همشهری آنلاین- فاطمه شعبانی: روزانه هزاران دانشجو از جاهای مختلف برای رسیدن به این دانشگاه در محله‌های ما تردد دارند. شاید بسیاری از اهالی محل که با این دانشگاه همسایه هستند از گذشته این دانشگاه اطلاع درستی نداشته باشند و ندانند که این دانشگاه ۸۵ سال سابقه فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی دارد که ۵۲ سال آن در منطقه ما گذشته است. روز دانشجو بهانه خوبی بود که سری به تاریخچه این دانشگاه بزنیم و از همسایگی آن برای شما بنویسیم.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
هسته اولیه دانشگاه علم و صنعت ایران در سال ۱۳۰۸ با هدف ایجاد زمینه‌های لازم برای تحصیلات دوره عالی مهندسی در کشور، تحت عنوان مدرسه صنعتی دولتی با بهره‌گیری از استادان آلمانی و ایرانی در خیابان ۳۰ تیر یا همان قوام‌السلطنه سابق شکل گرفت و بعد از مدتی به هنرسرای عالی تغییر نام داد. بد نیست بدانید در آن زمان هیچ مؤسسه آموزش عالی مهندسی در کشور ما وجود نداشت. بالاخره در سال۱۳۱۱ نخستین دانش‌آموخته مهندسی ایران در رشته مهندسی ماشین و دومی در سال ۱۳۱۴ نخستین دانش‌آموخته رشته مهندسی شیمی موفق به دریافت دانشنامه مهندسی شدند. در سال ۱۳۳۶ هنر سرای عالی با تغییراتی به محل فعلی دانشگاه صنعتی امیرکبیر یا پلی تکنیک سابق انتقال می‌یابد و با نام هنر سرای عالی فنی موسوم به انستیتوتکنولوژی تهران فعالیت خود را تا مقطع کارشناسی ارشد مهندسی ادامه می‌دهد. از سال ۱۳۴۱ بار دیگر این مؤسسه طی تحولاتی به مکان جدیدی در نارمک که همین محل کنونی دانشگاه علم و صنعت ایران است انتقال می‌یابد. آن زمان این محل بیابانی بیش نبوده و به گفته یکی از کارکنان قدیمی دانشگاه، شب‌ها در محوطه گشت می‌زدند تا مبادا کسی وارد محوطه شود. بالاخره سال ۱۳۵۱ هنر سرای عالی به دانشکده علم و صنعت ایران تغییرنام می‌دهد و بالاخره اوایل سال ۱۳۵۷ وزارت علوم وقت تبدیل دانشکده به دانشگاه علم و صنعت ایران را تأیید می‌کند.
سردر دانشگاه
سؤالی که برای هم‌محله‌ای‌هایی که از مقابل در دانشگاه گذر می‌کنند در مورد «سر در» دانشگاه پیش می‌آید این است که این سردر چه زمانی ساخته شده است؟ این سر در، نخستین سر در ساخته شده دانشگاه بعد از انقلاب است. طرح سر در دانشگاه در یک مسابقه سراسری معماری در سال ۷۸ توسط استادان فن انتخاب و کار ساخت و عملیات اجرایی آن از حدود سال ۸۲ آغاز می‌شود. طرح مذکور با نگاهی مدرن متشکل از ۲ پوسته بتنی که هریک شامل ۲ قوس است طراحی شده که قوس‌های جناحی داخل برگرفته از معماری اسلامی بوده و قوس‌های سهمی‌گونه بیرونی نمادی از علم و فن‌آوری و یادآور معماری باستانی ایران است.
دانشگاه و محله
اما وجود دانشگاه در هر محله‌ای می‌تواند تأثیرات مختلفی داشته باشد. مثلاً حاج «بهبود خرسندی» دبیر شورایاری محله علم و صنعت درباره اثرات مثبت و منفی دانشگاه بر محله می‌گوید: «دانشگاه در وسط محله قرار گرفته و در زمان امتحانات و ثبت‌نام و حتی بعضی از روزهای عادی در خیابان‌های ملک لو، الغدیر و حیدرخانی ما شاهد ترافیکی هستیم که گاهی نظم خیابان را به هم می‌ریزد. حتی پیشنهاد ساخت یک پارکینگ طبقاتی را داخل دانشگاه داده‌ایم تا دانشجویان اتومبیل‌هایشان را به جای خیابان، داخل دانشگاه پارک کنند اما هنوز جوابی دریافت نکرده‌ایم.» با توجه به اینکه بسیاری از استادان دانشگاه در همین محله ساکن شده‌اند، دانشگاه علم و صنعت تأثیراتی هم روی بافت فرهنگی محله داشته است؛ به گفته برخی از اولیای مدارسی مانند مدرسه «نوید آینده»، بسیاری از دانش‌آموزان فرزندان کارکنان این دانشگاه هستند و به همین دلیل سطح سواد اولیا و میزان همکاری و مشارکت‌شان در امور مدرسه نیز به همین میزان بالا رفته است و چنین شرایطی را می‌توان در روابط محلی هم گسترش داد.
