دعای روز اول ماه مبارک رمضان:
اللهمَّ اجعل صِیامی فیهِ صِیامَ الصائِمین
وَ قِیامی فیهِ قِیامَ القائِمین
وَ نَبِّهنی فیهِ عَن نَومَةِ الغافِلین
وَ هَب لی جُرمی فیهِ یا اِلهَ العالَمین
وَاعفُ عَنّی یا عافِیاً عَنِ المُجرِمین
خدایا قرار ده روزه‌ام را در این ماه روزه روزه داران واقعى
و شب زنده‌داری ام را نیز مانند شب زنده‌داران
و بیدارم کن در آن از خواب بی خبران
و گناهم را بر من ببخش اى معبود جهانیان
و درگذر از من اى درگذرنده از گناهکاران
آیت الله مجتهدی تهرانی (ره) در شرح دعای روز اول ماه مبارک رمضان آورده است:
* اقسام روزه
اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ
خدایا روزه مرا روزه صائمین قرار بده؛ صائمین چه کسانی هستند ؟
سه نوع روزه داریم؛ روزه عام، روزه خاص، روزه خاص الخاص
روزه عام: همان روزه‌ای است که عموم مردم می‌گیرند؛ نمی‌خورند و نمی‌آشامند، ولی متاسفانه به نامحرم هم نگاه می‌کند؛ گناه هم می‌کند؛ حجابش را هم مراعات نمی‌کند. بنابراین روزه عام روزه‌ای هست که انسان تنها از اموری که روزه را باطل می‌کند خودداری می‌نماید.
روزه خاص: روزه‌ای است که روزه‌دار علاوه بر اینکه از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کند اعضاء و جوارحش هم روزه دارد؛ چشمش را هم از معصیت می‌بندد؛ سحر که روزه می‌گیرد نیت می‌کند که خدایا من همه اعضا و جوارحم روزه است؛ گوشم غیبت نمی‌شنود، زبانم غیبت نمی‌کند و ... این روزه خاص است.
در حدیث است که وقتی روزه می‌گیری باید گوش تو هم روزه باشد - از گناهان مربوط به گوش مثل گوش دادن به غیبت و... - جدا پرهیز کنید، چشمت هم باید روزه باشد، پوستت هم باید روزه باشد؛ موی سرت هم باید روزه داشته باشد؛ خانم‌ها باید حجابشان را رعایت کنند این نکته را باید توجه داشته باشیم که تعیین حدود حجاب بر عهده مرجع تقلید است نه رئیس جمهور، رئیس مجلس و یا هر مسوول دیگری، بانوان باید مرز حجاب خود را از مرجع تقلیدشان بپرسند مراجع تقلید اسلام‌شناس هستند و هر کسی نمی‌تواند خودش در مسایل دینی رای دهد.
روزه خاص الخاص: این روزه، روزه‌ای هست که غیر از خدا هیچ چیز دیگری در دل روزه‌دار نباشد ؛
ای یک دله صد دله ؛دل یک دله کن مهر دگران را ز دل خود یله کن
اگر در ماه رمضان همه کار ها برای خدا باشد ؛ روزه خاص الخاص تحقق می‌یابد و از این رو در دعا از خدا می‌خواهی 'اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ' یعنی خداوندا روزه مرا روزه خاص الخاص قرار بده.
*فرودگاه ایمان را برای نزول ملائکه باز نگه داریم
باید دل‌های خود را برای خدا خالی کنیم، ملائکه شب احیاء فرود می‌آیند، ولی فرودگاه دلمان را پیدا نمی‌کنند؛ تعلقات به مال، زن، بچه و دنیا جایی برای نزول ملائکه باقی نگذاشته است دل اگر خالی باشد آن وقت 'تنزل الملائکة و الروح' تحقق می‌یابد و اگر این گونه نباشد ملائکه در شب احیاء بر دل شما فرود نمی‌آیند؛ در ماه رمضان کاری بکنیم که جا برای نزول ملائکه داشته باشیم.
مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی راجع به شرایط روزه صحیح چنین گفته است:
در روایات آمده است: "غیبت، دروغ، نگاه -حرام- پیدرپی، دشنام دادن و ظلم - کم باشد یا زیاد - باعث باطل شدن روزه میشود و روزه، فقط خودداری از خوردنی و آشامیدنی نیست، هنگام روزه گوش، چشم، زبان و ... باید روزه بگیرند. دست و پایت را نگهدار و بسیار سکوت کن مگر از خیر. و با نوکرت رفق و مدارا نما. از جدال و آزار رساندن به نوکر خودداری کن و وقار روزه را داشته باش و وقتی روزه‌ای با زمانی که روزه نیستی باید با هم فرق داشته باشند."
رسول خدا (ص) فرمودند: "آسانترین چیزی که خداوند در روزه بر روزه‌دار واجب نموده، خودداری از خوردنی و آشامیدنی است." فقها به صحت روزه بعضی از آنها فتوا دادهاند. جمع بین روایات بالا با روایتی که از رسول اکرم (ص) وارد شده و سخن فقها در این است که بگوییم، منظور از صحت در احادیث فوق این است که "چنین روزه‌ای مورد قبول خداوند است' و منظور از صحت در کلام فقها این است که 'چنین روزه‌ای قضای آن را ساقط می‌کند."
خلاصه اینکه روزه صحیح و کاملی که خدا برای کامل کردن روزه‌دار مقرر فرموده، قطعا شامل خودداری اعضای بدن از گناه میباشد و روزه کامل‌تر این است که علاوه بر آن، قلب را از یاد غیر خدا باز داشته و از هر چه غیر اوست روزه بگیرد.
هنگامی که انسان ماهیت روزه، درجات و فلسفه تشریع آن را فهمید، ناچار باید از هر گناه و حرامی، به خاطر قبول روزهاش خودداری کند.
و الا مسوول بوده و به خاطر اینکه اعضای بدنش روزه نگرفتهاند، مجازات میشود و ساقط شدن قضای روزه به این معنا نیست که انسان را در روز قیامت از مجازات نجات دهد.
*ویژگی قائمین
"وَ قِیَامِی فِیهِ قِیَامَ الْقَائِمِینَ"
خدایا در ماه رمضان قیام مرا قیام قائمین قرار بده ؛ یعنی شب که نماز شب می‌خوانم، قیامم قیام قائمین باشد، قائمین آنهایی هستند که در نماز از خوف خدا گریه و زاری می‌کنند
*نماز شب شیخ عباس قمی
حاج میرزا علی محدث زاده پسر بزرگ شیخ عباس قمی (ره) نقل می‌کرد: پدرم وقتی نماز شب می‌خواند آن طور از خوف خدا گریه می‌کرد که ما از صدای گریه ایشان از خواب می‌پریدیم.
باید نماز ، نمازی باشد که از روی عشق باشد؛ چرا که خروس هم نماز شب می خواند، ولی عشق ندارد لذا شاعر گفته:
ای مرغ سحر عشق ز پروانه بیاموز کان سوخته را جان شد و آواز نیامد
"قیام ما را قیام قائمین قرار بده"؛ یعنی نماز مرا نماز عاشقانه قرار بده ؛ برای نماز شب از خواب باید بپریم نه اینکه ساعت کوک کنیم تا بیدار شویم.
*از غفلت بپرهیزیم
"وَ نَبِّهْنِی فِیهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغَافِلِینَ"
و در این روز اول ماه رمضان مرا از خواب غفلت بیدار بکن؛ این هم دعای خوبی است، گناه نکنیم هر لحظه ممکن است مرگ از راه برسد مثلا فلان آقای فروشنده دارد آب توی شیر می‌ریزد، یک مرتبه سکته می‌کند، مرگ که خبر نمی‌کند و اینها غفلت است.
"وَ هَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ اعْفُ عَنِّی یَا عَافِیاً عَنِ الْمُجْرِمِینَ" خدایا در این ماه رمضان مرا ببخش ای خدایی که از گنهکاران می‌گذری.