بنایی که همه ساله بسیاری از مردم از اقصی نقاط کشور برای زیارت آن رهسپار می‌شوند. بنای اصلی و اولین بقعه در نیمه قرن سوم هجری تعمیر شد. با گذشت زمان بناهای دیگری نیز به بنای اصلی آن افزوده شد و در حال حاضر این بنا شامل رواق‌ها، مسجدها، ایوان‌ها و صحن‌های متعدد است که تعداد زیادی از آنها متعلق به دوران صفوی است.
البته در دوره قاجار نیز به دلیل نزدیک بودن به پایتخت به معماری آن آستان توجه ویژه‌ای شد. در حال حاضر این بنا که هر روزه بر تعداد زائران آن افزوده می‌شود توسط شهرداری تهران و آستان مطهر حرم عبدالعظیم حسنی(ع) در حال گسترش و ساماندهی است. برای آشنایی با اقداماتی که در زمینه ساماندهی و بهسازی اطراف حرم عبدالعظیم حسنی(ع) صورت می‌گیرد با مجریان این طرح به گفت‌و‌گو نشستیم:
احداث پارک ترافیک و بوستان مسافر
علی محمدنژاد، شهردار منطقه 20 با اشاره به اهمیت منطقه شهر ری با وجود حرم عبدالعظیم(ع) و امام زادگانی که در این محدوده قرار دارند، می‌گوید: وجود این بقاع متبرکه در منطقه بیست موجب شده است که این منطقه را از سایر مناطق متمایز کند و از آن جا که به تهران چسبیده است و گردشگران زیادی در این محدوده تردد می‌کنند، مدیریت شهری ویژه‌ای را می‌طلبد تا امکانات مورد نیاز جمعیت 7 تا 10 میلیون نفری که سالانه در آن تردد دارند را فراهم آورد.
وی می‌گوید: این محدوده دارای سابقه تاریخی و دیرینه‌ای است و اماکنی دارد که بعضاً به چند قرن پیش بر می‌گردد، پس نیاز دارد تا اطراف آن به گونه‌ای هم شأن زائران ساماندهی شود. به گفته شهردار منطقه 20 ، وضعیت ترافیکی و تردد شهروندان در این محدوده مناسب نیست و برای رفع همه این مشکلات نیاز است تا بهسازی معابر و اجرای طرح با سرعت پیش رود.
محمدنژاد با بیان این که طرح ساماندهی و بهسازی حرم عبدالعظیم بر عهده شرکت عمران و توسعه حرم است که 67 درصد سهام آن متعلق به شهرداری است، ادامه می‌دهد: برای شروع کار بودجه‌ای از طرف شهردار تهران برای تملک اراضی اطراف حرم اختصاص داده شد و کار در دو بخش جنوبی و شرقی حرم پس از مصوبه کمیسیون ماده 5 آغاز شد و برای تملک 110 پلاک باقی مانده حداقل به 40 میلیارد تومان اعتبار نیاز است و امیدواریم این تملک طی امسال کامل شود.
وی اولویت اجرای طرح را در شعاع 200 متری حرم و با محوریت خود حرم عنوان می‌کند و می‌افزاید: آماده‌سازی مسیر شرقی و جنوبی حرم برای تسهیل دسترسی زائران در حال انجام است و از اوایل سال گذشته نیز کار تکمیل عملیات شرق حرم را آغاز کردیم که در این اقدام پارک مسافر که زمین آن نیز باید تملک می‌شد، احداث شد و هم اکنون در اختیار شهروندان قرار گرفته است.
محمدنژاد می‌افزاید: در بخش شرقی این پارک، بوستان دانش در حال ساماندهی و بازسازی است که بخش عمده‌ای از کار آن نیز آغاز شده است، ضمن آن که پارک ترافیک نیز در بخش جنوب شرقی این بوستان احداث شده است که بزودی به بهره‌برداری خواهد رسید.
وی از توسعه معابر شرقی حرم نیز می‌گوید و ادامه می‌دهد: میدان بشارت در شرق حرم با آبنمایی زیبا توسعه داده شده و تسهیلاتی نیز برای اسکان زائران در نظر گرفته شده است. محمدنژاد از اعلام فراخوان برای مشارکت بخش خصوصی در اجرای طرح ساماندهی حرم عبدالعظیم(ع) خبر می‌دهد و می‌گوید: با مشارکت بخش خصوصی در نظر داریم تا احداث هتل‌ها‌ی مناسب برای اسکان زائران و همچنین سایر امکانات مورد نیاز شهروندان را فراهم کنیم.
نوسازی بافت‌های فرسوده
زیبا‌سازی و ایجاد فضای سبز از نکات مورد توجه در اجرای این طرح است؛ محمدنژاد در این مورد می‌گوید: زمینی در جنوب حرم با مساحت دو هکتار برای نوسازی بافت‌های فرسوده تملک شده است تا ساکنان بافت‌های فرسوده که زمینشان تملک می‌شود در این محدوده اسکان یابند و علاوه بر ساماندهی معابر جنوبی منطقه برای تسهیل تردد شهروندان، با همکاری میراث فرهنگی بازسازی محدوده‌های تاریخی این منطقه به شکل سنتی خود انجام می‌شود.
