اولین بررسی آنها تحلیل اخبار تلویزیون در رابطه با مسائل کارگران بریتانیا بود که با عنوان اخبار بد در سال ۱۹۷۶ انتشاریافت. نتایج پژوهش آنها نشان می‌داد که اخبار تلویزیون کاملا جانبدارانه به نفع گروههای صاحب قدرت و بر ضد کارگران متشکل است.
ضبط ویدئویی بولتن‌های خبری شبکه‌های اول و دوم بی بی سی و نیز شبکه آی تی وی از ابتدای سال ۱۹۷۵ آغاز شد و گزارش اولیه‌ای راجع به آن در ژوئن همان سال انتشاریافت. این تحقیقات در طول دهه های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ ادامه‌یافت و هم با استقبال و هم با انتقادهایی مواجه شد. با این وجود، بیشتر کارشناسان در تاثیراین پژوهش ها در فضای رسانه‌ای بریتانیا هم نظر اند. در سال ۱۹۸۲، کتاب دوم آنها با نام اخبار بد بیشتر جزء پرفروش‌ترین کتاب های بریتانیا قرار گرفت، امری که درباره پژوهش‌هایی از این دست غیرمنتظره به شمار می‌رفت. از آن تاریخ تا به امروز، گروه رسانه‌ای (دانشگاه) گلاسکو به پژوهش درباره موضوع هایی گوناگون در رسانه‌ها و انتشار نتایج آن ادامه داده است.
آخرین پروژه تحقیقاتی آنها مالیات بر ثروت به موضوع اثرات کاهش بودجه در بخش‌های آموزش، خدمات عمومی، و نظام رفاه اجتماعی بریتانیا می‌پردازد. آخرین کتابی که از آنها انتشاریافته اخبار بد برای پناهندگان (۲۰۱۳) نام دارد که از منظر سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی، تصویر مخدوش، مغرضانه، و نژادپرستانه ارائه شده از مهاجران در رسانه‌های بریتانیا و بهره برداری سیاستمداران از آن و نیز روش های دولت در مواجه با این مشکل را بررسی می‌کند.
رویدادنگاری فعالیت‌ها
۱۹۷۴- گروه رسانه‌ای (دانشگاه) گلاسکو با کمک مالی از شورای تحقیقات علوم اجتماعی و با حمایت دانشگاه گلاسکو بنیان گذاری می‌شود. برایان وینستون، تهیه کننده سابق و مدرس مدرسۀ تلویزیون، به عنوان مدیر پژوهشی گروه استخدام می‌شود.
۱۹۷۵- ضبط ویدویی اخبار تلویزیون های بی بی سی و آی تی وی به مدت‌یک سال، با تمرکز بر روی اخبار کارگران، آغاز می‌شود و گزارشی ۳۸ صفحه‌ای از آن به کمیته دولتی پخش برنامه‌ی رادیو-تلویزیونی ارائه می‌شود که با انتقاد شدیدیکی از مدیران بی بی سی روبرو می‌گردد. در همین سال، گروه با انتشارات معتبر راتلج برای چاپ نتایج تحقیق در دو جلد کتاب با نام اخبار بد قراردادی منعقد می‌کند.
۱۹۷۶- گروه به انتقاد بی بی سی پاسخ می‌گوید. اخبار بد تحت عنوان گروه رسانه‌ای دانشگاه گلاسگو (با درج نام هشت پژوهشگر مولف) انتشار می‌یابد. شبکه آی تی ان از ناشر کتاب به دلیل محتوای فصل سوم کتاب- درون اتاق خبر تلویزیون- شکایت می‌کند و ناشر، بدون اجازه مولفان، این فصل را از کتاب حذف می‌کند. گروه با تهدیدهای جدیدی مواجه می‌شود.
۱۹۷۷- اتحادیه‌های کارگری و رسانه‌ها انتشار می‌یابد.
۱۹۷۸- مجله چپگرای لِوِلر بخشهایی از جلسۀ ضبط شده مدیران بی بی سی را که راجع به چگونگی برخورد با این گروه است منتشر می سازد. از سوی دیگر، مجله نمایه ممیزی Index on Censorship نقدی بسیار منفی در رد دو کتاب منتشر شده گروه چاپ می‌کند.
