اما دوازدهمین روز اردیبهشت ماه امسال، که اولین روز آغاز به کار رسمی بیستمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب است، یاد معلم شهیدی را با خود دارد که روز شهادت او در تقویم‌ها به بزرگداشت مقام معلم اختصاص داده شده است.
انتشارات صدرا، ناشر اختصاصی آثار شهید مرتضی مطهری، امسال با دو اثر تازه در نمایشگاه کتاب تهران حضور دارد. تلاش ما برای مصاحبه با دکتر علی مطهری، مدیر این انتشارات به نتیجه نرسید و محمد کوکب، عضو شورای نظارت بر نشر آثار استاد مطهری، که کارشناس ارشد ادیان و عرفان است و از سال 67 در انتشارات صدرا به کار مشغول است، پاسخگوی سؤالاتمان شد که گزارشی از آن را می‌خوانید.
خاتمیت، تعلیم و تربیت در اسلام، آسیب‌شناسی دینی، علل گرایش به مادی‌گری، نقدی بر مارکسیسم، خدمات متقابل اسلام و ایران، حماسه حسینی و ... تنها چند کتاب از آثار شهید مرتضی مطهری است که تاکنون توسط انتشارات صدرا منتشر شده است. محمد کوکب درباره کارهایی که تا کنون بر روی آثار استاد مطهری در این انتشارات انجام گرفته می‌گوید: «وظیفه ما در انتشارات صدرا انتشار آثار استاد مطهری اعم از آثار مکتوب و سخنرانی‌هاست اما عمده تمرکز ما روی آثار مکتوب استاد است. در واقع صدرا ناشر انحصاری آثار شهید مطهری است.»
وی درباره تعداد آثار منتشر شده از استاد می‌گوید: «تاکنون دقیقاً 56 عنوان کتاب از استاد به چاپ رسانده‌ایم که شامل 100 جلد می‌شود. علاوه بر این تعدادی مجموعه آثار هم منتشر کرده‌ایم که همان آثار تک جلدی با تقسیم بندی موضوعی است و تا کنون 24 جلد آن به چاپ رسیده است.»
انتشارات صدرا همچنین 10 مجلد از یادداشت‌های استاد مطهری را به چاپ رسانده که 7 جلد آن تقسیم بندی موضوعی دارد و مابقی به صورت الفبایی منظم شده است. کوکب می‌گوید: «برنامه انتشار 5 جلد دیگر از یادداشت‌های استاد مطهری را در دستور کار داریم.»
کوکب، درباره دیگر آثار منتشر نشده شهید مطهری نیز می‌گوید:«آثار منتشر نشده استاد عمدتاً تفاسیر قرآن ایشان است که تاکنون 11 جلد آن تحت عنوان «آشنایی با قرآن» به چاپ رسیده و 3 الی 4 جلد آن باقی مانده است. در واقع از شماره 26 به بعد مجموعه آثار استاد به تفاسیر قرآن اختصاص خواهد داشت.»
وی درباره این تفاسیر می‌گوید: «این تفسیرها عمدتاً تفسیر سوره‌های جزء سی ام قرآن کریم است و تفسیر سوره‌های جزءهای دیگر، پراکنده است.»آن گونه که کوکب می‌گوید، به جز تفاسیر و یادداشت‌ها که هنوز بخشی از آنها منتشر نشده، آثار دیگری هم به صورت متفرقه وجود دارد که بیشتر شامل سخنرانی‌ها یا مقالات استاد است و باید پس از آماده شدن، در یک کتاب آورده شود.
صدرا و نمایشگاه کتاب
به گفته محمد کوکب، حضور انتشارات صدرا مانند سال‌های گذشته در نمایشگاه کتاب فعال است و از کتاب‌های آن استقبال می‌شود. وی می‌گوید: «طبعاً چون اولین روز نمایشگاه با سالروز شهادت استاد تقارن دارد، این استقبال بیشتر هم خواهد شد.»
