بستر و زمینه بحث‌های امسال از همان سال گذشته شکل گرفت که رئیس جمهور در مراسم افتتاحیه نوزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت:«یا سال آینده، نمایشگاه کتاب تهران در محل دائمی نمایشگاه‌ها برپا نمی‌شود یا ما بر سر کار نیستیم».
ادامه برپایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در محل دائمی نمایشگاه‌ها علاوه بر مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان نمایندگان دولت، مخالفان سرسختی در ستاد مدیریت بحران داشت.
کارشناسان این ستاد معتقد بودند که سالن‌های محل دائمی نمایشگاه‌ها ایمنی لازم برای حفظ امنیت جان و مال شرکت‌کنندگان در این نمایشگاه را ندارد.
چند نمونه آتش‌سوزی در نمایشگاه‌های قبل، دلیل روشن این ادعا بود. سال‌های گذشته مسئولان شهرداری و شورای شهر نیز به دلیل اختلالی که نمایشگاه کتاب در ترافیک تهران ایجاد می‌کرد بر انتقال این نمایشگاه به حومه شهر تهران اصرار می‌کردند ولی امسال، از یک سو، تقاطعی جدید در محل خیابان سئول و نیایش ایجاد شد که می‌توانست تا حدودی از نگرانی مسئولان شهری بکاهد و از سوی دیگر، بخشی از پارکینگ مورد استفاده نمایشگاه به منظور ایجاد این بزرگراه از میان برداشته شده بود.
این وضعیت مسئولان را برای تصمیم‌گیری درباره محل برپایی نمایشگاه کتاب تهران دچار تردیدها و ابهامات بسیار کرد. رایزنی میان مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آغاز شد و ناشران نیز که تماشاگر این بحث‌ها بودند، بیش از هر خواسته دیگری بر دوپارچه برگزار نشدن نمایشگاه تاکید می‌کردند.
تنها دو هفته مانده به روز افتتاح نمایشگاه کتاب، اوضاع جنجالی روبه آرامش و ثبات رفت. مصلای تهران طبق نظر دست اندرکاران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محل برپایی بیستمین نمایشگاه شناخته شد و با صرف نظر مسئولان از دو پارچه کردن بخش داخلی و خارجی، ناشران معترض برای همراهی دوره دیگری از نمایشگاه کتاب اعلام آمادگی کردند.
اینک بیستمین نمایشگاه کتاب
بیستمین نمایشگاه کتاب تهران طبق سنت هر سال با حضور رئیس جمهور و با معرفی ناشران برتر سال 1385 جان گرفت و از امروز بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان کتاب کنجکاوانه محل جدید را جست‌وجو می‌کنند.
این بازدیدکنندگان طی 19 سال برپایی و شرکت در نمایشگاه کتاب تهران به سالن‌های مبنا برای ناشران خارجی و حضور دنباله‌دار ناشران عمومی در سالن‌های 5،6،7، 8 و... خوکرده بودند.
از دستاوردهای نمایشگاه امسال افزایش تعداد ناشران و عناوین عرضه شده، است. به گفته مسئولان، سال گذشته 1809 ناشر در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شرکت کردند که تعداد آنان در نمایشگاه امسال به 1829 ناشر رسیده است.
ناشران در چهار گروه عمومی، کودک و نوجوان، آموزشی و دانشگاهی تفکیک شده‌اند که در بخش عمومی 491 ناشر از تهران و 248 ناشر شهرستانی شرکت می‌کنند. آمار سال قبل بخش عمومی به ترتیب 485 ناشر تهرانی و 248 ناشر شهرستانی بود.
در بخش کودک و نوجوانان امسال 111 ناشر تهرانی و 26 ناشر شهرستانی شرکت می‌کنند، در صورتی که سال قبل به ترتیب 102 ناشر تهرانی و 23 ناشر شهرستانی حاضر شدند. در بخش دانشگاهی نیز امسال 245 ناشر تهرانی و 54 ناشر شهرستانی تقاضای حضور در نمایشگاه کرده‌اند، اما سال قبل 194 ناشر تهرانی و 49 ناشر شهرستانی شرکت کردند.
در بخش آموزشی نیز آمار امسال رشد داشته است، به صورتی که امسال 170 ناشر تهرانی و هشت ناشر شهرستانی تقاضای شرکت در نمایشگاه را ارایه داده‌اند، در حالی که سال قبل 89 ناشر تهرانی و شش ناشر شهرستانی در بخش آموزش شرکت کردند. امسال همچنین 123 هزار و 768 عنوان کتاب از ناشران داخلی در نمایشگاه تهران به معرض نمایش گذاشته شده است.
کی کجاست؟
سردرگمی و بیگانگی، هیجان امسال بازدید از نمایشگاه کتاب تهران است. تا پیش از افتتاح نمایشگاه بیستم، مسئولان مصلای تهران تنها یک تصویر کلی از تقسیم‌بندی‌های داخلی نمایشگاه ارائه کردند.
اصل تمرکز ناشران شرکت کننده در این نمایشگاه در شبستان‌ها است و کتاب‌های ناشران خارجی نیز در شبستان به نمایش گذاشته می‌شود و تنها بخش کودکان و نوجوانان و مخازن کتاب‌ها در رواق‌ها است.این راهنمایی کوچک نیز زمانی اعلام شد که بارندگی شب‌های گذشته موجب آب‌گرفتگی بخشی از نمایشگاه و نگرانی‌های ناشران و مردم شد.