۱۹۷۹- مجله نیو استیتمنت بخشهایی از کتاب آماده انتشار خبرهای بد بیشتر را چاپ می‌کند که با واکنش ریچارد فرانسیس مدیر خبر بی بی سی روبرو می‌شود که آن را کاری بی ارزش قلمداد می‌کند.
۱۹۸۰- پس از چاپ خبرهای بد بیشتر، ریموند ویلیامز با نوشتن مقاله‌ای در لاندن ریوو آو بوکس به معرفی کتاب می‌پردازد.
۱۹۸۱- مجله نیو استیتمنت اثر دیگری را از گروه منتشر می‌کند که نقدی است به شیوه ارائه گزارش شبکه آی تی ان از کنفرانس حزب کارگر بریتانیا. در همین سال، گروه به همراه فعالان سندیکایی، استادان دانشگاه و بیش از ۱۰۰ عضو مجلس عوام در نامه‌ای به مدیران بی بی سی به نحوه گزارش مسائل کارگری در این رسانه اعتراض می‌کند.
۱۹۸۲- اخبار بسیار بد منتشر و با استقبال غیرمنتظره خوانندگان مواجه می‌شود. در این سال، گروه پژوهشی راجع به اخبار مربوط به "صلح و خلع سلاح" را آغاز می‌کند. همزمانی این پژوهش با ماجرای جنگ با آرژانتین بر سرجزایر فالکلند، موجب گسترش موضوع می‌گردد و با کمک مالی ازیونسکو تحقیق ادامه می‌یابد. روزنامۀ ساندی تایمز بخشهایی از سخنان‌یکی از معاونان بی بی سی را منتشر می‌کند که حاوی حملات لفظی شدیدی برضد گروه رسانه‌ای گلاسکو است. هم زمان، در روزنامۀ فایننشال تایمز مقاله‌ای در نکوهش و در هفته نامه ضمیمۀ آموزشی تایمز نوشته ای در ستایش از گروه به چاپ می‌رسد. در نهایت، بی بی سی ۲ فقط شش دقیقه در اختیار گِرِگ فیلو از پژوهشگران این گروه و مدیر بعدی آن می‌گذارد تا به اتهامات پاسخ دهد.
۱۹۸۴- با شروع اعتصاب معدنچیان، گروه پژوهش جدیدی را بر مبنای دریافت مخاطبان آغاز می‌کند.
۱۹۸۵- اخبار جنگ و صلح دربارۀ رویدادهای منازعۀ فالکلند انتشار می‌یابد و بلافاصله مورد حملۀ سردبیر آی تی ان قرار می‌گیرد. بر پایۀ‌یافته های این تحقیق برنامه‌ای مستند در بی بی سی ۲ تهیه می‌شود، اما بدون اطلاع پژوهشگران، با سانسور بخش‌های عمدۀ آن از شبکه پخش می‌شود. ۵۰۰ تن از استادان و روشنفکران بریتانیایی با امضای نامه‌ای خطاب به مدیرکل بی بی سی به این سانسور اعتراض می‌کنند. کتابی با عنوان اخبار تلویزیون: جانبداری چه کسی نوشتۀ مارتین هریسون در رد کارهای گروه رسانه‌ای گلاسگو انتشار می‌یابد و منتقدان گروه به شدت از آن استقبال می‌کنند.
۱۹۸۶- پژوهش گروه راجع به بحران غذا در آفریقا با عنوان تلویزیون وقحطی اتیوپی: از بیورک تا بنداید منتشر می‌شود.
۱۹۸۷- درشمارۀ اکتبر نشریه رسانه، فرهنگ، و جامعه، پاسخ گروه به ادعاهای هریسون در کتاب اخبار تلویزیون: جانبداری چه کسی به چاپ می‌رسد.
۱۹۹۲- دریافت پیام: اخبار، حقیقت، و قدرت در ماه ژوئن انتشار می‌یابد.
