در میان فیلم‌های جشنواره بیست‌و‌هفتم به ندرت فیلمی به چشم آمد که توانایی فتح گیشه را داشته باشد.
برخی از فیلم‌ها هم به گفته سازندگانشان با نمایش‌های متعدد در جشنواره، عملا موقع نمایش عمومی، اکران دوم‌شان را تجربه می‌کنند. در چنین شرایطی، چشم‌انداز گیشه در سال 88 تیره و تار به‌نظر می‌رسد. البته باید این نکته را هم در نظر داشت که سازندگان برخی فیلم‌ها رغبتی به حضور در جشنواره فجر نشان نداده بودند. در این سال‌ها از مجموعه کمدی‌های پرفروش، تنها «اخراجیها» در جشنواره به نمایش در آمد و بقیه این محصولات، در اکران عمومی موفق شدند به فروش بالایی دست پیدا کنند. در حالی که اهالی سینما، به گزینه‌های زیادی از میان فیلم‌های حاضر در جشنواره، به‌عنوان آثار پر‌امید در گیشه اشاره نمی‌کنند، به‌نظر می‌رسد که سال آینده هم باید به کمدی‌های نه چندان با ارزش سینمای بدنه چشم امید بست.
روند رو به رشد فروش
مصطفی شایسته معتقد است در جشنواره این دوره فیلم‌هایی نظیر «بی‌پولی»، «عیار 14» و «درباره الی» از سطح کیفی بالایی برخوردار بودند و شاید با همین تعداد انگشت‌شمار هم بتوانیم چشم‌انداز خوبی از سینمای ایران در سال آینده ترسیم کنیم.
این تهیه‌کننده، سینمای ایران را از نظر میزان فروش فیلم‌ها موفق ارزیابی کرده و میگوید: همه فیلم‌ها گیشه دارند. فیلم‌هایی که امسال در جشنواره فیلم فجر به نمایش در آمد نشان دهنده این هستند که میزان فروش فیلم‌های سینمایی در سال آینده نسبت به امسال، قطعا روند صعودی خواهند داشت. به‌خصوص که برنامه‌ریزی‌های مؤثری در جهت تجهیز سینماها در شهرستان‌ها نیز صورت گرفته است و با تکمیل این طرح‌ها می‌توانیم به این سینما در سال آینده امیدوار باشیم؛ البته در هر سال تعدادی از فیلم‌ها قطعا نسبت به بقیه از فروش بهتری برخوردار می‌شوند و پایه اصلی فروش را تشکیل می‌دهند. به‌عنوان مثال در سال‌جاری «دایره زنگی»، « همیشه پای یک زن در میان است» و «چار‌چنگولی» در فصل‌های مختلف سال توانستند حداکثر فروش را از آن خود کنند.
شایسته اما پیش‌بینی فروش سال آینده سینما را محدود به ارزیابی فیلم‌های جشنواره
بیست و هفتم ندانسته و میگوید: به هر حال همیشه تعدادی فیلم هستند که یا در جشنواره شرکت نمی‌کنند و یا در بخش‌های مختلف آن پذیرفته نمی‌شوند و هر سال هم تعدادی از این فیلم‌های خارج از جشنواره جزو فیلم‌های پرفروش هستند. اما به‌نظر من در سال آینده فیلم‌های «بی‌پولی»، «عیار 14» و «درباره الی» فیلم‌های موفق گیشه خواهند بود. به‌نظر می‌رسد «اخراجیها2» هم با فاکتورهایی که برای جلب مخاطب مورد نظر قرار داده به موفقیت می‌رسد. ضمن اینکه فروش خوب قسمت اول این فیلم، میتواند تضمینی برای موفقیت دوباره آن باشد.
این تهیه‌کننده در پاسخ به این سؤال که فکر نمی‌کنید نمایش گسترده فیلم‌ها در جشنواره فیلم فجر در شهرهای مختلف، باعث می‌شود بسیاری در همان ایام جشنواره به تماشای فیلم مورد علاقه خود بروند و باعث شوند نمایش عمومی عملا تبدیل به اکران دوم فیلم‌ها و در نهایت عدم‌موفقیت آنها شود؟ میگوید: نه این طور نیست. جشنواره میتواند محل مناسبی برای تبلیغ فیلم‌های خوب، با کیفیت و پر‌مخاطب باشد. فیلمی که برای مردم ساخته شده و به بخش هنری و تجاری هر دو توجه داشته، میتواند در جشنواره مخاطب جذب کند. اگر در شهرستان‌ها هم مردم به تماشای فیلم بروند، این اتفاق به شکل محدودی رخ می‌دهد.
