همشهری آنلاین _ سحر جعفریان: هویت این فضاهای شهری کوچک برای رهایی از سایه‌نشینی نیاز به مشارکت ساکنان‌شان دارند تا دوباره احیا شوند و روایت‌ها و خاطرات روزگاران گذشته را برای نسل امروز در قالب رنگ و نقش بازگو کنند. از این‌رو مدیران شهری بر آن شدند تا ضمن اجرای طرح «کوچه دوستی» و ترغیب بانوان هنرمند و صاحب ایده به کالبد فیزیکی و ساختاری کوچه‌ها جانی تازه بدمند. در این گزارش سری به کوچه‌هایی از محله‌های شهید «دستغیب» زده‌ایم تا از چند و چون اجرای طرح دوستی در گفت‌وگو با اهالی و مدیران و کارشناسان شهری مطلع شویم.
کوچه شهید قدیانی محله شهید دستغیب در ناحیه یک حسابی نونوار شده است. نقاشی‌های دیواری و پاکیزگی وصف‌ناپذیر که زباله‌ها، در آن جایی ندارند و البته حس تعلق بین ساکنانش بیش از پیش فارغ از همه فاصله‌گذاری‌های کرونایی دیده می‌شود. این کوچه نخستین کوچه‌ای در منطقه است که به تلاش مدیریت شهری و مشارکت معنوی ساکنانش طرح «کوچه دوستی» در آن اجرا شده است.
- فعالیت گروهی اهالی محل
«اعظم داودی» یکی از ساکنان و مشارکت‌کنندگان در طرح می‌گوید: «طرح جالبی است. اینکه بانوان بیشتر نظر بدهند، ایده بپردازند برای ارتقای کیفیت زندگی در محله‌شان یعنی هم بانوان دیده شده‌اند و هم روحیه فعالیت‌های گروهی و از سویی مشارکت در نگهداشت شهر تقویت می‌شود.» با دست به دیوار سمت راستش اشاره می‌کند و می‌گوید: «طرح بته و جقه‌ای که روی آن دیوار نقش بسته، پیشنهاد من بوده است. این علامت‌های کرونایی هم که روی زمین به رنگ‌های مختلف کشیده شده‌اند نیز فکر یکی از دوستانم در همین کوچه است.» «آریان آهنگری» از نوجوانانی است که در طراحی و رنگ‌آمیزی کوچه‌شان نقش مؤثری داشته است.
او می‌گوید: «با این طراحی‌ها و نقاشی‌ها، کوچه‌مان حال و هوای بهاری گرفته است. خسته شده بودیم بس که آجر دیدیم و خانه خرابه. البته حالا مبلمان و باکس‌های گل و شمعدانی‌ها را هنوز نصب نکرده‌اند. زمانی که نقاشی‌های دیواری اجرا می‌شد اینجا حسابی شلوغ و شاد بود. بیشتر اهالی همراه نقاشان مشغول رنگ‌آمیزی بودند. با زحمتی که کشیدیم بعید می‌دانم کسی از اهالی بخواهد روی دیوار، کاغذی بچسباند یا چیزی به یادگاری بنویسد.»
- همفکری برای نگهداشت کوچه
کوچه شهید «رضوان‌فر» در محله مهرآبادجنوبی نیز با کاشی شکسته‌کاری و نقاشی‌هایی آراسته شده است. افزایش روحیه نشاط اهالی از اجرای این طرح را می‌توان در گفت‌وگو با هریک از ساکنانش به خوبی متوجه شد. «احمد آیت» یکی از کاسبان قدیمی محله مهرآبادجنوبی می‌گوید: «این محله تراکم بافت فرسوده بالایی دارد. در همین کوچه رضوان‌فر بیش از ۱۰ پلاک فرسوده است که نماهای مناسبی ندارند.
این پلاک‌های فرسوده، آراستگی چند واحد نوسازی شده در کوچه را هم مخدوش کرده‌اند. به نظرم تأثیر این‌گونه طرح‌ها، مقطعی است. ظاهر پلاک فرسوده را درست کردند برای چند صباحی خوب است. اگر آن پلاک خطرآفرین شود، چه؟ از اینها گذشته مشابه این طرح در کوچه امیدی محله شهید دستغیب هم سال‌ها پیش اجرا شده بود تا جایی که شنیده‌ایم، رهگذران گل و گلدان چندانی برایش باقی نگذاشته‌اند. بنابراین باید برای نگهداری آن باید همفکری کرد.»
