از زمان ثبت دقیق دمای متوسط زمین در سال 1860 تا به امروز دمای زمین چیزی حدود 8/0 درجه سانتی‌گراد زیاد شده و همین افزایش به ظاهر کوچک، ضررهای جبران ناپذیری را به محیط زیست وارد کرده که مهم‌ترین آنها پدیده‌هایی هستند که تحت اثر آب‌شدن یخ‌های قطبی و افزایش سطح اقیانوس‌ها از یک طرف و گسترش خشک‌سالی در نواحی گسترده‌ای از سطح زمین به وجود آمده‌اند.
سمینارها و اجلاس متعددی در چند سال گذشته برگزار شده و در همه آنها هم هشدار داده شده که زمین سال به سال دارد گرم‌تر می‌شود و باید فکری به حال زمین کرد و... اما در چند ماه گذشته، با جدی‌تر شدن بحث‌ها و نگرانی‌ها، اختلافات سیاسی هم در این زمینه پررنگ‌تر شده است.
در اواسط نیمه دوم قرن بیستم بود که توجه جامعه جهانی به گرم‌شدن زمین جلب شد.
البته کاهش‌های موقت در دمای متوسط زمین در همان زمین‌هایی بود که باعث شد پژوهش در این زمینه تا مدتی مسکوت بماند و حتی این نظریه را پررنگ‌تر کرد که فعالیت‌های صنعتی انسان تاثیر چندانی بر این پدیده ندارد و فعالیت‌های دیگری نظیر دوره‌های فعالیت خورشید و پدیده‌های زمین‌شناختی آن‌قدر قدرتمند هستند که دیگر جایی را برای تاثیر انسان بر دمای متوسط زمین باقی نخواهند گذاشت.
اما واقعیت این است که تحقیقات در موسسه اقیانوس‌شناسی آمریکا و به‌خصوص کارهای دکتر کیلینگ که عملا به عنوان کاشف پدیده گرمایش جهانی تلقی می‌شود، نشان داده که نمودارهای فعالیت‌های بشری مثلا نمودار میزان دی‌اکسیدکربن در جو با افزایش دمای زمین منطبق است.
هنوز این قضیه کاملا اثبات نشده است، اما سازمان‌های غیر دولتی و به خصوص صلح سبز در چند سال اخیر که نرخ افزایش دمای زمین بیشتر شده، با برپایی انواع اجتماع‌ها و بیان اعتراض‌های خود به روش‌های گوناگون زنگ خطر را برای دولت‌ها به صدا درآورده‌اند.
فشارهای زیاد سازمان‌ها و افراد دلسوز محیط زیست در اواخر قرن بیستم منجر به پیش‌نویس سندی به نام معاهده «کیوتو» تحت نظر سازمان ملل شد. امضا کنندگان معاهده کیوتو متعهد می‌شوند که روند تولید گازهای گلخانه‌ای را که به نظر می‌رسد مهم‌ترین دلیل تاثیر انسان بر گرم شدن زمین باشد کنترل کنند.
کشور ما هم یکی از نخستین کشورهایی بود که با تصویب مجلس شورای اسلامی، به این معاهده پیوست. تقریبا تمام کشورهای اروپایی و آسیایی و آمریکای لاتین و تعداد زیادی از کشورهای آفریقایی به عضویت این پیمان در آمده‌اند.
اگر از قزاقستان که درحال بررسی عضویت خود است، بگذریم، تنها دو کشور توسعه‌یافته دنیا هستند که عضو این پیمان نشده‌اند: استرالیا و آمریکا. نکته بسیار جالب این است که ایالات متحده به تنهایی بیش از 50 درصد گازهای گلخانه‌ای دنیا را تولید می‌کند!
آمریکا، مخالف هر نوع تعهد
بدون شک امضای معاهده کیوتو توسط ایالات متحده، بار بزرگی را از دوش طرفداران محیط زیست برمی‌دارد، اما این عضویت در کنگره ایالات متحده مطرح شده و رد شده‌است. البته گرچه دولت آمریکا معاهده کیوتو را به رسمیت نشناخته است، بعضی از ایالات پیش‌رو این کشور دست به اقدامات پیشگیرانه زده‌اند. برای مثال ایالت کالیفرنیا متعهد شده‌است که گاز دی‌اکسیدکربن را تا سال ۲۰۲۰ به میزان ۲۵درصد کاهش دهد.
اهمیت این قضیه تا حدی است که آلمان که رییس دوره‌ای اجلاس هشت کشور صنعتی جهان (G8) است، پیش‌نویسی را آماده کرده که این هشت کشور صنعتی که حدود 90 درصد گازهای گلخانه‌ای دنیا را تولید می‌کنند، ملزم به امضای آن شوند.
