همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: سندروم پاهای بی‌قرار نوعی میل غیرقابل کنترل برای حرکت دادن پاها به شمار می‌رود که معمولاً بعد از ظهرها یا شب‌ها، هنگام نشستن یا دراز کشیدن رخ می‌دهد.
این بیماری که به عنوان بیماری ویلیس-اکبوم هم شناخته می‌شود می‌تواند در هر سنی شروع شود. اما اغلب با افزایش سن بدتر می‌شود. به گونه‌ای که مانع از برخورداری خواب راحت شود.
افراد علائم RLS را به عنوان احساسات ناخوشایند در پاها توصیف می‌کنند که معمولاً در هر دو طرف بدن اتفاق می‌افتد. البته گاهی و به ندرت این احساسات بر بازوها هم تأثیر می‌گذارد.
تسکین پاهای بی‌قرار با فعالیت
پروفسور کامران آزما، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و استاد دانشگاه در مورد سندرم پاهای بی‌قرار می‌گوید: «احساس ناراحتی و حس نامطلوب در پاهای افرادی که دچار سندرم پاهای بی‌قرار (RLS) هستند آن‌ها را ترغیب به حرکت دادن اندام به خصوص پاها می‌کند که باعث می‌شود این احساس حداقل به طور موقت با فعالیت تسکین پیدا کند.
احساس ناخوشایند در پاها اغلب در اواخر روز، هنگام استراحت و همچنین شب‌ها تشدید می‌شود که از نشانه‌های بارز سندرم پاهای بی‌قرار است؛ سندرومی که به طور متوسط در ۱۰ درصد از جمعیت بزرگسال به درجاتی شایع است. »
شدت سندروم پای بی‌قرار
به گفته این متخصص طب فیزیکی، شدت سندروم پای بی‌قرار بر اساس معیارهای خاصی سنجیده می‌شود. مثلاً اینکه این حالات چند روز هفته بیمار را آزار می‌دهد و باعث می‌شود چند ساعت در طول روز احساس ناراحتی داشته باشد یا تا چه حد خواب فرد را مختل کند.
به علاوه اینکه این سندروم چه میزان فرد را دچار افسردگی، اضطراب یا تحریک پذیر کرده باشد و تا چه حد بر توانایی انجام کارهای روزمره او در سطح فردی، خانوداگی یا اجتماعی تأثیر گذاشته باشد از مهم‌ترین نشانه‌های تعیین شدت بیماری به حساب می‌آید.
بنابراین می‌توان این سندروم را در چهار دسته خفیف، متوسط، شدید و بسیار شدید قرار داد که اغلب حدود دو و نیم درصد از بزرگسالان در محدوده متوسط تا شدید قرار دارند؛ محدوده‌ای که می‌تواند تا حدود زیادی بر خواب، کیفیت زندگی و سلامت کلی فرد تأثیر گذار باشد.
درمان دارویی
دکتر آزما می‌گوید با وجود اینکه درمان‌های دارویی بخش مهمی از درمان سندروم پاهای بی‌قرار را تشکیل می‌دهد؛ ولی دلایلی وجود دارد که لزوم توجه به درمان‌های غیر دارویی را بیشتر آشکار می‌کند. مانند عدم تحمل دارویی ناشی از عوارض جانبی در بعضی افراد یا تداخل دارویی با دیگر داروهای مصرفی به خصوص در افراد سالمند.
درمان غیر دارویی
روش‌های غیر دارویی به ویژه در خانم‌های باردار اهمیت زیادی دارد و تکنیک‌های مراقبت از خود (خود مراقبتی) در خانم‌های باردار مهم‌ترین اقدام در کاهش نشانه‌های ناشی از سندروم پاهای بی‌قرار است.
درمان‌های غیر دارویی در بیمارانی با نارسایی کلیه یا افرادی که دیالیز می‌شوند هم اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. ضمن آنکه بررسی‌ها حاکی از آن است که در موارد متوسط تا شدید این سندروم، ترکیب اقدامات دارویی و غیر دارویی موثرتر از اقدامات دارویی به تنهایی است.