- کوچه‌های بیشتری رنگ‌آمیزی شوند
“داریوش براتی» از مشتری‌های مغازه احمد آقا می‌گوید: «ایده طرح خوب است ولی قوی نیست. به‌طور مثال رنگ‌هایی که به دیوارها می‌بندد با نخستین باران یا شسته می‌شوند. یا آنقدر کدر و کمرنگ می‌شود که آدم ترجیح می‌دهد به جای آن همه هزینه، همان آجرهای فرسوده قبلی را ببیند. یا محتوای نقاشی‌ها، کاملاً ساده و سطحی است. یا اگر نهالی در باغچه‌های کوچه می‌کارند آنقدر ظریف و ضعیف هستند که چند روز بعد از آن از بین می‌روند. بایدساز و کارشان استاندار باشد».
«محمدتقی خوئینی‌ها» یکی از اعضای شورایاری محله شهید دستغیب نیز معتقد است: «بازآفرینی‌های ظاهری و بیرونی محله‌ها در «تکرار» می‌توانند مؤثر باشند. فقط یک کوچه در میان هزاران کوچه با ۸۰درصد فرسودگی در کل محله، معلوم است که چندان به چشم نمی‌آید. باید بیشتر کوچه‌ها بازپیرایی شوند تا حاصل کار نتیجه‌بخش باشد.»
- اهالی پیشنهاد دهند
«ادیبه رحمتی» مدیر اداره بانوان شهرداری منطقه ۹ در ارتباط با اجرای این طرح مشارکتی و زیباشناسی می‌گوید: «طرح کوچه دوستی در آدامه طرح کوچه امیدی است که ۴ سال پیش در منطقه اجرا شد و بسیار مورد استقبال قرار گرفت. در طرح کوچه دوستی اولویت اول را در مشارکت با اهالی و به‌ویژه بانوان بنا نهاده‌ایم تا مسئله نگهداشت امکانات نیز مورد توجه قرار گیرد.» رحمتی ادامه می‌دهد: «در حال حاضر در ۲ کوچه از ۲ ناحیه منطقه، کوچه دوستی اجرا می‌شود تا در فازهای بعدی کوچه‌های بیشتری از طرح «رنگ و ایجاد طراوت شهری» بهره‌مند شوند. شهروندان می‌تواند کوچه‌ها و نقاط بی‌دفاع شهری محله‌هایشان را به نزدیک‌ترین سرای محله پیشنهاد کنند تا ضمن بررسی پیشنهاد، ایده نقاشی‌ها با بهترین مصالح بررسی شود.»
- پویایی پاتوق‌ها و رونق تفرجگاه‌های محلی
بازآفرینی و بازپیرایی در محله‌های فرسوده ابعاد و زوایای مختلفی دارند. «مهدی امانی» کارشناس ارشد شهرسازی با بیان این مطلب می‌گوید: «در کنار اجرای نوسازی یا پروژه‌های محرک توسعه محلی، ما نوعی بازآفرینی شهری داریم که در آن ساختارهای ظاهری به‌ویژه در کوچه‌ها و معابر فرسوده مورد توجه قرار می‌گیرد. در این نوع از بازآفرینی مهم‌ترین اثر و ویژگی ایجاد روحیه نشاط برای ساکنان محله است که حیات و پیوند اجتماعی را پدید می‌آورد.
این افزایش خطی و موردی سرانه‌ها می‌تواند پویایی پاتوق‌ها و تفرجگاه‌های محلی را رونق دهد. رونقی که نتیجه آن همان حفظ جمعیت ساکن محله است.» امانی همچنین می‌افزاید: «بهبود کیفیت نماهای معماری نیز نتیجه دیگری است که نگاه کلی کیفیت الگو و سبک معماری محله و شهر را به وجود می‌آورد که در این سال‌های اخیر با توجه به بسیاری از معیارها از جمله اقتصاد، مصالح ساختمانی و نوع سبک‌های معماری وارداتی تغییر یافته بود».
۵۰۰ فلاورباکس در کوچه‌های منتخب نصب می‌شود
۲ کوچه برای اجرای طرح دوستی در منطقه ۹ انتخاب شدند.
۱۳۰ متر طول کوچه شهید قدیانی محله شهید دستغیب است.
۹۵ متر طول کوچه شهید رضوان‌فر در محله مهرآبادجنوبی است.