به بهانه صدمین سالگرد کشف بیماری آلزایمر

این درحالی است که امسال، صدمین سال کشف بیماری آلزایمر است. حتما تاکنون نام بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری به گوشتان خورده است.

رونالد ریگان(رئیس جمهور اسبق آمریکا)، چارلتون هستون( هنر پیشه)، فرانس پوشکاش( فوتبالیست) و چارلز برانسون( هنر پیشه) تنها تعدادی از 25 میلیون  فرد مبتلا به این بیماری در سراسر جهان را تشکیل می‌دهند.

***

دمانس، در واقع یک بیماری ناجور عصبی است که خود را بصورت فراموشی، ضعف شناختی پیشرونده همراه با کاهش فعالیت‌های زندگی روزمره، علایم عصبی - روانی و تغییرات رفتاری نشان می‌دهد.

نوعی از دمانس که در سنین پیری بوجود می‌آید و شایعترین نوع زوال عقل یا همان دمانس محسوب می‌شود، به «آلزایمر» معروف است. نام این بیماری مثل بسیاری از بیماری‌های دیگر از نام کاشف آن گرفته شده است.

شناسنامه آلزایمر

در سال 1901 یک روانپزشک آلمانی بنام دکتر الویس آلزایمر بیمار51 ساله ای بنام خانم آگوست را که به‌دلیل اختلالات شناختی، مشکلات تکلمی، توهمات شنوایی و هذیان، در بیمارستانی در فرانکفورت بستری شده بود را مورد بررسی قرار داد.

در طی یکی از این بررسی‌ها دکتر آلزایمر چندین شیئ مختلف را به این خانم نشان داد و مدتی بعد درباره آنها از او سوال کرد ولی وی نتوانست هیچ کدام از آنها را به‌خاطر بیاورد.

دکتر آلزایمر در ابتدا مشکل این خانم را به عنوان یک اختلال فراموشی در نوشتن ثبت کرد ولی در واقع خانم آگوست، اولین فردی است که بیماری آلزایمرش تشخیص داده شده است.

چندی بعد دکتر آلزایمر به دانشکده پزشکی مونیخ رفت تا به همکاری با دکتر امیل کریپلین که از نویسندگان معروفترین کتب پزشکی بود بپردازد. دکتر کریپلین جزو گروهی از دانشمندان بود که عقیده داشتند پاتولوژی سیستم عصبی می‌تواند با بسیاری از عملکرد‌های روانپزشکی بیمار ارتباط داشته باشد.

خانم آگوست در آوریل سال 1906 درگذشت و پس از فوت وی دکتر آلزایمر به کمک دو پزشک ایتالیایی دیگر به بررسی کالبد شکافی و پاتولوژی سیستم عصبی وی پرداختند. در سوم نوامبر سال 1906 و در سی و هفتمین گردهمایی روانپزشکان آلمان، دکتر آلزایمر بیماری خانم آگوست را معرفی کرد و اظهار داشت که « پلاکهای آمیلوییدی» در مغز می‌توانند به عنوان علامت مشخصه این بیماری مطرح باشند.

چندی بعد کریپلین در کتاب معروفش بنام «کتاب جامع برای پزشکان و دانشجویان پزشکی» درباره بیماری خانم آگوست و موارد مشابهی که دیده بود توضیح داد و افراد مبتلا را تحت عنوان مبتلایان به بیماری کشف شده توسط آلزایمر معرفی کرد. تا سال 1910 نام بیماری آلزایمر به‌خوبی در میان متخصصین جا افتاده بود.

از جوانی تا پیری

بیماری آلزایمر شایعترین نوع زوال عقل در پیری است. تقریبا در طول قرن بیستم، متخصصین عبارت بیماری آلزایمر را اغلب در مورد افراد 45 تا 65 ساله‌ای که علایمی‌از زوال عقل زودرس را نشان می‌دادند به کار می‌بردند.

در طی این مدت، دانشمندان زوال عقل در سنین بالاتر از 65 سال و پیری را یک عارضه کم و بیش طبیعی و ناشی از افزایش سن می‌دانستند و علت آن را سخت شدن شریان‌های مغزی بدلیل افزایش سن ذکر می‌کردند.

اما دانشمندان در طی بررسی‌هایی که در طول دهه 1970 و اوایل 1980 انجام دادند متوجه شدند که علایم پاتولوژی مغزی در مبتلایان به زوال عقل پیری درست مثل قربانیان آلزایمری است که کمتر 65 سال دارند. این موضوع باعث شد تا دانشمندان نام بیماری آلزایمر را برای تمامی‌افراد مبتلا در تمام سنین مورد استفاده قرار دهند.

همه در خطرند

رفتن سن یک عامل خطر اولیه برای ابتلا به آلزایمر است.  بررسی‌ها نشان داده‌اند که در حدود 2-3 درصد از افراد بالای 65 سال دارای نشانه‌هایی از ابتلا به آلزایمر هستند اما این میزان در افراد 85 ساله به حدود 25 تا50 درصد می‌رسد.

در حقیقت دانشمندان متوجه شده‌اند که احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر پس از سن 65 سالگی هر 5 سال 2 برابر شده و بیماران آلزایمری بالاتر از 85 سال بیشترین میزان افراد مبتلا به آلزایمر را شامل می‌شوند.