۱۹۹۶- رسانه و تآلم ذهنی منتشر می‌شود. این پژوهش به تصویر بیماران ذهنی و روانی در رسانه‌ها و تاثیر آن بر برداشت افکار عمومی از این بیماران می‌پردازد.
۱۹۹۷- رسانه‌های جمعی و قدرت در بریتانیای امروز منتشر می‌گردد.
۱۹۹۹- پیام دریافت شد انتشار می‌یابد و منتقدی در مجلۀ تکسچوآل پرکتیس گروه را سوگواران بی نوای سیاستهای انقلابی توصیف می‌کند.
۲۰۰۴- کتاب مهم گروه اخبار بد از اسرائیل منتشر و با استقبال در میان رسانه‌های جهان عرب مواجه می‌شود. پژوهش دیگر گروه که به تاثیر رسانه‌ها بر باور عمومی راجع به خشونت جنسی بر کودکان می‌پردازد به چاپ می‌رسد.
۲۰۱۱- جلد دوم پژوهش راجع به مسائل رسانه‌ای جنگ‌های اسرائیل در لبنان و غزه و نیز حمله به کشتی های کمکرسان به غزه با نام اخبار بد بیشتر از اسرائیل منتشر می‌شود. یکی از حیرت انگیزترین نتایج تحقیق نشان می‌دهد حدود دو-سوم مخاطبان رسانه‌های بریتانیا نمی دانند آیا این اسرائیل است که سرزمینهای فلسطینی را به اشغال خود درآورده است، ویا این فلسطینی ها هستند که اسرائیل را اشغال کرده‌اند.
- برگزیدۀ آثار
مجموعه مقالات- نویسندگان: گروه رسانه‌ای دانشگاه گلاسگو / چاپ ۱۹۷۶- انتشارات راوتلج و کیگان پال
باور عمومی در بریتانیا راجع اخبار این بوده که خبرهای تلویزیون (هر شبکه ای که باشد) منبعی بی طرف تر و قابل اتکاتر از سایر رسانه است. مطالعه‌ی پرسروصدای گروه گلاسگو منتشر شده در سال ۱۹۷۶ این باور را به پرسش می‌گیرد. پژوهشگران در این کتاب، تحقیقی پردامنه از طریق بررسی دقیق اخبار تلویزیونی درباره اعتصابهای کارگری، در بازه زمانی شش ماه از سال ۱۹۷۵، انجام داده‌اند. تحلیل اخبار نشان می‌دهد به افراد صاحب قدرت زمانی بیشتر و جایگاهی بالاتر برای بیان دیدگاههایشان اختصاص‌یافته است. یافته های این پژوهش تنها بی طرفی تلویزیون را به پرسش نمی‌گیرد، بلکه به این نتیجه می‌رسد که تلویزیون تصویری خاص از کارگران متشکل و اعتراض آنها ترسیم می‌کند که بر بیننده تاثیر فراوانی می‌گذارد.
دیدن و باور کردن: درباب تاثیر تلویزیون: نوشته گِرِگ فیلو / چاپ ۱۹۹۰- انتشارات راوتلج
این کتاب پژوهش پرفسور گِرِگ فیلو از مدیران و پژوهشگران اصلی گروه است. نویسنده، با فرض اینکه اثرگذاری تلویزیون بسیار نیرومند است و همچون ابزاری سیاسی و تبلیغاتی به کار گرفته می‌شود، روشی بدیع برای بررسی اخبار به کار می‌گیرد: با دعوت از گروهی از بینندگان پیگیر تلویزیون از آنها خواسته تا خود برنامه هایی خبری با تصاویری که از اعتصاب معدنچیان در سالهای ۱۹۸۴-۱۹۸۵ در ذهن دارند بسازند. نتایج بسیار گویا هستند؛ یک سال بعد از خاتمه ماجرا، بیشتر شرکت کنندگان آنچه را در تلویزیون از اعتصابها دیده اند تقریبا بی کم وکاست بازسازی می‌کنند؛ مفاهیم کلیدی و حتی عبارات همانها هستند. برخی هم البته به روایت تلویزیون بی اعتنا هستند. وقتی پژوهشگر دلایل آن را می کاود در می‌یابد اخبار از صافی هایی می گذرد که از جمله برداشتهای تاریخی، فرهنگ سیاسی، و تجربه طبقاتی هر کدام از این افراد گروه اخیر است.