تغییر سبک زندگی
به گفته این استاد دانشگاه، نخستین اقدام درمانی به خصوص در موارد خفیف می‌تواند تغییر سبک زندگی و حذف عوامل و فاکتورهای تحریک کننده مانند کافئین‌ها و خستگی زیاد باشد.
داشتن استراحت و خواب مناسب و کافی و همچنین تنظیم ساعات خواب هم می‌تواند مؤثر واقع شود. اما مهم‌ترین روش‌های غیر دارویی شامل ماساژ، ورزش، یوگا، طب سوزنی، کشش عضلات و درمان‌های فیزیکی دیگر است.
انجام ورزش‌های روزانه هوازی یا مقاومتی منظم سبک تا متوسط هم می‌تواند در کاهش شدت درد و بی‌قراری پاها مؤثر واقع شود. انجام این کارها در بسیاری از بیماران در یک دوره دوازده هفته‌ای بهبود قابل ملاحظه‌ای به دنبال داشته است.
تأثیر ورزش و انجام حرکات ورزشی
دکتر آزما می‌گوید انتخاب نوع ورزش می‌تواند به انتخاب خود شخص باشد. ولی بررسی‌ها نشان داده دویدن می‌تواند تأثیر قابل ملاحظه‌ای در بهبود پاهای بی‌قرار داشته باشد. اگر چه شنا و دوچرخه سواری دو تا سه روز در هفته هم بسیار مؤثر است. یوگا و پیلاتس هم از جمله ورزش‌هایی هستند که می‌توانند در کاهش علایم و شدت این سندروم و بهبود خلق و خو و خواب افرد تأثیر گذار باشند.
توجه داشته باشیم انجام این ورزش‌ها با شدت بالا یا چند ساعت مانده به خواب یا حرکاتی که باعث ایجاد درد در مفاصل می‌شود می‌تواند باعث شدت بی‌قراری و درد بیشتر در سندورم پاهای بی‌قرار شود
ضرورت تقویت عضلات
به گفته این متخصص طب فیزیکی، حرکات کششی که عضلات ساق، قسمت جلویی ران (عضلات چهار سرران) و پشت ران را شامل می‌شوند از دیگر اقدامات مؤثر در این بیماری به شمار می‌روند.
بنابراین داشتن بر نامه منظم کششی به مدت ۸ هفته می‌تواند نتایج رضایت بخشی در کاهش نشانه‌های بیماری به همراه داشته باشد. ماساژ هم روش مناسب دیگری در کاهش علایم و شدت سندروم پای بی‌قرار است.
تاثیرات ماساژ به خصوص در بیماران همودیالیز بدون هیچ عوارضی جانبی می‌تواند تأثیر گذار باشد. دوجلسه ماساژ در هفته حدود یک ساعت به خصوص بعد از ظهرها هم می‌تواند کمک موثری برای بهبود پاهای بی‌قرار و کاهش درد و بی‌قراری آن‌ها باشد.
ترکیب درمان دارویی و غیر دارویی
دکتر آزما می‌گوید خود بیماران هم می‌توانند تکنیک‌های ساده ماساژ عضلات را آموزش ببیند و برای برخوردار بودن از خوابی آرام قبل از خواب آن را به کار ببرند. چون افراد با درگیری خفیف می‌توانند تنها با انجام چند حرکت کششی و ماساژ عضلات ساق خود تا حدود زیادی علائم بیماری را کاهش دهند.
البته مطالعات مختلف؛ تأثیر طب سوزنی را در کاهش نشانه‌های سندروم پاهای بی‌قرار نشان داده‌اند. به این ترتیب می‌توان گفت ترکیبی از اقدامات دارویی همراه با جلسات طب سوزنی مؤثرتر از اقدامات دارویی به تنهایی است.