فقط قیمت پشت جلد کتاب ثابت ماند
بزرگی از اهالی نشر و کتاب می‌گفت ناشران تمامی اجناس از کاغذ و فیلم و زینگ و چاپ را نقد و همگام با تورم و افزایش قیمت‌ها می‌پردازند اما هنگام فروش کتاب با چک‌های شش ماه تا یک و نیم‌ساله کتابفروشان و شرکت‌های پخش روبرو می‌شوند.
در فصل پایانی سال اما اوضاع دگرگون شد. جهش قیمت ها تمامی کالاها را تحت تاثیر قرار داد جز کتاب، چرا که ناشران با دو نگرانی روبرو بودند فشار دولت برن اشران برای رعایت قیمت پشت جلد از یک سو و کاهش بازار تقاضای کتاب، چرا که خریداران کتاب ، هنگامی که با بحران اقتصادی روبرو شوند،طبیعی است که بر هزینه خرید کتاب قلم قرمز می‌کشند.
در یک محاسبه سرانگشتی قیمت واقعی کتاب در مقایسه با سال قبل حداقل ٥٠ درصد رشد داشته و در مقابل ،برخی از کتابفرشان معتبر پایتخت از افت و کاهش فروش بیست درصدی کتابها در مقایسه با سال قبل خبر می‌دهند.
بر این موارد بیفزایید دعوی تازه اداره مالیات را که به رغم وجود بند ل ماده ٣٩ قانون مالیاتهای مستقیم که ناشران را از پرداخت مالیات معاف کرده است، همچنان تفسیر خود از این قانون را ارائه کرده و بسیاری از ناشران را برای پرداخت مالیات تحت فشار قرار داده و می‌دهند.نامه اتحادیه ناشران تهران به مجلس برای چاره‌جویی در این زمینه هم در هیابانگ‌های اختلافات دولت و مجلس راهی به جایی نبرد.
آمار عناوین منتشره در سال؛ پرسش از چند و چون سیاستگزاری آماری
آمار ارایه شده از سوی دست اندرکاران اداره کتاب عدد تولید 65 هزار عنوان کتاب در سال 90 را بیان می‌کند؛رقمی رشک برانگیز ،اما این آمار در شیوه ارایه با خلل و فرج‌های عدیده ی روبروست و صحت آن را با تردیدهای جدی روبرو می‌سازد؛ عناوین تکراری ،چاپ اول‌هایی که عملا مشخص نیست چاپ اول ناشر است یا کتاب ، افزایش کتاب‌های آموزشی و برخی موارد دیگر سبب شده است تا این آمار چندان محل اعتماد نباشد .ضمن آنکه تیراژ کتاب عملا با کاهش جدی روبروست و برخی از ناشران کتاب از تیراژهای زیر هزار سخن می‌گویند.
سیاست دخالت دولت و نه نظارت، با شدت و حدت در چهار حوزه جوایز، خرید کتاب و نمایشگاه‌های استانی و یخش بررسی کتابها استمرار یافته است . نزدیک به بیست و پنج میلیارد تومان کتاب از ناشران خریداری شده است اما هنوز بعد از گذشت شش سال نه هیأت انتخاب خرید کتاب مشخص است و نه آیین‌نامه این هیأت انتشار عمومی یافته است. این در حالی است که یکی از تقاضاهای ناشران شفاف سازی نحوه خرید کتاب از سوی ارشاد و نیز نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است. اداره کتاب البته تحت تاثیر همین فشارها فهرست کتاب‌های خریداری شده را روی سایت خبرگزاری کتاب قرار می‌دهد،اما مشخص نیست که چه کسانی در هیئت خرید کتاب هستند و نحوه انتخاب کتابها و تعداد خریداری شده از هر کتاب چه ضوابط و ملاک‌هایی دارد.
سیاست دولت در شهرستانها به جای تقویت و ایجاد تسهیلات برای کتابفروشان و کتابفروشی دایمی بر فروش کتاب و نمایشگاهی‌کردن فعالیت ها استوار است. اگرچه این سیاست در کوتاه مدت به عرضه کتاب برای مخاطبان می‌انجامد، اما در دراز‌مدت طبیعی است که به حذف و تغییر کاربری کتابفروشی‌ها خواهد انجامید،چرا که مخاطبان خرید‌های خود را با تخفیفی بالا از نمایشگاه تامین می‌کنند و عملا سبد خرید کتابشان لبریز می‌شود و جایی برای خرید از کتابفروشی‌ها باقی نمی‌ماند. هم اینک در نمایشگاه‌های استانی تخفیف 40 درصدی برای کتابها در نظر گرفته می‌شود(20 درصد ناشر و 20 درصد هم ارشاد) و این عملا رمقی برای کتابفروشان شهرستانی برای رقابت با نمایشگاه کتاب باقی نمی‌گذارد.
جایزه‌های کتاب در سیطره بخش دولتی
از جمله تحولات مهم نشر در سال گذشته برگزاری جوایز مختلف حوزه کتاب است. از جایزه‌های بخش خصوصی گرفته که تقریبا با کمبود و نبود بودجه وامکانات و تنها با عشق و علاقه و همت برخی از دست‌اندراران و دلسوزان حوزه‌های مختلف برگزار می‌شود تا جایزه‌های دولتی چون جایزه جلال که با جوایزی رویایی(110 سکه) برگزار می‌شود.
در بخش جوایز اما نحوه انتخاب کتاب‌های فصل و سال سیر منطقی‌تری به خود گرفته است. به نحوی که جایزه کتاب فصل در میان اهل قلم تقریبا جا افتاده است و در جایزه کتاب سال نیز سعی شده از یکجانبه‌گرایی و اعمال سلیقه اجتناب شود.