دریافت پیام: اخبار، حقیقت، و قدرت: مجموعه مقالات- ویراسته جان الدریج / چاپ ۱۹۹۳- انتشارات راوتلج
پژوهشگران در این کتاب به مسائلی چون رابطه رسانه‌ها و افکار عمومی، ظهور شیوه و قالب اخبار در تلویزیون، و رابطه نظریه و روش در پژوهشهای رسانه‌ای پرداخته اند. همچنین به نقش رسانه‌ها در نمایش اخبار مربوط به جنگ ویتنام، بیماری ایدز، منازعه ایرلند، و جنگ خلیج فارس توجه شده است. این مجموعه نشان از توسعه پژوهشهای گروه -به صورت انفرادی و گروهی - در باره مسئله پیام در رسانه‌ها و دریافت آن توسط مخاطب دارد. ویراستار کتاب، پرفسور جان الدریج استاد جامعه شناسی دانشگاه گلاسگو است.
از جنگ نامی نبر: ایرلند شمالی، تبلیغات، و رسانه‌ها: نوشته دیوید میلر / چاپ ۱۹۹۴- انتشارات پلوتو
این کتاب تالیف‌یکی از همکاران گروه به نام دیوید میلر است که در دانشگاه استرثکلاید به تدریس جامعه شناسی اشتغال دارد و موضوع آن منازعه ایرلند شمالی است. در طول چندین دهه، رسانه‌ها این منازعه را رویارویی ای بی منطق نشان داده‌اند، چیزی که نباید جنگ خوانده شود. عامل مشکلات تروریسم بوده است و ارتش بریتانیا نگاهبان صلح. در کل، منازعه در اذهان عمومی به حاشیه رانده شده است. تحقیق میلر وقایع نگاری این اطلاعات گمراه و تبلیغات رسانه‌ای است و اینکه چگونه گزارشهای رسانه‌ها واقعیت را تحریف کرده ویا وارونه جلوه داده‌اند. میلر، با دسترسی به مقامات مسئول و کادرهای اصلی گروههای سیاسی در ایرلند شمالی، خواننده را از چگونگی این دستکاری تاریخی که با دخالت مدیران رسانه‌ها صورت گرفته آگاه می سازد و به نقش این عامل در شکل گیری باور عمومی راجع به منازعه ایرلند شمالی می‌پردازد و همزمان زمینه جدیدی برای کندوکاو درباره رابطه پیچیده تبلیغات، قدرت، و افکار عمومی عرضه می‌کند.
رسانه‌های جمعی و قدرت در بریتانیای امروز: نوشته جان آلدریج، جنی کیتزینگر کوین ویلیامز / ۱۹۹۷-انتشارات دانشگاه آکسفورد
در این کتاب مولفان ابتدا پرسشهایی راجع به ماهیت رسانه‌های جمعی و نقش آنها در شکل گیری حیات اجتماعی بریتانیای امروز مطرح می‌کنند. سپس از منظر تاریخی، به توسعه رسانه‌های جمعی در جامعه معاصر بریتانیا، مسئله مالکیت رسانه‌ها، رابطه آنها با قدرت، و دامنه نفوذ آن در حوزه های عمومی و سیاسی می پردازند. پرسشهایی دیگری که طرح و بدانها پاسخ داده می‌شود عبارت اند از تعریف نقش مخاطب، استفاده مردم از فرهنگ رسانه‌ها، مسائل مربوط به خشونت و سانسور، آینده رسانه‌های جهانی شده و شاهراههای اطلاعاتی است.