او درباره پرفروش‌ترین آثار شهید مطهری می‌گوید: «آمار دقیقی از این کتاب‌ها در دست ندارم، اما استقبال از کارهای استاد، به فصل و سال بستگی دارد. مثلاً در سال پیامبر اعظم (ص) کتاب «سیری در سیره نبوی» ایشان بیشترین فروش را داشت و در سال امام حسین (ع) از کتاب «حماسه حسینی» استقبال شد.
البته به طور معمول از آثاری که جنبه عمومی‌تری دارد، بیشتر استقبال می‌شود. به عنوان مثال «داستان راستان»، «ده گفتار» و «بیست گفتار» که به نثر ساده و برای عموم مردم نوشته شده است، بیشتر از آثار تئوریک استاد فروش دارد.»
وی درباره جدیدترین آثاری که از انتشارات صدرا در نمایشگاه کتاب به فروش می‌رسد، می‌گوید: «مجموعه آثار شماره 24 به تازگی منتشر شده و یک مجموعه اجتماعی و سیاسی است و شامل 3 کتاب و 1 مقاله است. این مجموعه، از کتاب‌های «آینده انقلاب اسلامی ایران»، «نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر» و «قیام انقلاب مهدی (عج)» و مقاله «شهید» استاد تشکیل شده است.»
وی می‌افزاید: «جلد دوم «حکمت‌ها و اندرزها» نیز از آثار جدید انتشارات صدرا است که در واقع مجموعه مقالات استاد بوده که به صورت گفتاری نوشته شده و اخیراً پیدا شده است. مشخص نیست که این مقالات گفتاری قرار بوده در رادیو اجرا شود یا در سخنرانی استفاده شود.»وی درباره محل نگهداری اصل آثار شهید مطهری می‌گوید: «این آثار در کنار کتاب‌های استاد، هنوز در منزل ایشان نگهداری می‌شود.»
نامه مطهری به امام‌خمینی(ره)
اخیراً نامه‌ای از استاد مطهری به امام‌خمینی(ره) منتشر شد که حاوی انتقاداتی درباره دکتر علی شریعتی بود. کوکب درباره این نامه می‌گوید: «این نامه ابتدا در کتاب مصور «شیخ شهید» که به زندگی استاد می‌پردازد، منتشر شد.
این نامه چند سرفصل دارد. اولین سرفصل آن مربوط به منافقین است که در اواخر حیات استاد در سال 59 هنوز به مجاهدین معروف بودند. بخش دوم آن درباره دکتر شریعتی است و بخش سوم، به مسئله روحانیت می‌پردازد.»
وی درباره نظر استاد مطهری درباره دکتر شریعتی در این نامه می‌گوید: «این بخش لحن انتقادی و تندی دارد و استاد معتقد بوده‌اند که برخی از تفکرات دکتر شریعتی انحراف داشته است.»
بدون افزودن و کاستن
آنچه که جالب می‌نماید دانستن این نکته است که آیا به جز تغییرات نگارشی تاکنون توسط انتشارات صدرا تغییر محتوایی هم در آثار استاد اعمال شده است؟کوکب می‌گوید: «ابداً تغییر محتوایی در هیچ یک از آثار شهید مطهری داده نشده است. حتی اگر یک کلمه را هم بخواهیم اضافه کنیم، بدون شک داخل قلاب یا در پانوشت اضافه می‌شود.»
آنها پا را از این حد هم فراتر گذاشته‌اند. کوکب می‌گوید: «شاید برخی ناشران در انتشار سخنرانی‌های برخی شخصیت‌ها، لحن گفتاری آنها را تغییر داده باشند تا برای انتشار مناسب‌تر شود، اما ما در انتشارات صدرا سعی کرده‌ایم که لحن گفتاری سخنرانی‌های ایشان را نیز حفظ کنیم تا از شکل اصلی خود خارج نشود.»