جای خالی فیلم‌های گیشه‌ای
داریوش بابائیان نیز جشنواره امسال را به لحاظ ساختاری مثبت و رو به جلو ارزیابی کرده و میگوید: نکته اصلی در جشنواره بیست و هفتم جوانگرایی بود. کارگردان‌های جوان، امسال حضور مؤثری داشتند و تفکر جوان آنها به خوبی در فیلم‌هایشان مشهود بود. تعدادی از فیلم‌ها با رویکرد به گیشه ساخته شده بودند ولی عمده فیلم‌های گیشه‌ای، امسال در جشنواره حضور نداشتند.
این مسئله البته میتواند به‌عنوان نقص جشنواره‌ای مثل جشنواره فیلم فجر به شمار بیاید به این دلیل که یک جشنواره، از هر نوع و گونه‌ای باید فیلم داشته باشد. به‌عنوان مثال ما امسال فیلم کمدی نداشتیم؛ بهتر است همه فیلم‌ها امکان حضور در جشنواره را داشته باشند چون ممکن است حتی بدترین فیلم هم یک نکته مثبت در خود داشته باشد. به‌عنوان مثل فیلمبرداری خوبی داشته باشد. بهتر است همه فیلم‌ها بدون محدودیت در این ماراتن شرکت کنند. این تهیه‌کننده ایراد کار را از اساسنامه جشنواره می‌داند و معتقد است طبق این اساسنامه هیئت انتخاب و داوری نمی‌توانند تغییری در این سیستم بدهند.
بابائیان در مورد پیش‌بینی فروش سال آینده سینماها، فیلم‌هایی مثل «اخراجیها2»، «سوپر‌استار»، « درباره الی» و«بی‌پولی» را موفق ارزیابی می‌کند.
ایراد مقررات جدید
علیرضا رئیسیان اما چشم‌انداز قابل‌قبولی برای سینمای ایران در سال 88 متصور نیست و آن را همچنان به مدیریت جشنواره و بنیاد سینمایی فارابی مرتبط می‌داند. او میگوید: مدیریت جشنواره فیلم فجر و بنیاد سینمایی فارابی، طی 2 سال اخیر سعی در کم‌رنگ کردن سینمای داخلی داشتند. آنها سال گذشته با دو پاره کردن جشنواره و اختصاص نیمی از آن به بخش بین‌الملل، آمار مخاطبین جشنواره در 5 روز اول را به شدت کاهش دادند و امسال هم شایسته نبود باز هم رابطه مردم با سینما و جشنواره را کم رونق کنند.
این کارگردان همچنین تعیین محدودیت زمانی و غیرمنطقی برای ارائه فیلم‌ها به جشنواره را نکته دیگری در جهت تضعیف فیلم‌های جشنواره دانسته و میگوید: طی سال‌های برپایی جشنواره معمولا بیش از نیمی از تولیدات در شهریور و مهر ماه کلید زده می‌شود و با هیجان ویژه‌ای این فیلم‌ها برای حضور در جشنواره آماده می‌شد و مردم هم منتظر دیدن فیلم‌های تازه هستند که این فرصت با مقررات جدید از سینمای ایران گرفته شد. اگر قرار باشد در مهر ماه فرم پر شود و در آذر فیلم‌ها تحویل داده شود، یعنی عملا فیلم‌هایی که بعد از آن تولید می‌شوند به هیچ‌وجه به جشنواره نخواهند رسید و ما پیشاپیش یک بخش تولیدات را از حضور در جشنواره حذف کردیم.
این کارگردان همچنین با اشاره به اینکه، مقررات جشنواره با سیاست‌های اداره‌کل نظارت و ارزشیابی معاونت سینمایی همخوانی ندارد میگوید: متأسفانه به‌نظرات کارشناسی اهالی سینما توجهی نمی‌شود و این مسئله باعث بی‌رونق‌تر کردن سینما می‌شود.
