همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: مراسم آش‌پزان معمولاً در اواخر فصل ییلاق و شکار که هوا خنک‌تر بود ابتدا در شهرستانک، و سپس در سرخه‌حصار برگزار می‌شد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
«داریوش شهبازی» تهران‌شناس در این‌باره می‌گوید: «مخبرالسلطنه در باره اجرای مراسم آش‌پزان در عصر فتحعلی‌شاه قاجار می‌نویسید: آش شله‌قلمکار در زمان فتحعلی‌شاه در گردش عید پخته می‌شد و از تشریفات تحویل سال بود.»
این رسم اما در دوران ناصرالدین‌شاه رواج بیشتری پیدا کرد. شهبازی ادامه می‌دهد: «در آثار مکتوب باقی مانده از عهد قجر باره به انواع آش و رسم آش‌پزان در این دوره اشاره شده است. آش‌پزان میان شاهان قاجار یک رسم سنتی به حساب می‌آمد اما پس از دوره فتحعلی‌شاه در دوران ناصرالدین‌شاه به صورت ویژه برگزار می‌شد. همچنان که ناصرالدین‌شاه در سفرنامه‌های خود به اجرای این مراسم اشاره کرده است.»
رد پای برگزاری رسم آش‌پزان در کتاب ۳ سال در دربار ایران به قلم دکتر فووریه طبیب ناصرالدین‌شاه دیده می‌شود. او درباره این رسم آورده است: «امروز روز آش‌پزان است... عملیات آشپزی از ساعت یازده صبح شروع می شود. در زیر چادر بزرگی که در مواقع دیگر آن را برای نمایش تئآتر برپا می‌دارند، چهارده گوسفند کشته را به دو میله آهنی که به چنگک‌های آهنی دیگر استوار شده آویخته اند تا در موقع، آن ها را قطعه قطعه کنند. در روی فرشی سینی‌های پر از ادویه و سبزی های خوشبو و دسته دسته اسفناج و چغندر و میوه‌جات مخصوصا بادنجان و کدوی زیاد ردیف چیده شده...»