همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: سالانه حدود ۱۰ میلیون نفر در جهان به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند و در هر ۳ ثانیه نیز یک نفر، آلزایمر را تجربه می‌کند.
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO) زوال عقل یا دمانس مجموعه‌ای از اختلالات است که با کاهش سطح شناختی همراه است و می‌تواند بر فعالیت‌های روزمره زندگی و عملکرد اجتماعی فرد تأثیرگذار باشد. از این رو به چالش بسیار بزرگی برای خود شخص و خانواده‌اش تبدیل می‌شود؛ آن‌گونه که زندگی همه آنها را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
ارتباط سن و ابتلا به آلزایمر
دکتر بهنام شریعتی، فلوشیپ روان‌پزشکی سالمندان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره بیماری آلزایمر می‌گوید: «آلزایمر یکی از انواع بیماری‌های به‌اصطلاح عصب‌شناختی و همچنین مهم‌ترین نوع از انواع دمانس است. معمولاً افراد بالای ۶۰ سال بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند و هرچقدر هم سن بالاتر می‌رود، احتمال ابتلا به این بیماری نیز بیشتر خواهد شد.»
هرچند که این ارتباط قطعی نیست و انواع دمانس و آلزایمر در سنین پایین‌تر هم دیده می‌شود.
فاکتورهای خطر ابتلا به آلزایمر
به گفته دکتر شریعتی، عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز این بیماری شوند. یکی از آنها موضوع ژنتیک است که در انواع زودرس این بیماری بیشتر نقش دارد. ضمن آنکه می‌تواند در انواع دیررس هم نقش داشته باشد.
بعد از آن، نقش عوامل محیطی و عوامل مرتبط با سلامت است که می‌توان با حذف آن عوامل تا حد زیادی از ابتلا به آلزایمر پیشگیری کرد.
از کودکی مراقب ابتلا به آلزایمر باشیم
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، یکی دیگر از عوامل مؤثر در ابتلا به آلزایمر را سطح تحصیلات می‌داند؛ یعنی تحصیلات پایین و توجه نداشتن به یادگیری به خصوص در سنین کودکی می‌تواند با ابتلا به آلزایمر در سالمندی در ارتباط باشد. بنابراین هر چه فرزندان‌مان سواد بیشتری داشته باشند، احتمال می‌رود در آینده و در سالمندی؛ کمتر مبتلا به آلزایمر شوند.
در سنین میانسالی کاهش شنوایی، ضربه به سر، فشارخون بالا، مصرف الکل و مواد مخدر و چاقی از جمله عوامل مؤثر در ابتلا به بیماری آلزایمر شناخته می‌شوند.
در سنین بالاتر نیز سیگار کشیدن، ابتلا به افسردگی، نداشتن تعاملات اجتماعی و تحرک کافی، ابتلا به دیابت و آلودگی هوا از جمله مسائلی هستند که می‌تواند در تشدید احتمال ابتلا به آلزایمر مؤثر باشند.
راه‌های پیشگیری
دکتر بهنام شریعتی می‌گوید اگر ما دنبال راه‌حل‌هایی برای پیشگیری از آلزایمر هستیم توجه داشته باشیم باید از همان سنین کودکی، آن را شروع کنیم. هرچند هیچ‌وقت برای پیشگیری از آلزایمر دیر نیست.
در واقع ما اگر ما بتوانیم فاکتورهای خطر مانند چاقی، فشار خون، دیابت، افسردگی را کاهش دهیم و سعی کنیم سالمندانی داشته‌باشیم که تعاملات بیشتری با جامعه باشند می‌توانیم تا حدودی ابتلا به این بیماری را مهار کنیم.
ضمن آنکه اگر جوانان بتوانند در مشاغل به‌صورت حرفه‌ای فعال باشند، بیشتر از ذهنشان کار بکشند و در واقع فعالیت‌های ذهنی بیشتری داشته باشند؛ علاوه بر اینکه جامعه سالم‌تری از نظر مصرف سیگار، الکل و مواد مخدرخواهیم داشت؛ به پیشگیری از ابتلا به این بیماری هم کمک زیادی می‌شود.