یکی از اماکن تاریخی این منطقه، «قلعه گبری» است، شهردار منطقه 20 در مورد این قلعه و وضعیت آن در اجرای طرح ساماندهی اطراف حرم می‌گوید: این قلعه تاریخی در جنوب شرقی حرم به عنوان مرکز شهر سلجوقی بوده است و دارای پیشینه تاریخی مهمی است که اطراف آن به وسعت 5/2 هکتار تملک شده است و بوستان بزرگی در آن احداث خواهد شد که بیش از 70 درصد کار آن نیز به اتمام رسیده است.
ساخت پیاده‌راه
وی ادامه می‌دهد: بازسازی کف و بدنه بازار قدیم حرم و کاروانسراهای دوقلوی شاه عباس از دیگر اقداماتی است که برای این منطقه تاریخی انجام می‌شود. برای دسترسی بیشتر شهروندان بخشی از شمال منطقه و ورودی بازار قدیم حرم و بخش غربی، مسیری تعریف شده است تا ساعات حرکت خودروها محدود شده و فقط عابران پیاده بتوانند به راحتی در آن تردد کنند که این کار نیز آغاز شده است و تا‌کنون این حرکت موجب کسب رضایت اکثر شهروندان و اصناف این محدوده شده است. محمدنژاد می‌افزاید: این کار موجب ایجاد خیابان وسیعی خواهد شد که به صورت سنتی و مدرن بازسازی می‌شود و زیبایی‌های خاصی را برای منطقه به ارمغان دارد.
اتصال بزرگراه امام علی(ع) به کمربندی دوم شهرری
در زمینه شبکه‌های ترافیکی نیز اقدامات زیادی انجام می‌شود که قطعاً تسهیل تردد نه تنها در اطراف حرم بلکه در جنوب تهران را موجب خواهد کرد.
شهردار منطقه 20 در این ارتباط می‌گوید: کامل کردن شبکه‌های ترافیکی حرم تا حرم که پل شهید آوینی را به حرم متصل می‌کند و دسترسی منطقه را به بزرگراه‌ها ایجاد می‌کند در دست مطالعه است که بر اساس آن ادامه پل شهید آوینی از بزرگراه شهید آوینی به بزرگراه بهشت زهرا(س) متصل می‌شود و این دسترسی می‌تواند پتانسیل بالایی برای منطقه ایجاد کند، چرا که از شمال بزرگراه امام علی(ع) به کمربندی دوم متصل می‌شود و در مجموع ارتباط با سایر راه‌های دسترسی به شهرها مانند قم و کرج در هر دو جهت مهیا می‌شود.
تامین امکانات رفاهی برای زائران
وی می‌افزاید: مجتمع سینمایی نیز در این منطقه ایجاد می‌شود که 70 درصد از عملیات آن اجرا شده است، ضمن آن که فروشگاه شهروند، بازار تره‌بار و مجموعه تفریحی-ورزشی سوریان نیز که جزو 10 مجموعه استخر و سونای خوب تهران است در این منطقه احداث شده و استادیوم ورزشی نیز در جنوب حرم در حال احداث است.
شهردار منطقه 20 ادامه می‌دهد: با مذاکره‌ای که انجام شده است سعی داریم تا از ایستگاه مترو بتوانیم تا مسیر حرم محدوده‌ای را ایجاد کنیم تا شهروندان از طریق مراکز خرید و دیدنی به صورت پیاده به سمت حرم هدایت شوند.
به گفته شهردار منطقه 20، شهر ری سومین شهر مذهبی کشور است و مقام معظم رهبری آن را قبله تهران نامگذاری کرده است و امیدواریم تا فعالیت‌هایی که در این منطقه صورت می‌گیرد با سرعت انجام شود و شهروندان، گردشگران و زائران این محدوده رضایت حداکثری داشته باشند.
بازطراحی جایگاه حقیقی شهر ری
مهندس ابراهیم رضایی بابادی، مدیرعامل شرکت عمران و نوسازی حرم عبدالعظیم حسنی(ع)، در خصوص اجرای طرح بهسازی و ساماندهی اطراف حرم می‌گوید: این طرح برای 237 هکتار فضای اطراف حرم اجرا می‌شود و از جمله طرح‌هایی است که به عنوان طرح موضعی جدید در طرح جامع تهران قرار گرفته است.
وی می‌افزاید: شرکت عمران و نوسازی حرم سعی دارد تا علاوه بر نظارت بر کار، مقدمات اجرای این طرح را فراهم کند و بافت پیرامون حرم را تملک و برای ساخت و سازه‌ای جدید آماده کند. بابادی ادامه می‌دهد: شورای راهبردی برای این کار تشکیل شده است و اجرای طرح توسعه و نوسازی اطراف حرم در حال حاضر توسط مشاور طرح با محوریت خود حرم در حال بررسی است تا بهترین نظریه توسعه در این منطقه با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و اقتصادی اجرا شود.
