آغاز: در چند هفته گذشته چند خبر مرتبط با کاغذ انعکاس یافت و خبرهایی از گوشهوکنار رسید که شایدانعکاس مطبوعاتی نداشت،اما نشان از تحولات زیرپوستی این پیشه دارد.
تشکیل کارگروه کاغذ در وزارت ارشاد که امیدواریم اسامی افرادی که در این کارگروه حضور دارند انعکاس عمومی یابد تا ناشران بدانند چه کسانی قرار است چه تصمیماتی بگیرند؟، ورود بخشی قابل توجه از محموله کاغذ توسط تعاونی اتحادیه ناشران وکتابفروشان تهران که امکان ایجاد تعادلی را در بازار تقاضا فراهم خواهد ساخت و البته فروش این کاغذ که مشخص نشد با چه ساز وکاری این کاغذها به فروش رفت ،اعلام معاون وزیر برای واردات 280 هزار تن کاغذ که متاسفانه هنوز و بعد از گذشت چند هقته محمولهای وارد نشده است و حتی سخنان این هفته وزیر ارشاد هم نتوانست آبی بر آتش گرانی کاغذ بریزد، و در نهایت حذف تعرفه کاغذ توسط دولت و در کنارش اعلام سیاستهای ارزی تازه که قطعا بر قیمت کاغذ هم تاثیر خواهد گذاشت از جمله مهمترین این رخدادها به شمار میرفتند.
میانه: هر کدام از موارد بر شمرده شده بالا نیازمند شرح و بسطی در اندازه یک یادداشت مستقل است به خصوص که برخی از این تصمیمات عملا در تناقض با امورات دیگرند. برای نمونه با توجه به سیاست ارزی تازه دولت ، که تنها ارز با قیمت مرجع را به کالاهای غذایی و دارویی اختصاص میدهد، و واردات کاغذ فقط با ارز آزاد امکانپذیر است، تشکیل کارگروه کاغذ در ارشاد قرار است چه اهدافی را دنبال کند؟شخص نگارنده موافق آزادسازی قیمت ارز و معتقد است این کار بازار بیمهار و افسار کاغذ را به سمتی سوق خواهد داد که قیمتها به نقطهای تعادلیتر برسد. این گونه فضای رانتخواری و سودهای هزار تومانی و بیشتر در هر دلار عملا جلویش گرفته میشود، مگر آنکه دولت و برخی رانتخواران حرفهای با زد و بند بتوانند از بعضی تبصرهها و آییننامههای نانوشته و دستورات بی برو و برگرد برخی «عزیزان بیجهت» و «سیاستمداران بیسبب»بهره ببرند و همچنان بر زندگی و زیست انگلی خویش استمرار بخشند. اما در وضعیت طبیعی و به قول دوست ناشری،بیولوژیک،دو طرف عرضه و تقاضا خود را با شرایط جدید تطبیق خواهند داد.ناشر به سمتی خواهد رفت که به جای تیراژ 2 تا سه هزارتا، به چاپ 1000 تا و حتی زیر هزار فکر کند، چرا که در پخش اول کتابهای هم عملا میزان تقاضا پایین آمده است. و این گونه کاغذ کمتری مصرف،اما تعداد عناوین بیشتری منتشر خواهد شد.
انجام: دولت اما در این میانه چه کارهایی را میتواند انجام دهد که بار بحران را از روی دوش ناشران و فعالان این حوزه بردارد و یا تخفیف دهد. برداشتن تعرفه کاغذ نخستین این اقدامات بود. این تعرفه اگرچه در نهایت بین 5 تا 7 درصد است،اما تصمیمی به نفع تمامی ناشران است، چرا که هر کسی که بخواهد کاغذ وارد کند( برای نشر و مطبوعات) میتواند از این تخفیف بهرهمند شود و این گونه در کل قیمت تمام شده واردات کالا با هزینه کمتری محاسبه خواهد شد.
خبر خوش برای ناشران؛تعرفه کاغذ حذف شد
دومین گامی که دولت میتواند با تصمیمگیری درباره آن به کمک بحران نشر بیاید، حذف و یا کمکردن تعرفه قیمت مرسولات پستی برای ناشران است. در سالها و دولتهای قبل، تعرفه مرسولات پستی در حوزههای کتاب، نشر و مطبوعات، بسیار پایین بود و دولت هم با این اعتقاد که باید با کم کردن تعرفه هزینههای پستی عملا گامی در جهت کمک به عرصه فرهنگ بردارد، سوبسیدی مناسب، اما غیر رانتی را برای مخاطب و تولیدگر عرصه فرهنگ تمهید کرده بود. در این وضعیت هر ناشری که بیشترین تولیدات را داشت و البته تولیداتش با بازار تقاضای مناسبی روبرو میشد، میتوانست از این امکان بیشترین بهره را ببرد. نوعی رقابت سالم برای بهرهگیری از یک امکان عمومی.کم بودن این تعرفه سبب میشد تا مخاطبان و بازار تقاضا هم تحرک افزونتری برای دریافت و ارسال کالاهای فرهنگی صرف کند. اکنون و با این تعرفه عملا ارسال کتاب و مطبوعات به خارج از ایران بسیار گران و تقریبا غیرممکن شده است.
در چند سالی که تعرفه مرسولات پستی برای اهل کتاب و نشر چندین برابر شده ،اگر بخواهید یک کتاب 200 گرمی را به یک شهرستان بفرستید،باید دو برابر قیمت کتاب را هزینه پستی بدهید.
به نظر میرسد دولت با حذف و کم کردن تعرفه ارسال کتاب با پست، فضا و بستری مناسب را برای همه اهالی کتاب و مطبوعات ایجاد کند. کارگروه کاغذی که در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد شکل گرفته است، هم با تمرکز بر همین امر و نیز تمرکز بر حذف مالیات،از ناشران و کتابفروشان، میتواند مرهمی باشد بر زخمهای پیاپی ای که بحران کاغذ بر ناشران وارد کرده و میکند.