در این بین موضع گیری ایالات متحده بسیار عجیب است. در ایالات متحده معمولا دولت‌های دموکرات دغدغه‌های سطح بالاتری از قبیل تامین اجتماعی و محیط زیست را دارند اما در حال حاضر، این کشور توسط جمهوری‌خواهان اداره می‌شود و تلاش‌های دموکرات‌ها که اکثریت سنا و کنگره را در اختیار دارند و سبزها که در شوراهای محلی و ایالتی نفوذ بالایی ندارند، موجب شده که دولت ایالات متحده همچنان مخالف امضای چنین اسنادی باشد.
نکته جالب این است که بسیاری از صنایع سنگین و آلوده‌کننده محیط زیست، به طور پیش‌فرض طرفدار جمهوری‌خواهان بوده‌اند.
بی‌بی‌سی در این باره نوشته: پیش‌نویس سندی که آمریکا برای این اجلاس تنظیم کرده، حکایت از آن دارد که این کشور تصمیم دارد اهداف اصلی و جداول زمانی تعیین شده از سوی آلمان برای کاهش گسترده گازهای گلخانه‌ای را رد کند.
در این سند که به‌دست شماری از رسانه‌ها رسیده، آمریکا برای رد کردن طرح‌های آلمان از زبان خشن و تندی استفاده کرده است. مقام‌های آمریکایی گفته اند طرح آلمان نگرانی‌های جدی و اساسی آمریکا را نادیده می‌گیرد.
تونی بلر، نخست‌وزیر بریتانیا پنجشنبه گذشته گفته بود که فکر می‌کند دولت جورج بوش در آستانه تغییر دادن نگرش خود نسبت به مسائل مربوط به تغییرات آب‌وهوا است.
اما به نظر می‌رسد برای تغییر در نحوه تفکر نومحافظه‌کاران در مورد تهدیدهای اصلی پیش‌روی بشر، مدت زیادی زمان لازم باشد. گروه صلح سبز، از گروه‌های اصلی طرفدار محیط زیست، گفته است این سند نشان می‌دهد که تونی بلر در ترغیب آمریکا به تغییر موضع خود، ناکام مانده است.
اکثر سران گروه 8 امیدوارند در زمینه اهداف و جداول زمانی تعیین شده برای کاهش گسترده گازهای گلخانه‌ای در اجلاس آلمان، توافق‌هایی حاصل شود.
آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان می‌خواهد که سران گروه هشت در این اجلاس موافقت‌نامه‌هایی در زمینه کاهش گازهای گلخانه‌ای، استفاده بهینه از انرژی و کند کردن روند افزایش درجه حرارت امضا کنند.
ژاپن، رهبر طرفداران محیط‌زیست
معاهده کیوتو در سال 2012 منقضی می‌شود. اما شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن، می‌گوید جهان باید میزان تصاعد گازهای گلخانه ای را تا سال 2050 به نصف کاهش دهد. این نخستین بار است که ژاپن هدف مشخصی برای جایگزینی معاهده کیوتو تعیین می‌کند.
تصور می‌شود اجرای این طرح در مقایسه با سایر پیشنهادها از سوی اتحادیه اروپا، با فشارهای کمتری از سوی ایالات متحده همراه باشد.
آبه گفته که مهم است طرحی به اندازه کافی انعطاف‌پذیر تنظیم شود تا نظر آن دسته از کشورهایی که در میان بزرگترین آلوده کننده‌های جهان هستند را جلب کند.
اگر کشورهایی که در میان بزرگترین آلوده کننده‌ها هستند از جمله آمریکا، چین و هند حاضر به شرکت در چنین برنامه ای نشوند آن تلاش‌ها شکست خواهد خورد.
ژاپن از جمله کشورهایی بزرگ صنعتی دنیاست که بسیار تلاش می‌کند تا تعهدات جاری خود برای کاهش 6درصدی گازهای گلخانه‌ای تا 2012 را اجرا کند.
به هرحال پیمان کیوتو بدون تعهد و امضای ایالات متحده، وزنه بزرگی را کم دارد و دولت‌مردان فعلی ایالات متحده نشان داده‌اند که در چند سال اخیر در تشخیص اولویت‌های اساسی چه برای شهروندان و مالیات‌دهندگان خودشان و چه برای سایر انسان‌هایی که به نوعی تحت تاثیر فعالیت‌های آنها هستند دچار مشکل بوده‌اند.
صرف بودجه‌های کلان جنگی مثلا تصویب اخیر سنا برای اختصاص 100 میلیارد دلار دیگر برای هزینه‌های جنگ در عراق و افغانستان پیش از گزارش ژنرال دیوید پتراوس در سپتامبر آینده در حالی صورت می‌گیرد که با صرف تقریبا چیزی حدود همین هزینه‌ها می‌توان جلوی خیلی از مشکلات پیش‌روی بشر را گرفت.