در حال حاضر در حدود 25 میلیون نفر در سراسر جهان به آلزایمر مبتلا هستند و آمارها حاکی از آنند که با پیرتر شدن جمعیت جوان دنیا تعداد افراد مبتلا به آلزایمر در سال 2040 به 81 میلیون نفر خواهد رسید.

در کشور آمریکا در حال حاضر 4 و نیم میلیون نفر مبتلا به آلزایمر هستند و بررسی‌ها نشان داده‌اند که این بیماری با هزینه بیش از 100 میلیارد دلار در سال سومین بیماری پر هزینه در آمریکا پس از سرطان و بیماری قلبی است.

دانشمندان آمریکایی تخمین زده‌اند که تعداد افراد مبتلا به آلزایمر در آمریکا در اواسط قرن 21 با یک افزایش 350 درصدی به حدود 14 میلیون و 300 هزار نفر خواهد رسید. در این کشور میانگین هزینه مراقبت از یک فرد مبتلا به آلزایمر در طول زندگی‌اش در حدود 174 هزار دلار تخمین زده شده است.

این مسائل موجب شده اند تا بودجه تحقیقاتی زیادی به آلزایمر اختصاص داده شود. این بودجه در سال 2005 در حدود 647 میلیون دلار بود.

آلزایمر را بشناسیم

چیزی که احتمالا بیشتر از همه به عنوان علامت اولیه و مشخصه آلزایمر شنیده‌اید، عبارت است از «از دست رفتن حافظه کوتاه مدت» که معمولا خود را به‌صورت فراموشی مطالبی که چند روز از درک آنها گذشته، نشان داده و تدریجا با پیشرفت بیماری مشخص‌تر می‌شود.

با ادامه بیماری موارد دیگری که نشان‌دهنده شدت پروسه پاتولوژیک موجود هستند نظیر مشکلات عقلانی، شناختی، مسائل تکلمی ، حرکات مهارتی و عملکردهایی نظیر تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی که شدیدا با  قسمتهای پیشانی و گیجگاهی مغزی در ارتباطند تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

در مراحل پیشرفته‌تر،  تحلیل رفتن عضلات و کاهش توانایی‌های حرکت موجب خانه‌نشینی بیمار و ناتوانی در انجام اموری نظیر غذا خوردن و حتی بی اختیاری ادرار و مدفوع می‌شود. البته موارد فوق در صورتی دیده می‌شوند که مرگ بدلیل برخی عوارض نظیر حمله قلبی یا ذات‌الریه روی نداده باشد. 

عوامل خطر

متخصصان برخی عوامل کاهش دهنده خطر ابتلا به آلزایمر را این‌طور فهرست می‌کنند:

1 – فعالیت‌های فکری یا ذهنی نظیر بازی شطرنج یا حل کردن جدول
2 – ورزش کردن و انجام فعالیت‌های بدنی
3 – پرداختن به فعالیت‌های اجتماعی معمولی
4 – یک رژیم غذایی سالم که حاوی چربی‌های اشباع شده اندکی بوده و در آن ویتامین‌های B، اسیدهای چرب امگا 3، میوه و سبزی وجود داشته باشند.
5 – در صورت کلسترول خونی بالا، استفاده از داروهای کاهش دهنده کلسترول زیر نظر پزشک
6 – مصرف معمولی داروهایی نظیر ایبوپروفن یا آسپرین احتمال ابتلا به دمانس را کاهش می‌دهند ولی برخی دانشمندان معتقدند که خطرات دیگر این داروها بیش از مزایای آنها بوده و بنابراین به عنوان یک روش پیشگیری کننده توصیه نمی‌شوند.

اما  عواملی هم هستند که  افزایش دهنده خطر ابتلا به آلزایمر محسوب می‌شوند. طبیعتا بالا رفتن سن، اولین عامل خطر است؛ اما عواملی مثل صدمات وارده به سر، سیگار، دیابت، فشار خون بالا یا افزایش کلسترول خون و همین‌طور مواجهه مکرر با برخی از فلزات سبک نظیر آلومینیم یا مس به عنوان عوامل خطر محسوب می‌شوند.

از تشخیص تا درمان

تشخیص بیماری آلزایمر عمدتا بر اساس تاریخچه مشاهدات بالینی تست‌های حافظه و بررسی عملکرد فکری و ذهنی بیمار در طی چند هفته یا چند ماه انجام می‌پذیرد.

ممکن است به‌منظور رد برخی تشخیص‌های دیگر تست‌های خونی و یا برخی از تکنیک‌های تصویربرداری ضرورت پیدا کنند. در حال حاضر متخصصین خبره ای که در بررسی اختلالات حافظه تخصص دارند می‌توانند بیماری آلزایمر را با دقت 85تا90 درصد تشخیص دهند.

اگرچه در حال حاضر درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما دانشمندان، برخی داروها و مداخلات روانی - اجتماعی و یا شناختی - رفتاری و همین‌طور برخی روش‌های توانبخشی را در مبتلایان به آلزایمر توصیه می‌کنند. 

محققان همچنان در تلاش برای پیدا کردن راهی برای درمان و کنترل بهتر این اختلال هستند؛ شاید 100 سال دیگر مقاله‌ای خواندید که در ابتدای آن نوشته شده‌بود: امسال صدمین سالگرد کشف درمان آلزایمر است. 100 سال پیش، در چنین روزی...