توجه به بیماری‌های مزمن و درمان آنها
به گفته فلوشیپ روان‌پزشکی سالمندان، اگر بتوانیم چنین مداخلاتی را انجام بدیم می‌توانیم تاحدود زیادی از ابتلا به بیماری آلزایمر پیشگیری کنیم.
توجه و رسیدگی به بیماری‌های مزمن هم عامل مهم دیگری است که باید به آن توجه داشت. چون ابتلا به چنین بیماری‌هایی می‌توانند در سالمندی باعث مشکلات حافظه شوند.
در واقع با توجه به مجموع این عوامل می‌توانیم ۴۰ درصد از ابتلا به آلزایمر پیشگیری کنیم.
بنابراین حتی اگر کسی از نظر ژنتیکی هم مستعد ابتلا به دمانس یا آلزایمر باشد با پیشگیری از این موارد می‌تواند تقریباً تا ۴۰ درصد از احتمال ابتلا به این بیماری جلوگیری کند.
ارتباط آلودگی هوا و ابتلا به آلزایمر
دکتر شریعتی می‌گوید به‌تازگی ثابت شده آلودگی هوا می‌تواند نقش مؤثری در ابتلا به آلزایمر داشته باشد که متأسفانه این پدیده شایع و روزمره جامعه ما شده است.
بنابراین انتظار می‌رود تلاش بیشتر و جدی‌تر در این خصوص اعمال شود. ضمن آنکه آلودگی هوا مضرات دیگری هم دارد که یکی از آنها افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های زیادی از جمله آلزایمر است.
نقش خانواده و عملکرد آن
بسیاری از خانواده‌ها نمی‌دانند در مقابل بیماران مبتلا به آلزایمر چه عملکردی باید داشته باشند و چه کار باید بکنند. بخشی از مداخلات خانواده معطوف به خود بیمار است. یعنی درمان، دارو و توان‌بخشی که اطرافیان و اعضای خانواده می‌توانند برای بیمار داشته باشند.
علاوه بر آن، بیماران مبتلا به آلزایمر نیازمند مداخلات دیگری از جمله همراهی و مراقبت‌های خاص هم هستند. آموزش به مراقبان هم می‌تواند منجر به مراقبت مؤثرتری از بیمار شود و علاوه بر اینکه آسیب کمتری متوجه بیمارمی‌کند؛ نگرانی خانواده بیمار هم به دلیل آشنا نبودن با شرایط جدید بیمار کمتر خواهد شد.
تأثیر آموزش و آگاهی مراقبان اولیه
این فلوشیپ روان‌پزشکی سالمندان می‌گوید آموزش مهارت ارتباط با بیماران مبتلا به آلزایمز از جمله مداخلات ضروری و مهمی است که به روش‌های مختلف می‌تواند انجام شود.
این آموزش‌ها شامل مواردی هستند که مراقبان اصلی بیمار باید از آن آگاه باشند. دانشگاه علوم پزشکی ایران بسیاری از این آموزش‌ها را به صورت فایل‌های مولتی مدیا تهیه کرده است و رایگان در اختیار بیماران و مراقبان آنها قرار می‌دهد.
همچنین انجمن‌هایی مانند انجمن آلزایمر هم کلاس‌های متعددی دارند که به مراقبان آموزش می‌دهند تا بهتر بتوانند با این مشکل کنار بیایند و مراقبت مؤثرتری داشته باشند.
من هم به آلزایمر مبتلا می‌شوم؟
سؤال دیگری که بسیاری از خانواده‌ها دارند این است که می‌خواهند بدانند وقتی والدین آنها به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند، احتمال ابتلای خودشان به این بیماری تا چه حد است و برای پیشگیری از آن چه باید کرد؟
دکتر شریعتی در پاسخ به این پرسش می‌گوید اگراین افراد زندگی سالمی داشته‌باشند، ورزش کنند، فعالیت‌های مناسب داشته باشند و همه مواردی را که برای پیشگیری از بیماری ذکر شد به خوبی رعایت کنند می‌توانتد تا حد مؤثری مانع از ابتلا به این بیماری شوند.
ضمن آنکه امید می‌رود در آینده نیز داروهایی ساخته شوند که بتواند احتمال ابتلای افرادی را که بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر هستند تا حدود زیادی کاهش دهد.