از دکتر بهمنی (رئیس کل بانک مرکزی) خواسته‌ایم که قیمت ارز (دلار) را واقعی کند، زیرا وقتی ذخایر عظیم ارزی در اختیارداریم باید پول ملی را تقویت کنیم؛ لذا روند کاهشی نرخ ارز باید ادامه یابد. زمانی موفق خواهیم بود که پول ملی‌مان، پول قدرتمندی باشد." این مطلب را دکتر محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری در گفتگوی ویژه شب گذشته خود با شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران در میان گذاشت و میلیونها ایرانی به خصوص تولیدکنندگان داخلی این سخنان را شنیدند.
به گزارش مهر، ماجرای واقعی شدن نرخ ارز که سالها است مهمترین مطالبه تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشور از دولت است، همواره موضوعی جنجال ساز بوده و هست. تولیدکنندگان معتقدند که وضعیت فعلی نظام تعیین نرخ ارز تولید کننده داخلی را روز به روز ضعیف تر و بیکارتر و واردکننده را روز به روز پولدارتر و پرمشغله تر از گذشته می‌کند.
اما پیام سخنان رئیس جمهور محترم چه بود؟ در پاسخ باید گفت که منظور دکتر احمدی نژاد این نبود که نرخ ارز واقعی شود و نرخ آن به بیش از 1600 تمان افزایش یابد بلکه وی بر تداوم کاهش نرخ ارز تاکید داشت و بحث تقویت پول ملی کشور - به دلیل پشتوانه بالای ارزی - را مطرح کرد.
در بیش از سه دهه گذشته دوران‌های مختلف نظام تعیین نرخ ارز را سپری کرده‌ایم؛ از نظام چند نرخی تا یکسان سازی نرخ ارز و تعیین نرخ ارز براساس نظام ارزی شناور مدیریت شده.
به طور کلی در دهه 60 دلار 7 تومانی داشتیم، دهه هفتاد دلار 175 تومان را تجربه کردیم، دهه 80 که در اواخر این دهه قرار داریم، دلار 850 تا بیش از 1000 تومانی را داشتیم و در حال تجربه کردن هستیم.
نرخ ارز ایران در سه دهه
| دهه | نرخ متوسط دلار |
| 60 | 7 تومان |
| 70 | 175 تومان |
| 80 | 800 تا بیش از 1000 تومان |
نظام ارزی ایران تا پیش از سال 81 چند نرخی بود و در این سال، یکسان سازی نرخ ارز اجرایی شد. این سیاست که به یکباره موجب افزایش نرخ ارز از 175 تومان ابتدای سال 80 به حول و حوش 800 تومان در سال 81 شد، اعتراضات برخی اقتصاددانان که تعدادی از آنان از حلقه دانشگاه شهید بهشتی بودند، در پی داشت به طوری که آنها معتقد بودند قیمت ارز پایین تر از این رقم است و ارزش پول ملی ما از این سیاست ضربه خورد.
نرخ دلار در دهه اخیر (تومان)
| سال | نرخ |
| 1380 | 175 |
| 1381 | 800 |
| 1382 | 840 |
| 1383 | 885 |
| 1384 | 915 |
| 1385 | 925 |
| 1386 | 935 |
| 1387 | 970 |
| 1388 |
1000 |
در ادامه بحث پایین یا بالا بودن نرخ ارز سالها بین طیف‌های مختلف اقتصاددانان مورد مناقشه بود تا اینکه پس از تغییر ناگهانی داوود دانش جعفری از وزارت امور اقتصادی و دارایی در ابتدای سال 87، حسین صمصامی دانش آموخته دانشگاه شهید بهشتی پا در ساختمان باب همایون گذاشت.
همان روزهای اولی که صمصامی به عنوان سرپرست وزارت امور اقتصادی و دارایی توسط رئیس جمهوری منصوب شده بود، بحث بالا بودن غیر واقعی قیمت ارز (دلار) را مطرح کرد و چنین گفت: "در بررسی که من انجام داده ام ارزش دلار 450 تومان است.
صمصامی در پاسخ به این سئوال که آیا از روش قدرت خرید پول برای محاسبه ارزش دلار استفاده کرده اید، اظهار داشت: " این روش منسوخ شده و من با استفاده از مدلهای جدید برآورد کرده ام که ارزش دلار در برابر ریال بسیار کمتر از این مقادیر است. بخش عمده ای از صادرات کشور ارتباطی به ارزش دلار ندارد و آن بخشی از صادرات غیرنفتی نیز که به ارزش دلار وابسته است را می توان با جوایز صادراتی جبران کرد."
اظهارات مرتبط با دلار 450 تومانی صمصامی که قرار بود به عنوان وزیر امور اقتصادی و دارایی به مجلس معرفی شود، مورد انتقاد شدید بخش خصوصی با محوریت اتاق بازرگانی ایران قرار گرفت و عملا این موضوع موجبات جدایی این دانش آموخته دانشگاه شهید بهشتی از ساختمان باب همایون را فراهم کرد.
با جدایی صمصامی از وزارت اقتصاد، شمس الدین حسینی بر مسند این وزارتخانه نشست و در اولین اظهار نظر رسمی خود از منتفی شدن بحث دلار 450 تومانی در دولت خبر داد و بدین ترتیب موضوع کاهش قیمت دلار به نرخهای پائین مسکوت ماند و ایده صمصامی نیز به بایگانی وزارت اقتصاد منتقل شد.
از سال 87 تا پایان فصل بهار امسال دیگر بحثی مبنی بر دلار 450 تا 700 تومان توسط دولتمران مطرح نشد تا اینکه رئیس کل بانک مرکزی در تیرماه امسال درباره نظام نرخ ارز ایران اظهارداشت: "برخی معتقدند دلار باید ارزان شده و به 300 تا 700 تومان برسد. گروهی دیگر می گویند دلار هر چقدر که می تواند باید بالا رود اما باید به این نکته توجه داشت که اگر فرض کنیم قیمت دلار پایین تر از آنچه قیمت منطقی است در بازار عرضه شود خروج ذخایر ارزی از کشور صورت خواهد گرفت و این به ضرر اقتصاد ملی است چرا که نباید در اقتصاد خودزنی کرد."
به اعتقاد وی، کشور ارز مجانی ندارد که بخواهد قیمت را به شدت پایین آورد، این در حالی است که بانک مرکزی در خرج کردن منابع ارزی حساسیت دارد و به شدت مراقبت می کند.
این در حالی است که نرخ دلار از ابتدای مهرماه امسال شیب صعودی به خود گرفت و به 1250 تومان هم رسید اما با مداخله بانک مرکزی قیمت آن هم اکنون به حدود 1050 تومان کاهش یافته است.
در این میان، سخنان دیشب رئیس جمهور بر بالا بودن قیمت دلار خیلی بیشتر از قیمت واقعی آن تاکید دارد و بانک مرکزی باید خواسته بالاترین مقام اجرایی کشور مبنی بر تداوم کاهش قیمت ارز را پیاده سازی کند. آیا دلار در محدوده 1000 تومان تثبیت می‌شود و یا نرخ آن به 800، 700 و یا زیر 500 تومان کاهش می‌یابد؟ باید به انتظار آینده نشست و دید سرانجام نرخ ارز ایران در یکسال آینده چقدر خواهد شد.
