تنها دقایقی پس از اعلام خبر کناره‌گیری دبیر شورای‌عالی امنیت ملی از سمت خود، کمتر رسانه خبری خارجی این خبر را با تحلیل‌های گوناگون مخابره نکرد.
اما عمده‌ترین دلایل مطرح شده در تحلیل استعفای لاریجانی را می‌توان در 2 مقوله زیر طبقه‌بندی کرد: اختلاف‌نظر در دستگاه تصمیم‌گیری‌های کلان کشور و مسدودشدن راه پیشرفت مذاکرات هسته‌ای ایران.
در حالی‌که هنوز هیچ‌یک از سازمان‌ها و طرف‌های درگیر در مذاکرات هسته‌ای از جمله خاویر سولانا، مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا در این مورد از خود واکنشی نشان نداده بودند، از لابلای اخبار این رسانه‌ها این‌گونه به گوش می‌رسید که مسیر حرکت پرونده هسته‌ای ایران با استعفای لاریجانی به بن بست خواهد رسید.
در این میان صاحب‌نظران بر این باورند که اولویت و تلاش تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در شرایط کنونی باید زمینه‌سازی برای خروج پرونده ایران از شورای امنیت و بازگشت آن به آژانس باشد و در این میان باید التهابات ناشی از کناره‌گیری لاریجانی در پرونده هسته‌ای را به بهترین شکل مدیریت کرد و تلاش نمود تا تغییر مجریان سیاستهای هسته‌ای، اختلالی در روند اجرای این سیاست‌ها ایجاد نکند، هرچند که تحلیلگران معتقد به تأثیر عملکرد مجریان در نتیجه کار، چنین دیدگاهی ندارند.
رضا طلایی نیک با اشاره به آغاز دور جدید مذاکرات ایران و اروپا و تأکید بر اینکه باید التهابات ناشی از استعفای لاریجانی در پرونده هسته‌ای را به بهترین شکل مدیریت کرد، درباره برگزاری دور جدید مذاکرات ایران و اروپا بعد از تغییر دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در رم گفت: به‌رغم مثبت شدن فضای سیاسی در پرونده هسته‌ای، احتمال ایجاد تنش‌ها و چالش‌های جدید در پرونده هسته‌ای وجود دارد.
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با مهر، تأکید کرد: مذاکرات ایران و اروپا اکنون در مرحله حساسی قرار گرفته است و به‌رغم افزایش همکاری‌ها از سوی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تأثیر افزایش قیمت نفت، تهدیدات علیه کشور افزایش یافته است و با چالش‌های مستقیم و غیرمستقیمی در این خصوص مواجه هستیم.
وی همچنین تصریح کرد: در شرایط فعلی، پدیده‌هایی از قبیل طرح سپر موشکی آمریکا و معادلات منطقه‌ای بر فضای پرونده هسته‌ای تأثیر می‌گذارد، ولی آنچه که اهمیت دارد این است که نباید از مسیر تعادل و راهبرد ایستادگی منطقی خارج شد.
دغدغه اصلی
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو دیگر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم بر این باور است که اولویت و تلاش تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در شرایط کنونی باید زمینه‌سازی برای خروج پرونده ایران از شورای امنیت و بازگشت آن به آژانس باشد.
فلاحت‌پیشه هم در گفتگو با مهر با اشاره به برگزاری مذاکرات لاریجانی و سعید جلیلی، دبیر جدید شورای‌عالی امنیت ملی در رم با خاویر سولانا، و تأثیر استعفای لاریجانی بر روند مذاکرات هسته‌ای گفت: باید اصل مذاکره را از موضوع استعفای لاریجانی تفکیک کنیم.
وی افزود: چه موافق و چه مخالف استعفای لاریجانی باشیم، باید طوری عمل کنیم که هیات مذاکره‌کننده ایرانی در مقابل اروپا تضعیف نشود.
فلاحت‌پیشه با اشاره به گزارش اخیر البرادعی گفت: الان پرونده هسته‌ای در شرایط خوبی است، البرادعی گزارش خوبی داده است و آمریکا برخلاف 3سال گذشته، نتوانسته است از آژانس استفاده ابزاری کند و همکاری‌های ایران و آژانس، نقشه‌های آمریکا را تا حدود زیادی خنثی کرده است و در این شرایط باید بازگشت پرونده هسته‌ای به آژانس به‌صورت یک دغدغه ملی برای سیاستمداران و رسانه‌های ایران مطرح و تثبیت شود.
فصل‌الخطاب سیاست‌ها
این در حالی است که رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس پس از کناره‌گیری لاریجانی در جمع خبرنگاران پارلمانی ضمن تمجید از عملکرد وی در دوران تصدی سمت دبیری شورای‌عالی امنیت ملی تأکید کرده بود، با توجه به اینکه در عرصه هسته‌ای به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مسئولین، سیاست کلان توسط مقام معظم رهبری تدوین می‌شود و فصل‌الخطاب ایشان هستند و این امر بدان معناست که با تغییر مجری سیاستهای هسته‌ای نباید انتظار تغییر سیاست‌ها را داشت یا اینکه از این تغییر، متحول شدن شرایط مذاکرات را استنباط کرد.
سخنگوی جمعیت ایثارگران هم چنین نظری دارد. وی نیز پس از کناره‌گیری لاریجانی با تمجید از عملکرد او گفت: نباید اجازه دهیم دشمنان از تغییر و تحولاتی که ایجاد می‌شود، سوءاستفاده کرده و این‌گونه القاء کنند که این تغییر و تحولات بیانگر یک نوع ضعف است.