وی معتقد است: این مکان که روزی پایتخت ایران بوده است، اکنون نیز باید آن منزلت را حفظ کند و با توجه به اهمیت تاریخی که دارد، باید بتواند با تغییرات و تحولاتی که در آن ایجاد می‌شود آن را به جایگاه حقیقی خود نزدیک کند و عزم جدی نیز برای این کار توسط شهردار تهران، شهردار منطقه 20 و آیت‌الله ری شهری وجود دارد.
خدمات رفاهی در شأن زائران
مهندس علی محمد علی خان زاده، معاون فنی و اجرایی شرکت عمران و نوسازی حرم عبدالعظیم نیز بر این عقیده است که با توجه به تعداد زائران این منطقه، امکانات فرهنگی، گردشگری متناسب با شان زائران وجود ندارد و باید طرح‌هایی که اجرا می‌شوند بتوانند پاسخگوی این نیاز بوده و تحول اقتصادی و فرهنگی ایجاد کنند.
وی تأکید می‌کند: حرم عبدالعظیم حسنی(ع) در مقایسه با سایر اماکن مذهبی کشور امکانات بسیار ضعیفی دارد و مردم منزلتی را که باید، در آن حس نمی‌کنند، هر چند ظرفیت‌های بالقوه‌ای در این منطقه وجود دارد که برای اجرای طرح باید ظرفیت‌سازی شده و تحول اقتصادی مورد نیاز منطقه را ایجاد کرد.
بهسازی دو ورودی جنوبی و شرقی حرم در فاز اول
علیخان‌زاده یکی از مشکلات زائران حرم عبدالعظیم را دسترسی آنان به حرم می‌داند و می‌گوید: از آن جا که حرم محور طرح توسعه است و باید مردم دسترسی آسان به آن داشته باشند، ورودی‌های جنوبی و شرقی منتهی به حرم که در حال حاضر هیچ دیدی از گنبد حرم ندارند و موجب شده تا دسترسی برای شهروندان مشکل باشد، در فاز اول اصلاح می‌شوند و برای تغییر مسیر و بازگشایی آن نیاز به تملک املاک واقع در آن است که این املاک در حدود 7 هزار متر مساحت دارند.
وی ادامه می‌دهد: بعد از حل این مشکل، رسیدگی به سایر فضاها مانند بازار، بخش‌های تجاری، بافت‌های فرسوده اطراف حرم که 25 درصد از 237 هکتار مساحت طرح را به خود اختصاص داده است، مطالعه و نوسازی و بهسازی آن اجرا می‌شود.
اتصال حرم عبدالعظیم به حرم امام خمینی(ره)
علیخان‌زاده ایجاد مسیر اتصال از حرم عبدالعظیم به سمت حرم امام خمینی(ره) را از دیگر نظرات مطرح شده عنوان می‌کند و می‌افزاید: ایجاد و اصلاح این مسیر می‌تواند رضایت زائران را هرچه بیشتر فراهم کند.
انتقال راحت مردم از مترو به سوی حرم نیز از دیگر موارد مطرح شده در طرح است که علیخان‌زاده در مورد آن می‌گوید: در صورتی که مسیر ورود زائران به شهر ری آسان و جذاب باشد، انگیزه بیشتری برای زیارت ایجاد می‌شود و سعی داریم این مسیر را از مترو به سمت حرم جذاب‌تر و آسان‌تر کنیم.وی معتقد است که برای حضور بیشتر زائران باید عواملی را که موجب ایجاد توسعه می‌شوند شناسایی کنیم و ببینیم چه مراکزی و چه کاربری‌هایی می‌تواند این توسعه را در این فضا ایجاد و علاقه‌مندی مردم را بیشتر کند.
توجه به بهبود امکانات اقامتی برای زائران
معاون فنی و اجرایی شرکت عمران و توسعه حرم عبدالعظیم با اشاره به اهمیت معنوی و تاریخی این مکان ادامه می‌دهد: بیشتر زائرانی که به این مکان می‌آیند اقامت کوتاه دارند و ما از نظر داشتن فضایی برای این اقامت موقت دچار کمبود هستیم، بویژه در مواقعی که مراسم و اعیاد مذهبی برپاست و تعداد زائران بیشتر می‌شود، امکانات اقامتی و ظرفیت‌های خدمات‌رسانی کافی نیست که توجه به رفع این مشکلات نیز پیشنهاد شده و در دست مطالعه است.
به گفته وی فضای سبز این مکان در حال حاضر محدود به ورودی غربی حرم و یک پارک است که در طرح جدید توسعه فضای سبز نیز به طور ویژه تاکید شده است.
همشهری استانها