فردای شب آب‌گرفتگی مدیر روابط عمومی مصلای تهران اعلام کرد: «آب‌گرفتگی شب گذشته در محدوده اندکی از رواق نمایشگاه، هیچ گونه خسارتی در پی نداشته و از آنجا که کتاب‌های خارجی هنوز بسته‌بندی هستند، هیچ خسارتی وارد نشده و انبار کتب خارجی کاملاً حفظ شده است. وی در همین حال اطمینان داد که رواق‌ها دارای سقف بتونی‌اند و برای آسودگی خاطر ناشران زیر سقف بتونی، برزنت نصب شده است و به همین دلیل مطمئناً از این بخش آب نفوذ نخواهد کرد.»
دلواپسی‌های حاضر
آب‌گرفتگی بخشی از فضای نمایشگاه، مشکلی بود که دست اندرکاران نمایشگاه کتاب در میان فهرست بلند بالایی که از حادثه‌های احتمالی و راه‌حل آنها در نظر گرفته بودند، پیش بینی نکردند.
در اوایل اردیبهشت ماه، ستاد بحران در محل مصلای امام خمینی مستقر شد تا امکان بروز هر حادثه دلخراشی را به حداقل برساند.
مسئول هماهنگی مدیریت بحران منطقه 7 شهرداری از هماهنگی و فعال شدن تمامی بخش‌های امنیتی و امدادی برای برگزاری هر چه بهتر و ایمن‌تر نمایشگاه کتاب در مصلای تهران خبر داد و گفت: « طی برگزاری جلساتی با مسئولان آتش‌نشانی، اورژانس، هلال احمر و نیروی انتظامی هماهنگی مطلوبی برای تأمین آرامش غرفه‌داران و بازدیدکنندگان ایجاد شده و قرار است از هر یک از این بخش‌ها اکیپ‌هایی در محدوده داخلی نمایشگاه مستقر و خدمت‌رسانی کنند.»
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه در طول ایام برگزاری نمایشگاه با حجم زیادی از ورود و خروج بازدیدکنندگان مواجه هستیم لذا مبادی ورودی و خروجی از یکدیگر مجزا شده و نمایشگاه از ساعت 10 الی 21 پذیرای بازدیدکنندگان خواهد بود.
به گفته او، طبق هماهنگی با نیروی انتظامی قرار است اکیپ‌هایی از این نیروها در سطح نمایشگاه حضور مستمر و دائم داشته و از هر گونه اغتشاش و رفتارهایی برای بر هم زدن امنیت و آرامش بازدیدکنندگان جلوگیری به عمل آورند.
در طول ایام برگزاری نمایشگاه کتاب، بازرسین وزارت بهداشت نیز قرار است نظارت مطلوبی بر امر تغذیه و فعالیت اغذیه فروشی‌های داخل نمایشگاه داشته باشند. البته علاوه بر حضور بخشی از نیروهای اورژانس در داخل نمایشگاه، اکیپی در ورزشگاه شهید شیرودی طی این مدت به صورت آماده باش فعال خواهند بود.
وی مهمترین مشکل مصلای تهران را به لحاظ برگزاری نمایشگاه کتاب، مسقف بودن این فضا و نیز انبار حجم زیادی از مواد اشتعال‌زا نظیر کاغذ عنوان کرد و افزود: اگرچه به لحاظ مشکلات مذکور، در ابتدا مخالفت‌هایی با برگزاری نمایشگاه در مصلای تهران صورت گرفت اما با همکاری و مساعدت بخش‌های امدادی در طول برگزاری نمایشگاه امیدواریم با بحران خاصی در این ایام مواجه نباشیم.
مسئول هماهنگی ستاد مدیریت بحران منطقه 7 با اشاره به اجباری شدن وجود کپسول‌های آتش‌نشانی در تمامی غرفه‌های نمایشگاه کتاب، اظهار کرد: علاوه بر این، در تمامی ساعات برگزاری نمایشگاه نیروهای آتش‌نشانی و تیم‌های تخصصی برق در سطح سالن‌های نمایشگاه حضور داشته و در صورت بروز هر گونه مشکل، خدمات رسانی خواهند کرد.
همچنین مجموعه‌ای از تسهیلات حمل‌و‌نقل شامل اتوبوس، مینی‌بوس، تاکسی و پارکینگ‌های گسترده در اطراف مصلای تهران برای بازدیدکنندگان فراهم شده است اما مسئولان شهرداری تهران، بهترین وسیله را استفاده از شبکه مترو اعلام کرده‌اند.
اگر در نمایشگاه بیستم، فضا غریبه است ولی بسیاری از برنامه‌های هرساله نمایشگاه کتاب تهران هم چنان تداوم دارند تا آن فضای آشنا و مأنوس سال‌های گذشته را زنده کنند.
سرای اهل قلم و ایستگاه‌های اطلاع رسانی از مسئولیت‌های خانه کتاب در این نمایشگاه است. برای سرای اهل قلم مجموعه‌ای از نشست‌ها برنامه‌ریزی شده است و چهار ایستگاه اطلاع‌رسانی کامپیوتری به خدمت‌رسانی می‌پردازند.
اطلاعات ناشران، نام کتاب‌ها، محل غرفه، نام نویسنده و مترجم از جمله مواردی است که براساس آن می‌توان به بازدیدکنندگان برای دسترسی آسان به اطلاعات مورد نظرشان کمک رساند. لوح فشرده این اطلاعات نیز در روزهای نمایشگاه توزیع می‌شود.