لطف‌الله فروزنده در گفتگو با ایسنا تأکید کرد: سیاستهای هسته‌ای ایران مشخص است و با تغییر افراد تغییر نمی‌کند.
زمینه‌سازی لاریجانی
در همین حال یک عضو کمیسیون سیاست خارجی مجلس هم در گفتگو با فارس خاطرنشان کرد که لاریجانی فضای همراه با اعتماد را بین خود و سولانا برای رسیدن به یک توافق مرضی‌الطرفین ایجاد کرده است و هر چند ممکن بود این توافق به 100 درصد از آنچه خواست ایران است، منتهی نشود، اما در مسیر تحقق خواست جمهوری اسلامی ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای قرار دارد.
محمود محمدی با تأکید بر اینکه لاریجانی در شورای‌عالی امنیت ملی مقاطع بسیار دشواری را پشت سر گذاشته است، گفت: نباید فراموش کرد که لاریجانی مقاطع بسیار دشواری را
پشت سر گذاشته و جلیلی نیز مقاطع دشواری را پیش رو دارد.
وی افزود: ما تنها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طرف نیستیم، بلکه ناچار به تصمیم‌گیری در برابر قطعنامه‌های شورای امنیت هستیم که راهکارهای خاص خودش را می‌طلبد.
تصمیم‌گیری بر اساس مذاکرات رم
علیرضا داوری، تحلیلگر مسائل سیاسی نیز با تاکید بر اهمیت مذاکرات روز گذشته در رم، تصمیمات کمیته تحریم شورای امنیت را بر اساس نتایج این نشست خواند.
وی که با خبرگزاری مهر گفت‌وگو می‌کرد، با اشاره به این مذاکرات گفت: معتقدم که مذاکرات رم حساسیت فوق‌العاده‌ای داشت و همه نگاه‌ها را به خود معطوف کرد.
داوری درباره عملکرد لاریجانی در سمت دبیری شورای‌عالی امنیت ملی گفت: لاریجانی در عرصه دیپلماسی موفق بود و حضور ایشان در مذاکرات رم، تکیه‌گاه محکمی برای جلیلی بود که تازه به این مقام، منصوب شده است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه دنیا باید بداند که با تغییر افراد، سیاستهای کلان هسته‌ای ایران تغییر نمی‌کند، مهم‌ترین وظیفه تیم جدید مذاکره‌کننده هسته‌ای را تاکید بر روند اعتمادسازی عنوان کرد و گفت: باید یک لابی اعتماد با اروپایی‌ها داشته باشیم و به آنها بگوییم که همچنان بر روند اعتمادسازی با اروپا تاکید داریم و سیاستهای اصلی ایران عوض نشده است.
داوری همچنین با اشاره به برگزاری نشست سران کشورهای ساحلی خزر و سفر پوتین به تهران گفت: مجموعه این رویدادها نشان می‌دهد که آمریکا برای انزوا کشیدن ایران با مشکلات جدی مواجه است و به آسانی نمی‌تواند تحریم‌های شدید را علیه ایران به تصویب برساند.
این استاد دانشگاه همچنین خواستار پرهیز از اظهارات نسنجیده و افراطی در عرصه سیاست خارجی شد و گفت: نباید بر اعلام همه اهداف هسته‌ای خود اصرار کنیم و هر تحولی را سریعاً رسانه‌ای نماییم، چون با این کار قدرت دفاعی طرف مقابل زیاد می‌شود، بدون اینکه بهره‌ای برای ما داشته باشد.
زمینه بهانه‌جویی
یک کارشناس حقوق بین‌الملل با تأکید بر اینکه رفتار هیأت‌های مذاکره‌کننده ایرانی به‌ویژه در شرایط خاصی مانند مذاکرات روز گذشته رم باید نشان‌دهنده هماهنگی آنان باشد، تصریح کرد: در مذاکراتی مانند گفتگوهای رم نباید این‌گونه جلوه داده شود که لاریجانی به‌عنوان نماینده رهبر معظم انقلاب در مذاکرات شرکت می‌کند و جلیلی به‌عنوان نماینده رئیس‌جمهوری؛ چرا که این حالت اصلا مناسب نیست و بازتاب بسیار بدی در خارج خواهد داشت.
علی خرم با اشاره به استعفای لاریجانی گفت: در شرایط فعلی، آمریکایی‌ها و کشورهای اروپایی دنباله‌روی آمریکا، به‌دنبال فرصتی بودند که بتوانند توافق ایران و آژانس را تحت‌تأثیر قرار دهند و آن را کمرنگ کنند، از رصد فضای خبری و رسانه‌ای غرب، می‌توان این گرایش را به خوبی احساس کرد.
وی افزود: آمریکایی‌ها در بیانیه اجلاس گروه 1+5 پیش‌بینی کرده بودند که علاوه بر گزارش البرادعی، گزارش سولانا از مذاکره با لاریجانی هم در تصمیم‌گیری در مورد ایران مؤثر باشد.
در چنین شرایطی با تعویض مذاکره‌کننده اصلی تا حدود زیادی این قسمت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و زمینه برای بهانه‌جویی آمریکایی‌ها برای تشدید روند علیه ایران فراهم می‌شود.
این کارشناس حقوق بین‌الملل همچنین تصریح کرد که غرب سعی می‌کند در این مقطع این‌گونه تبلیغ کند که ایران وارد موضع سخت شده است.