ضربه نمایش‌های گسترده جشنواره به اکران
سیروس تسلیمی اما تعیین چشم‌انداز سینمای ایران در سال آینده را وابسته به فیلم‌های محدودی که در جشنواره فجر به نمایش درآمدند ندانسته و میگوید: بخش عمده‌ای از چشم‌انداز سال آینده سینما با فیلم‌هایی تعیین می‌شود که معمولا در جشنواره شرکت نمی‌کنند. با نگاهی به آمار متوجه می‌شوید که نزدیک به 50 درصد فیلم‌های جشنواره اصلا شانس اکران پیدا نمی‌کنند.
فیلم‌هایی که پروانه می‌گیرند اگر مخاطب داشته باشند بلافاصله اکران می‌شوند ولی فیلمی که موفق به کسب تعداد زیادی جایزه از جشنواره فیلم فجر هم شده، گاهی حتی با گذشت 2 سال هم اکران نمی‌شود. گاهی فیلم‌ها در زمان جشنواره به خاطر حضور گسترده مسئولان، منتقدان و مردم، دچار نقد بی‌رحمانه می‌شوند و ممکن است این نقدها به فروش فیلم‌ها صدمه بزند. پرفروش‌ها معمولا نیازی به حضور در جشنواره احساس نمی‌کنند و شاید هم می‌ترسند با توجه به نقدها، دچار مشکل سانسور و جرح و تعدیل شوند. اغلب فیلم‌هایی در جشنواره شرکت می‌کنند که تهیه‌کننده دولتی دارند و خصوصی‌ها رغبت چندانی به حضور در این رقابت ندارند.
تسلیمی البته اکران گسترده فیلم‌ها در زمان برگزاری جشنواره را یکی از دلایل ریزش مخاطب در هنگام اکران عمومی می‌داند. او میگوید: در هیچ کجای دنیا هیچ جشنواره‌ای این تعداد نمایش فیلم ندارد اما در اینجا هر سینما تا جایی که میتواند به‌دنبال جذب تماشاگر و افزایش سانس‌های نمایش فیلم است. از سوی دیگر صاحبان فیلم‌ها نیز از نمایش‌های جشنواره‌ای ذی‌نفع نیستند و این مسئله باعث ضرر بیشتر آنها می‌شود. ما از شمالی‌ترین تا جنوبی‌ترین نقطه شهر در زمان برگزاری جشنواره، سینماهایی داریم که فیلم‌ها را نمایش می‌دهند. در این هنگام این فیلم‌های فرهنگی هستند که متحمل بیشترین ضرر می‌شوند؛ به این خاطر که تماشاگر آنها محدود است و گاهی همین تعداد تماشاگر هم در همان ایام فیلم‌ها را می‌بینند. در هیچ کجای دنیا یک فیلم 40 اکران رایگان در جشنواره ندارد.
این تهیه‌کننده نیز فیلم «اخراجیها2» را یکی از فیلم‌های پرفروش سال آینده ارزیابی می‌کند اما امیدوار است فیلم‌های خوبی مثل «درباره‌الی»، «تردید» و «بی‌پولی» هم بتوانند به فروش خوبی دست پیدا کنند. او از طرف دیگر معتقد است حضور در جشنواره برای بعضی فیلم‌ها کارکرد منفی دارد. او به‌عنوان مثال از فیلم «وقتی همه خوابیم»
بهرام بیضایی اسم برده و میگوید: بعضی فیلم‌ها در هنگام نمایش عمومی به خاطر طرفداران سنتی و خاصی که دارند همیشه یک شور و هیجانی را ایجاد می‌کنند. یعنی طرفداران سنتی فیلم‌های یک کارگردان در روزهای اول نمایش عمومی با هجوم به سمت سینماها شوری ایجاد می‌کنند که باعث جذب مخاطب بیشتر برای فیلم می‌شود اما نمایش‌های جشنواره‌ای باعث می‌شود این طرفداران دائمی، در همان ایام موفق به تماشای فیلم مورد نظر شوند و با این اتفاق عملا شور و حرارتی که قرار بود با اکران عمومی به وجود بیاید در همان ایام جشنواره از بین می‌رود.