اخبار بد از اسرائیل: نوشته گِرِگ فیلو و مایک بری / چاپ ۲۰۰۴- انتشارات پلوتو
این کتاب حاصل پژوهشی گسترده درباره چگونگی نمایش اخبار در رسانه‌ها راجع به منازعه میان رژیم اسرائیل و فلسطینی‌ها است و اینکه چگونه این اخبار باورها، درک و فهم، و داوری ببیندگان درباره این منازعه را شکل داده است. این تحقیق، با تمرکز بر گزارشهای تلویزیونی، برخورد جانبدارانه در بازنمایی این منازعه بر روی صفحه تلویزیون را توضیح می‌دهد که به خصوص در مواردی چون نمایش قربانیان دو طرف منازعه و انگیزه هر کدام از آنها برای دخالت در این رویارویی آشکار است. این پژوهش به بررسی دقیق رسانه‌ها و انتقاد از بی طرف نبودن گزارشگران محدود نمانده، بلکه معطوف به روند شکل‌گیری خبر و ساختارها بوده است. در این تحقیق، تحلیل موشکافانه دو سال برنامه های خبری با مشارکت ۸۰۰ ببینده تلویزیون (از بریتانیا، امریکا، و آلمان) و گروهی روزنامه نگار حرفه ای همراه بوده است و نتیجه تحقیق نشان از اختلافات اساسی در درک افراد (به ویژه جوانان) در این سه کشور از واقعیت مسئله‌ای فلسطین دارد. در نتیجه‌گیری، مسائل نظری بسیاری نیز درباب رسانه‌های ارتباط جمعی مطرح می‌شود.
- روش شناسی
روش تحقیق در پژوهشهای گروه رسانه‌ای گلاسگو متدهای تثبیت شدۀ تحلیل محتوا مبتنی بر چهارچوب نظری اقتصاد سیاسی رسانه است که در آن خبر از طریق ابزارهای گوناگون تحلیل نحوی، روایی، و بصری بررسی می‌گردد. گروه همواره کوشیده است روندهای ارتباطی را همچون‌یک کلیت مورد تحلیل قرار دهد. روش سنجش گروه را می‌شود تحلیل مضمونی نام نهاد، تحلیلی که می کوشد طیف گستردۀ دیدگاهها راجع‌یک پدیده نظیر اعتصاب، جنگ، درگیری مسلحانه را بشناسد و سپس نشان دهد کدام دیدگاه در اخبار غالب است. این تحلیل مضمون هم به روشهای کمی در تحقیق اهمیت می‌دهد و هم روشهای کیفی. این افتراق روش شناسی گروه را از سایر روشهای موجود در پژوهشهای رسانه‌ای آشکار می سازد؛ جایی که دیگران با استفاده از روشهای کمی تبدیل به ماشین شمارش کلمات کلیدی شده‌اند، گروه گلاسگو در پی شمردن پیامها و معانی نهفته در اخبار است.
روش تحقیق گروه گلاسکو نه تنها پوزیتیویستی نیست، بلکه آن را نباید به هیچ وجه غیرـ تئوریک هم به حساب آورد، البته با این شرط که نظریه تنها زمانی مفید است که در عمل به کار گرفته شود. در مجموع، روش گروه رویکردی سه مرحله‌ای به تحلیل خبر دارد: شناخت مضامین توضیحی یا تفسیری در خبر، بررسی روش پرداخت مضامین، و ارزیابی بسامد مضامین گوناگون. البته، روش گروه از انتقاد و سرزنش دیگر استادان و روزنامه نگاران بی نصیب نبوده است. اغلب این خرده گیران آشکارا گروه را متهم می‌سازند که در پژوهشهای خود شواهدی که فرضیۀ تحقیق آنها را رد می‌کند، حتی پیش از شروع جمع آوری داده‌ها، عامدانه کنار می‌گذارند. در پاسخ، اعضای گروه گلاسگو نه تنها این انتقاد را وارد نمی‌دانند، بلکه تاکید می‌کنند پیوسته به دنبال شواهدی در تضاد با فرضیۀ تحقیق می‌گردند تا تحلیلشان از این راه به ترازمندی برسد. آنها این روش را رویکردی انعکاسی در تحقیق رسانه‌ای می‌نامند؛ رویکردی جامع که وقتی با کنجکاوی ای هدفمند و منظم همراه شود می‌تواند روشن سازد در اخبار پدیده ها همواره آنهایی نیستند که گفته می‌شود و یا به نظر می‌رسد.