اگرچه به نظر می‌رسد همچنان انتقاداتی به برگزاری جایزه کتاب سال وارد باشد.
بخش ممیزی و بررسی کتاب در اداره کتاب وزارت ارشاد از جمله پرچالش‌ترین حوزه‌های کتاب به شمار می‌رود که هر ساله بخشی مهم از تحولات عرصه نشر درباره چند و چون بررسی کتاب طی می‌شود. از سال گذشته که آیین‌نامه تازه‌مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و اجرایی شد،فصلی تازه در نحوه بررسی کتابها هم آغاز شد.
بنا بر اظهار نظر وزیر ارشاد در نمایشگاه کتاب سال 90 ناشرانی که کتاب‌هایشان با اصلاحیه‌های بیشتری روبرو شود، امتیاز منفی می‌گیرند،این در حالی است که در مصوبه تازه شورای عالی انقلاب فرهنگی هیچ سخنی و بند و مصوبه‌ای درباره دادن امتیاز منفی به ناشران نیست.
آیین‌نامه تازه اهداف، سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب
این پرسشی است جدی که وقتی کتابی از ناشری برای مجوز می‌رود، به نوعی اختیار او برای انتشار کتاب به اداره کتاب محول می‌شود، بنا بر این عملا از ناشر سلب مسئولیت می‌شود، بخشی از ماده 15 آیین نامه اهداف، سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب هم که می‌نویسد«ناشران با تحویل نسخه پیش از چاپ به دبیرخانه هیأت نظارت تمامی مسئولیت‌های حقوقی ناشی از عدم انطباق با ضوابط را برعهده خواهند داشت.» به رغم تناقض‌های ذاتی مستتر در این بند ،حاوی این تفسیر هم هست که ناشر بدون مجوز اجازه انتشار این اثر را ندارد ، وگرنه کسی مسئولیت دارد که اختیاری داشته باشد، و اختیار هم در اداره کتاب وزارت ارشاد است و ناشر هم کتابش را به صاحب اختیار داده تا او تصمیم بگیرد که کتابش را منتشر بکند یا نکند. در چنین وضعیتی دادن نمره منفی به ناشر چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟
در بخش ممیزی و بررسی کتاب بخش تازه پا گشوده‌ای به نام تعلیق و معطلی کتابها را باید به دیگر حیطه‌های نظارتی اضافه کرد که درباره برخی ناشران مستقل بخش خصوصی تا ٥٠عنوان کتاب را شامل شده است. همین امر سبب شده است تا در چند ماه اخیر برخی از ناشران حکم تعلیق فعالیت بگیرند آن هم در کمیته تازه‌ای که در اداره کتاب تشکیل شده است، این در حالی است که رسیدگی قضایی به تخلفات ناشران در حیطه نهاد اجرایی نیست و اگر هم ارشاد از ناشری شکایت دارد باید به دادگاه شکایت برد و مسئله در دادگاه مورد بررسی قرار بگیرد.
سرانه مطالعه کتاب؛ آمارهای مختلف و متفاوت
جدال میان منتقدان به نحوه محاسبه سرانه مطالعه در ایران و موافقان که آمارهای مختلفی را ارایه می‌کنند هم ازً جمله رخدادهای ماجراخیز حوزه کتاب بود . موافقان که سخت در پی افزایش آمار مطالعه و کسب ارج و قربی افزونتر نزد مدیران بالا دستی‌اند آمار را تا روزی 18 دقیقه هم عنوان کرده‌اند.
سرانه مطالعه کتاب 18 دقیقه و 47 ثانیه در روز
این در حالی است که برابر نظرسنجی که در مجموعه طرح‌های پیمایشی ملی در سال 80 انجام شده بود، سرانه مطالعه هفته‌ای حدود 50 دقیقه بود که اگر این عدد تقسیم بر 7 شود ، نتیجه می‌شود روزی هفت دقیقه.
جایابی برای نمایشگاه کتاب و روند توسعه باغ کتاب شهرداری تهران هم از جمله اتفاقات مهم حوزه نشر به شمار می‌رود؛رخدادی که به طناب کشی میان شهرداری و دولت تبدیل شده است.در هر حال شهرداری تهران با سرعت و جدیتی وصف‌ناپذیر باغ کتاب را توسعه می‌دهد و پیش‌بینی‌ها بر این است که تا یک سال دیگر این مکان آماده خدمت دهی است.
عدم حضور ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت هم از جمله رخدادهای پر سر وصدای نشر در سال 90 بود،ماجرا از آنجا آغاز شد که غرفه نشر ایران در فرانکفورت را تعطیل کردند و علیرضا شیخ‌عطار ، سفیر ایران در آلمان از نحوه مدیریت دست‌اندرکاران وزارت ارشاد در این زمینه انتقاد کرد و البته دیالوگی هم بین او و معاون فرهنگی وزیر رد و بدل شد و جالب این که معاون وزیر این کار را تبلیغ بیشتری برای نشر و فرهنگ ایران به حساب آورد.
انتقاد از تعطیلی غرفه ایران در نمایشگاه فرانکفورت
از جمله اتفاقات مهم عرصه نشر که عمدتا ناشران تهرانی به صورت خود جوش با آن دست‌به گریبان بودند، همانا برگزاری یک هفته فرهنگی با عنوان گفت(گذر فرهنی تهران) است که در سال گذشته دو دوره آن در تابستان و پاییز برگزار شد. تجلیل از عبدالرحیم جعفری (بنیانگذار انتشارات امیر کبیر) و شیرازی(مدیر انتشارات سنایی و رئیس سابق اتحادیه ناشران وکتابفروشان تهران) و تخفیف یک هفته‌ای به مخاطبان وخریداران کتاب بود.