خاطرات دوران انقلاب
دانشگاه علم و صنعت در زمان انقلاب یکی از پایگاه‌هایی بود که به همراه مسجد احمدیه فعالیت‌های بسیاری را در محله داشته است. مهندس «سید مهدی آذر فام» که در زمان انقلاب، دانشجوی مکانیک و نماینده انجمن اسلامی دانشگاه بوده است می‌گوید: «در روزهای منتهی به انقلاب، دانشگاه علم و صنعت تقریباً به‌صورت نیمه تعطیل در آمده بود و استادان کلاس‌ها را رها کرده و در چند اتاق دانشگاه تجمع کرده بودند. اعلامیه‌ها و اطلاعیه‌ها به وسیله هیئت‌های مذهبی در شب‌های جمعه توسط آقای رحمانی که از فعالان قم بود به دست ما می‌رسید. مسجد دانشگاه محل فعالیت ما بود و بالای سر ما جایی که الان محل نماز خواندن خانم‌ها است جای خواب گاردی‌ها بود و ما غافل از اینکه آنها ما را رصد می‌کنند کارمان را انجام می‌دادیم. در جایگاه کنونی نگهبانی، رئیس گارد حاضر در دانشگاه سروان محمدی ۲ ستاره بود که چند باری ما را به نزد او بردند و شلاق زدند. نیروهای مساجد احمدیه و مکتب الحسین(ع) خیلی مردانه از ما حمایت می‌کردند. ما ۲ سنگر روبه‌روی در اصلی دانشگاه ساخته و سنگربندی کرده بودیم و مردم از ما حمایت می‌کردند اما درگیری فیزیکی شدیدی رخ نداد.»
نام دانشگاه روی محله
محله علم و صنعت پس از تقسیمات شهرداری و شورای شهر در سال ۸۷ شکل گرفت و نامش را از همین دانشگاه قدیمی گرفته است. این محله بیش از ۴۰ هزار نفر جمعیت دارد. مترو ایستگاه علم و صنعت در نزدیکی دانشگاه یکی از بهترین دسترسی‌های اهالی محل و تردد دانشجویان به نقاط مختلف شهر است ولی همین دانشگاه و حضور دانشجویان به نوعی باعث شده تا واحدهای کوچک مناسب دانشجویان به راحتی اجاره رود و گاهی روی در و دیوار آگهی‌هایی دیده می‌شود که روی آن نوشته است: «به یک هم خانه دانشجو نیازمندیم.» یا «اتاق دانشجویی اجاره‌ای...»
نخستین دانش‌آموخته مهندسی در ایران
مهندس «محمدباقر نیو» در سال ۱۳۰۸ در مدرسه صنعتی، دولتی زیر نظر ونمانگ اشترانگ و دیگر استادان آلمانی، به تحصیل در رشته مهندسی ماشین (برق و مکانیک) پرداخت و در سال ۱۳۱۱ به‌عنوان نخستین دانش‌آموخته آموزش عالی مهندسی کشور، موفق به دریافت دانشنامه مهندسی شد. نیو همچنین نخستین رئیس ایرانی ضرابخانه خزانه دولتی بود و بعدها به‌عنوان مشاور در وزارت صنایع خدمت کرد و در راه‌اندازی صنایع نساجی و انتقال تکنولوژی آجر سفال نقش اساسی داشت. او پس از اینکه با سمت کارشناس و مشاور به خدمت سازمان برنامه و بودجه درآمد، به‌عنوان مدیرکل کارخانه چای شمال با صنعت چای‌کاری آشنا و مأمور تشکیل شرکت چای ایران شد. علاوه بر اینها نیو نخستین تحصیلکرده ایرانی است که مسئولیت مهم راه‌اندازی صنایع نساجی و انتقال تکنولوژی آجر سفال به داخل کشور را تقبل کرد و بعدها به‌عنوان عضو بین‌المللی نساجان جهان شناخته شد. از مهندس نیو به‌عنوان نخستین دانش‌آموخته مهندسی ایران در هفتادمین سالگرد تأسیس دانشگاه علم و صنعت ایران قدردانی شد. او در ۱۱ فروردین ۱۳۸۰ در سن ۹۲ سالگی درگذشت.
________________________________________________________
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۴ در تاریخ ۱۳۹۳/۰۹/۱۲
نظر شما