همشهری آنلاین -یکتا فراهانی : امروزه درد مفاصل به معضل جدی تبدیل شده است. در سال‌های اخیر و طبق تحقیقات آماری انجام شده در کشورهای مختلف جهان، میلیون‌ها نفر بر روی کره زمین به درد مفاصل مبتلا هستند. این گونه دردها باعث می‌شوند تا افراد نتوانند کارایی لازم را داشته باشند و حتی در بسیاری مواقع در صورت شدت یافتن بیماری ممکن است حتی باعث اختلال در کارهای ساده روزمره نیز بشوند.
تاثیر سبک زندگی نامناسب بر مفاصل
دکتر ایمان محمدپور، جراح و متخصص بیماری‌های استخوان و مفاصل و تعویض مفصل و آسیب‌های ورزشی در مورد ابتلای زیاد افراد به بیماری‌های مفصلی می‌گوید: «مشکلات بسیاری از بیمارانی که با دردهای مفصلی مواجه هستند به دلیل سبک زندگی اشتباه است. به علاوه هر چه سن بیماران بالاتر می‌رود، میزان آرتروز آنها هم بیشتر خواهد شد. البته درصدی از این گونه آرتروزها در سنین خاصی طبیعی است و افراد در سنین بالا با درصدی از آرتروز مواجه خواهند شد.»
به گفته این متخصص بیماری‌های استخوان، سبک زندگی ما نیز به گونه‌ای است که در فعالیت‌های روزمره فشارهای مضاعفی به زانو، مفاصل و کمر وارد می کنیم. به این ترتیب در طولانی مدت تاثیر خود را خواهند گذاشت و مفاصل ما به نسبت کشورهایی که سبک زندگی متفاوتی با ما دارند آسیب بیشتری متحمل خواهند شد. مثلا طبیعی است میزان سلامت مفاصل شخص سالمندی که سال ها هنگام غذا خوردن روی زمین نشسته، از سرویس بهداشتی ایرانی استفاده کرده، زیاد از پله بالا رفته و برای کارهای مختلف بیش از حد در پوزیشن‌های دو زانو و چهار زانو قرار گرفته با فردی که چنین کارهایی نکرده به صورت واضحی متفاوت خواهد بود.
آسیب ۱۰ برابری به غضروف مفاصل
محمدپور می‌گوید در واقع ما در موقعیت های دو زانو، چهار زانو و با سبک زندگی نامناسب ۱۰ برابر وزن بدن به غضروف مفصلی فشار وارد می کنیم. بنابراین می‌توان تخمین زد که در طولانی مدت تا چه اندازه مخرب و آسیب زننده خواهد بود.
بنابراین کسانی که زیاد از پله استفاده می کنند، ترجیح می‌دهند هنگام غذا خوردن روی زمین بنشینند و از سرویس های بهداشتی ایرانی استفاده کنند، در طولانی مدت برای ابتلا به بیماری‌های مفصلی مستعدتر هستند.
تاثیر عوامل ژنتیکی، شغل و وزن بالا
به گفته دکتر محمدپور، عوامل وراثتی و ژنتیکی نیز در ابتلا به آرتروز موثر هستند. یعنی درصد ابتلای افرادی که پدر و مادرشان مبتلا به آرتروز بوده‌اند بیشتر از دیگران است.
ضمن آنکه شغل افراد و چگونگی کارهایی که انجام می‌دهند نیز دراین خصوص موثراست. شغل‌های سنگین، نداشتن تحرک کافی و ساعت‌ها نشستن جلوی کامپیوتر، کارهای فیزیکی سخت و ورزش‌های جدی و سنگین هم می‌تواند در ابتلای افراد به دردهای مفصلی موثر باشد.
به گفته این متخصص، داشتن اضافه وزن و چاقی هم عامل بسیار مهم دیگری برای مستعد بودن افراد برای ابتلا به دردهای مفصلی است و باعث می شود این افراد سریع‌تر به سمت آرتروز بروند. همچنین اشخاصی که تصادف کرده، دچار شکستگی‌های سخت شده یا آسیب‌های ورزشی دیده‌اند باعث می‌شود فرد مستعد شود تا مفاصل او در سنین پایین تر، بیشتر آسیب ببیند.
در واقع عوامل زیادی برای آسیب به مفاصل وجود دارند. بنابراین نمی‌توان گفت یک فعالیت خاص مثلا استفاده از پله می‌تواند به همه افراد به یک میزان آسیب بزند. چون این موضوع به کیفیت مفاصل آنها و میزان سلامت شان هم مرتبط است.
تاثیر عوامل فرهنگی و لزوم آگاه سازی افراد
دکتر محمدپور می‌گوید هنوز هیچ مطالعه و آمار مشخصی در زمینه تفاوت و مقایسه سبک زندگی ایرانی با دیگر کشورها در زمینه ابتلای بیشتر آنها به بیماری‌های مفصلی صورت نگرفته و اطلاعات آماری مشخصی نیز در این خصوص وجود ندارد. اما طبیعی است که چنین رفتارهایی می‌تواند به ویژه در طولانی مدت آسیب بیشتری به مفاصل وارد کند.
البته توجه داشته باشیم بعضی رفتارها ریشه در فرهنگ ما دارند و حتی امکان تغییر آنها برای عده‌ای وجود ندارد.
بنابراین فرهنگ و انتخاب افراد هم در میزان این گونه آسیب‌ها و بروز بیماری‌های مفصلی نقش مهمی دارند. اما مانع از این نمی‌شوند که آنها را از وجود چنین خطراتی آگاه نکنیم.