- سخن پایانی
بدون تردید، دستاورد گروه رسانه‌ای دانشگاه گلاسگو در فهم رسانه و نیز تاکید بر مفاهیمی چون بی طرفی و انصاف در رسانه‌ها عظیم و برجسته بوده است. اما، در طول این چهل سال، گروه همچنین بسیارهدف طعنه، ریشخند و بهتان قرار گرفته است. آنها را تئوریسینهای مارکسیست و توطئه انگار نامیده‌اند (حال آنکه اعضای گروه حتی خود را دارای گرایش چپ هم نمی‌دانند)، و به نادیده انگاری روزنامه نگاران و مانع تراشی بر سر راه تحقیقات رسانه‌ای متهم ساخته‌اند. برخی تا آنجا رفته‌اند که گروه را به مخالفت با دموکراسی پارلمانی متهم کرده‌اند، در حالیکه بسیاری از نمایندگان مجلس عوام بریتانیا در گزارش های خود به‌یافته های پژوهشی گروه گلاسگو استناد کرده‌اند. علاوه بر این، گروه گلاسگو، بر خلاف بعضی جامعه شناسان، نگاهی‌یکسره بدبینانه و نفی کننده به اخبار در رسانه‌ها ندارد و تنها به نظر انتقادی بسنده کرده است. آنها همچنین در پژوهشهای خود دائما از همکاری ژورنالیستهای حرفه ای سود برده اند و کوشیده اند فاصلۀ موجود بین تحقیقات رسانه‌ای و کار حرفه ای خبرنگاری و روزنامه نگاری را پر کنند.
گروه رسانه‌ای گلاسگو کار خود را با تحقیق دربارۀ اخبار تلویزیونی راجع به مسائل کارگران و اقتصاد آغاز کرد و مبتکر روش های جدیدی در تحلیل محتوا شد. با گذشت زمان تحول‌یافت و به موضوعات گوناگون دیگری چون جنگ و صلح، بیماری ایدز و سرطان سینه، سلامت روانی، فجایع آفریقا، معلولیت جسمی، مسئلۀ فلسطین، نظام مالیاتی، و مسئلۀ مهاجران پرداخت. گراهام ترنر در کتاب مطالعات فرهنگی بریتانیا (۱۹۹۶) مدعی شد که کار گروه پایان‌یافته است؛ ادعایی که نادرست بود و او البته در ویرایشهای بعدی آن را تصحیح کرد. گروه رسانه‌ای گلاسگو اینک محدود به دانشگاه گلاسگو نیست، بلکه شبکه ای است از پژوهشگران و استادان از سراسر جهان. در حقیقت، ساختار آزاد و غیرسلسله مراتبی آن نگذاشته گروه به سرنوشت مرکز مطالعات فرهنگی دانشگاه بیرمینگام دچار و تعطیل شود. کلام آخر دربارۀ گروه رسانه‌ای گلاسگو سخنی است از نوآم چامسکی که خود دانشگاهی ای برجسته و معتقد به تفکر انتقادی است. چامسکی در ستایش از میراث گروه رسانه‌ای گلاسگو گفته است:
لحظاتی هست که دیدگاه انتقادی نسبت به جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنید به سختی تحمل می‌شود؛ آناتی ازغلیان و جهد. اما این لحظات دورانی استثنایی در تاریخ حیات روشنفکران و استادان علوم اجتماعی شناخته خواهد شد.
منابع:
Quinn, A. (۲۰۰۶). Research evidence and media bias: reflections on. Media, Culture and Society
Quinn, A. (۲۰۰۷). Contrary to claims, conventions and culture: An apologia for the Glasgow University Media Group. International Journal of Media and Cultural Politics
شکرخواه، ی. (۱۳۸۸). خبر. دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها
وب‌سایت گروه رسانه‌ای گلاسگو:
http://www.glasgowmediagroup.org
ایمیل مترجم:
mahmoud.reza.abdollahi@gmail.com
ویژه نامه هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ:
http://www.anthropology.ir/node/۲۱۱۳۹
- منبع مورد استفاده برای این مدخل