوهشگران به دنبال یافتن رابطه‌ای میان دو عامل مربوط به سلامت هستند، مثلا آیا «چاقی» با افزایش دچار شدن به «بیماری قلبی» ارتباطی دارد یا نه.
دو گروه افراد که از لحاظ همه خصوصیات به جز عامل مورد بررسی (مثلا چاقی) با هم مطابقت دارند، برای مدت معینی مورد مشاهده قرار گیرند و در پایان از لحاظ عامل دوم (مثلا بیماری قلبی) مقایسه می‌شوند. به این ترتیب در پایان ممکن است رابطه‌ای میان این دو عامل به دست آیند (مثلا در گروه افراد چاق بیماری قلبی بیشتری مشاهده شود). نتیجه این نوع بررسی‌ها فقط رابطه یا همبستگی میان دو عامل را نشان می‌دهد و ثابت نمی‌کند رابطه آنها سببی است (مثلا چاقی «باعث بیماری قلبی» شده است). برای ثابت کردن رابطه سببی یا علت و معلولی باید بررسی از نوع اول یعنی کارآزمایی بالینی انجام شود.
بالاخره در پایین‌ترین رده، پژوهش‌های پزشکی قرار دارند که به طور آزمایشگاهی یا در حیوانات انجام شوند، نتایج این بررسی‌ها «مقدماتی» شمرده می‌شوند و باید انجام پژوهش‌ها در انسان‌ها تکمیل شوند.
مراقب باشید که تیترها و خلاصه‌هایی که از پژوهش‌های پزشکی دستورالعمل‌های ساده‌ای که بر اساس آنها در رسانه‌ها منتشر می‌شود باشید. نتایج پژوهش‌های معتبر را باید در ژورنال‌های پزشکی معتبر که کارشناسان مستقل قبل از انتشار مقالات را بررسی می‌کنند، (مطالب در آنها به اصطلاح «داوری همتا» (peer review) می‌شوند، خواند).
حتی نتایج پژوهش‌های پزشکی که در ژرونال‌های معتبر پزشکی منتشر می‌شوند، ممکن است با پژوهش‌های دیگر در آینده نقض شوند. بنابراین باید به دنبال آخرین اطلاعات به دست آمده از پژوهش‌های معتبر پزشکی باشید که لزوما ممکن تاییدکننده یافته‌های قبلی نباشند. بسیار از باورهای قدیمی در پزشکی که زمانی قطعی و یقینی به نظر می‌رسیدند، از آزمون زمانه پیروز بیرون نیامده‌اند و امروزه به کناری گذاشته شده‌اند. گرچه چنین وضعیتی ممکن است برایتان مشکل و سردرگم‌کننده باشد، اما علم اینگونه است که پیشرفت می‌کند.
بالاخره هنگامی که نتایج پژوهش‌های پزشکی را می‌خوانید، باید بتوانید این اطلاعات جدید را با وضعیت سلامت شخصی خودتان ارتباط دهید و ببینید که با توجه به این یافته‌ها آیا باید تغییراتی در رفتارها یا انتخاب‌های بهداشتی‌تان بدهید یا نه و در این موارد بهتر است با پزشک‌تان هم مشورت کنید تا بتوانید تصمیم درستی بگیرید.
بیشتر بخوانید:
نظر شما