لاله افتخاری، رئیس فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی و نویسنده کتاب «پژوهشی در روایات تفسیری امام باقر(ع) و امام صادق(ع)» در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، به بیان برخی از وجوه تخصصی نهضت علمی امام جعفر صادق(ع) پرداخت و نمونه‌هایی از تأثیر آموزه‌های ایشان بر گروه‌های مختلف شیعه و غیرشیعه را مطرح کرد.
رئیس فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی تربیت شاگردان بسیار متعدد را یکی از فعالیت‌های علمی امام صادق(ع) برشمرد و افزود: امام صادق(ع) پس از تربیت شاگردانی در زمینه‌های گوناگون، به آنها میدان می‌دادند و برای هریک از آنان جای خاصی در مسجد پیامبر در نظر گرفته بودند که با فاصله‌ای از یکدیگر می‌نشستند و هرکدام در زمینه تخصصی خود به پرسش‌های مراجعین پاسخ می‌دادند.
وی با تأکید بر تعدد این تخصص‌ها اظهار کرد: این شاگردان در زمینه‌های کلام، اصول و شاخه‌های مختلف علمی متخصص و آگاه بودند و در زمانی که مراجعینی به امام صادق(ع) مراجعه می‌کردند، ایشان هر فرد را به یکی از شاگردان خود که در آن زمینه تخصص داشت، ارجاع می‌دادند که با این کار هم شاگردان خود را توان‌مند می‌کردند و هم پرسش‌های متقاضیان پاسخ داده می‌شد.
افتخاری در ادامه اظهار کرد: امام جعفر صادق(ع) شاگردان خود را به درون جامعه و میان مردم می‌فرستاد تا جامعه ببیند که در بین افراد معمولی هم افرادی وجود دارند که می‌توانند تحت نظر امام صادق(ع) تربیت بشوند و تسلط به علوم داشته باشند و شاید امام جعفر صادق(ع) با این عمل، آنها را کم کم برای دورانی آماده می‌کردند که ائمه معصومین(ع) در غیبت به سر می‌بردند.
وی در ادامه به خفقان در دوران امام موسی کاظم(ع) و حصر ایشان اشاره کرد و افزود: بخش عمده زندگی امام کاظم(ع) در زندان گذشت و این خفقان در عصر سایر ائمه معصومین(ع) نیز وجود داشت، اما امامان ما از همین محدودیت‌ها بهره گرفتند و به صورت‌های مختلف به مقابله با نحله‌های منحرف پرداختند.
رئیس فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی ضمن اشاره به این‌که امام جعفر صادق(ع) در موقعیت‌های مختلف، فرقه‌های انحرافی و مصادیق آن را معرفی می‌کردند و این اقدام بر تفاسیر، کتب حدیثی پس از امام صادق(ع)، بر شاگردان و بر مردم مسلمان و غیرمسلمان زمان ایشان تأثیرگذار بود.
نویسنده کتاب «پژوهشی در روایات تفسیری امام باقر(ع) و امام صادق(ع)» با اشاره به تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم امام جعفر صادق(ع) بر شاخه‌های مختلف علوم افزود: بسیاری از علوم، نظیر شیمی، طب و به گفته برخی محققین حتی علم فیزیک در زمان امام صادق(ع) نضج گرفت. به عنوان مثال امام صادق(ع) در علم طب صاحب‌نظر بودند که مجموعه روایاتی که در این خصوص به ما رسیده است، با عنوان طب‌الصادق(ع) شناخته می‌شود.
وی در ادامه اظهار کرد: همچنین روایاتی از امام صادق(ع) در خصوص خواص سور و تلاوت آیات در دست داریم که به ایشان نسبت داده شده است، و همچنین توصیه‌های ایشان در خصوص مسائل روزمره به صورت روایت نقل شده است و این روایات بر زندگی مادی و معنوی و دینی افراد تأثیرگذار بوده است.
افتخاری توصیه‌های امام صادق(ع) در این زمینه‌ها را سرنخ‌هایی برای علما در علوم مختلف دانست و افزود: این توصیه‌ها منبعی برای تدوین کتبی بوده است که بعدها از آن با عنوان اصول چهارصدگانه یاد می‌شود و کتاب‌هایی که به صورت جوامع حدیثی، چه در خصوص روایات تفسیری و چه در خصوص روایات غیرتفسیری تنظیم شده است، متأثر از آموزه‌های امام صادق(ع) است.
وی ضمن تأکید بر این‌که برخی فرمایشات امام صادق(ع) را می‌توانیم در کتب حدیثی اهل سنت مشاهده می‌کنیم، ادامه داد: بعضاً علماء و بزرگان اهل تسنن در خصوص شخصیت، نحوه رفتار، عبادت و زهد و نیز کرامت ایشان کتاب‌هایی نوشته‌اند و برخی متفکرین اهل سنت، خود را وامدار امام صادق(ع) دانسته‌اند که به عنوان مثال، ابوحنیفه، رئیس مذهب حنفیه عبارتی دارد که می‌گوید «لولا السنتان لهلک النعمان؛ اگر آن دو سال نبود، نعمان (ابوحنیفه) هلاک می‌شد» و منظور ابوحنیفه از این عبارت، دو سال شاگردی او در محضر امام صادق(ع) بوده است.
نویسنده کتاب «پژوهشی در روایات تفسیری امام باقر(ع) و امام صادق(ع)» ادامه داد: فرمایشات امام صادق(ع) در میان اهل سنت، ذیل روایات تفسیری و غیر آن دیده می‌شود که در اصلاح دیدگاه‌های آنها تأثیر داشته است و به عنوان مثال، در خصوص آیه شریفه «ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ؛ سپس در همان روز است که از نعمت پرسیده خواهید شد»(عبس/24) امام صادق(ع) و یکی از رؤسای مذاهب اهل تسنن گفت‌وگو می‌کنند که امام صادق(ع) معنای این آیه شریفه را از وی می‌پرسد و او منظور آیه را به همان خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های معمول معنا می‌کند و امام صادق(ع) به ایشان می‌فرمایند که آیا شما گمان برده‌اید که خداوند متعال از این مسائل پیش پا افتاده سخن می‌گوید؟ چنین نیست و منظور از این آیه امر ولایت است.