در واقع باید مردم را به روش‌های مختلف از چگونگی برخوردار بودن از زندگی سالم و روش‌های اصلاح رفتارهای ناسالم آگاه کرد. اما درنهایت این خود آنها هستند که انتخاب خواهند کرد.
اهمیت تغذیه
به گفته این جراح و متخصص بیماری‌های استخوان، ما بر کیفیت مفاصل و استخوان ها فقط در زمان رشد می توانیم تاثیر بگذاریم. یعنی از بدو تولد تا نوجوانی که رشد استخوانی هنوز کامل نشده می‌توان با تغذیه در آنها تغییراتی ایجاد کرد. اما بعد از سنین رشد، تغذیه دیگر نمی‌تواند تاثیر گذار باشد و نمی‌توان گفت که تغذیه مناسب درهر سنی می‌تواند باعث تغییر کیفیت استخوان‌ها شود.
بنابراین تغذیه در سنین رشد بسیار مهم است و می‌تواند بر کیفیت استخوان‌ها تاثیر بگذارد و در سنین بالاتر هم از آن جهت مهم است که مانع از آسیب و تخریب بیشتر آنها خواهد شد. اما نمی‌توان انتظار داشت تغذیه بتواند استخوان آسیب دبده را بهبود بخشد. در این سنین هدف از درمان آن است که مانع از بدتر شدن شرایط بیمار و پیشرفت بیشتر بیماری شویم.
در واقع وقتی به تغذیه کودکان اهمیت داده شود و شرایطی برای برخوردار شدن آنها از چنین امکاناتی فراهم شود سلامت آنها در آینده نیز هزینه‌های کمتری به دنبال خواهد داشت.
کلسیم و ویتامین D
دکتر محمدپور می‌گوید در سنین بالا هم افراد باید روزانه میزان مشخصی کلسیم و ویتامین D دریافت کنند. در غیر این صورت، بدن به ناچار کلسیم مورد نیاز خود را از استخوان برداشت خواهد کرد که این عمل، فرد را مستعد ابتلا به پوکی استخوان خواهد کرد. ضمن آنکه اگر در رژیم غذایی افراد به اندازه کافی کلسیم و ویتامین D وجود داشته باشد نیاز کمتری به مکمل‌های غذایی خواهند داشت.
اگر بعضی افراد هم برای مصرف لبنیات مشکلات گوارشی داشته باشند می توانند از مکمل‌ها استفاده کنند. در غیر این صورت، دچار پوکی استخوان خواهند شد؛ به ویژه زنان که بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
استفاده از لبنیات در سنین رشد اهمیت زیادی دارد که متاسفانه افزایش قیمت آن مانع از مصرف آنها به میزان کافی است. درحالی‌که وقتی افراد در سنین رشد تغذیه مناسبی نداشته باشند شکنندگی استخوان‌های آنها در بزرگسالی هزینه‌های بسیار بیشتری را متوجه خانواده‌ها و نظام سلامت کشور خواهد کرد.
اهمیت ورزش و فعالیت کافی
به گفته این متخصص، اهمیت داشتن تحرک و فعالیت همیشگی از آن جهت اهمیت دارد که هر چقدر فرد فعال‌تر باشد، فشارهای فیزیولوژیک بر استخوان‌ها باعث ایجاد مقاومت بیشتر آنها خواهد شد. یعنی استخوان به طور مقاومتی خود را در برابر فشار فعالیت و ورزش‌های مناسب، محکم‌تر نگاه می‌دارد و به این ترتیب کمتر دچار پوکی خواهد شد.
بنابراین ورزش کردن در همه سنین الزامی است. به این صورت که در کودکی باعث تشکیل استخوان‌های قوی‌تر خواهد شد و در بزرگسالی هم مانع از پیشرفت پوکی استخوان خواهد شد. به همین خاطر افراد باید زمان مشخصی را به ورزش کردن و پیاده روی اختصاص دهند.
تفاوت پوکی استخوان و آرتروز
محمدپور می‌گوید آرتروز با پوکی استخوان متفاوت است. یعنی هر چه فشار و استرس روی استخوان‌ها بیشتر باشد احتمال پوکی استخوان در آنها کمتر می شود. و لی احتمال ابتلا آرتروز بیشترخواهد شد. به همین خاطر هم در افراد چاق، پوکی استخوان کمتری دیده می شود؛ در حالی‌که احتمال ابتلای آنها به آرتروز بیشتراست. همان‌گونه که افراد لاغر امکان ابتلا به پوکی استخوان بیشتر و آرتروز کمتری دارند.
توصیه این پزشک به همه افراد آن است که علاوه بر اینکه وزن خود را متعادل نگه می‌دارند، تغذیه مناسب داشته باشند و با ورزش‌های متناسب با هر سنی مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه سواری، خود را کمتر در معرض آسیب به استخوان قرار دهند.همان‌گونه که می‌بینیم ورزشکاران کمتر دچار پوکی استخوان می‌شوند.
در صورتی که سبک زندگی اشتباه و هر پوزیشنی که باعث می‌شود، زانوها ۹۰ درجه خم شوند باعث فشار به مفاصل و آسیب به آنها می‌شود. به‌علاوه همیشه اندام‌های تحتانی بیشتر از اندام‌های فوقانی در معرض فشار و در نهایت آرتروز قرار می‌گیرند.
البته پشت میز نشینی زیاد و تحرک کم هم باعث شده جوانان هم بیشتر در معرض آسیب‌های مفصلی قرار بگیرند.