پیروزی انقلاب اسلامی دانشمندان علوم سیاسی و اجتماعی غربی را دچار حیرت کرده بود.
آنها حوادث انقلاب ایران را با ناباوری نظاره می‌کردند و می‌گفتند: انقلاب ایران یک پدیده کاملا جدیدی است و خلاف قاعده و طبیعت سایر انقلاب‌هاست. یک کارشناس غربی انقلاب‌ها به نام تدا اسکاچ پل در یکی از آثارش می‌نویسد: انقلاب ایران محققا یک انقلاب بزرگ اجتماعی است.
وی سپس با بررسی فرآیند انقلاب، مخصوصا حوادثی که منجر به سقوط شاه شد و همچنین مقایسه آنها با علت‌هایی که در مطالعه تطبیقی خودش از انقلاب‌های فرانسه، روسیه و چین به آنها رسیده است، می‌گوید: انقلاب ایران کاملا متفاوت از انقلاب‌های روسیه، فرانسه و چین است، انقلاب ایران آن‌قدر مردمی بود و آن قدر روابط سیاسی و پایه‌های فرهنگی اجتماعی و اقتصادی را در ایران تغییر داد که می‌توان گفت از بزرگترین انقلاب‌های اجتماعی و تاریخی قرن حاضر است.. واقعیت هم چنین است.
علاوه بر داخل، انقلاب اسلامی یک موج بیداری ایجاد کرد که این موج هم اکنون و پس از گذشت 29سال از وقوع انقلاب اسلامی، سرزمین‌های لبنان و فلسطین و عراق را در برگرفته و پس‌لرزه‌های آن هم ارکان ظلم و ستم در جهان را می‌لرزاند.
- انقلاب ایران با حضور توده مردم صورت گرفته نه فقط توسط قشری خاص نظیر برخی انقلاب‌های دنیا؛ به‌نظر شما رمز این حضور چیست و برای تداوم آن باید چه کرد؟
به‌نظر می‌رسد اگر بخواهیم در مورد راهکار حفظ حضور همه جانبه مردم در صحنه انقلاب سخن بگوییم، دو راهکار اساسی وجود داشته باشد. راهکار اول معرفتی یا استفاده از ابزار شناخت است. راهکار دوم هم اجرایی و قابل لمس است.
اما در مورد راهکار اول؛ اساس انقلاب اسلامی ما یک انقلاب فرهنگی و سیاسی بود، لذا اگر اگر نسل اول انقلاب و آنها که انقلاب کردند برای پیگیری اهداف و آرمان‌های انقلاب اسلامی سست یا دچار تفرقه نشوند، خود بخود این حضور موجب انتقال مفاهیم اساسی خواهد شد که مبنای شکل گیری انقلاب اسلامی بوده است.
چه بسا اگر نسل دوم و سوم انقلاب آن شناخت لازم را از رنج‌ها و فداکاری‌های بزرگی که در طول دوران انقلاب کشیده شده است را درک نکنند یا از دستاوردهای ارزشمند داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی انقلاب مطلع و آگاه نشوند، به مانند نسل اول آن همت و تلاش جدی برای حضور در صحنه‌های گوناگون و حفظ انقلاب اسلامی را نخواهند داشت.
- فکر می‌کنید نسل اول این کار را انجام داده است؟
البته قابل تامل و بررسی است. این موضوع نیازمند یک کار عظیم فرهنگی است. باید ببینیم این کار عظیم توسط دستگاه‌های مسئول مانند صدا وسیما و رسانه‌ها یا در دانشگاه‌ها و دیگر مراکز آموزشی و فرهنگی به خوبی انجام می‌شود یا خیر؟ اگر این کار به شکل صحیح انجام شود، باید بگوییم که بله وظیفه و رسالت‌شان را انجام داده‌اند و اگر نه که، هیچ.
- و اما راهکار دوم؟
به‌نظر من راهکار دوم برای حفظ حضور مردم در صحنه، حل مشکلات مردم توسط دولتمردان، قوای 3گانه و مسئولان در دولت و مجلس و قوه قضائیه است که این امر خود می‌تواند بزرگترین راهکار عملی برای حفظ حضور مردم باشد.
الان 29سال از انقلاب می‌گذرد، دیگر نمی‌توان بگوییم جنگ بود و نتوانستیم مشکلات مردم را حل کنیم یا درآمد و بودجه ما کم بود و نتوانستیم مشکلات را حل کنیم. امروز باید همه مسئولان و دستگاه‌های مسئول حکومتی و قوه مجریه به‌طور خاص، برای این مسئله برنامه‌ریزی و اقدام عاجل کنند.
دولت‌ها طبق قانون چند وظیفه مشخص دارند: یکی تأمین امنیت، از مرزها و شهرها گرفته تا امنیت حقوق افراد جامعه. دیگر وظیفه دولت‌ها تأمین رفاه و آسایش ملت که همان عدالت اجتماعی گفته می‌شود و همچنین ارتقای سطح فرهنگی و معنویتی مردم جامعه.
حل مشکلات مردم و برطرف کردن نیازهای اساسی مانند غذا، پوشاک، مسکن، آموزش و پرورش، ایجاد اشتغال و نظایر آن که در همان مفهوم عدالت اجتماعی خلاصه می‌شود، از مهم‌ترین عوامل حضور مردم در صحنه است. بالاخره مردم باید این شعار عدالت را در زندگی خودشان لمس کنند و احساس کنند بعد از 29سال این عدالت اجتماعی بین اقشار مختلف برقرار است.
- آیا شما این‌که تنها در برخی برهه‌های خاص به تبلیغ و ترویج فرهنگ و دستاوردهای موضوعاتی نظیرانقلاب اسلامی و دفاع مقدس پرداخته می‌شود، می‌پسندید و آیا فکر نمی‌کنید که بهتر است به جای شیوه‌های کلیشه‌ای و محدود به زمان‌های خاص، سطح این تبلیغات گسترده‌تر و عمیق‌تر شود؟
طبعاً که باید این کار در طول سال انجام شود ولی خوب ما یک راهبرد فرهنگی یا یک قرارگاه فرهنگی که به‌طور مداوم به این کار بپردازد و آن را مدیریت کند، نداریم.
در راهبرد فرهنگی تقسیم کار می‌شود، هردستگاهی اعم از دولت، مجلس، رسانه‌ها موظف می‌شود تا طی یک برنامه مدون و روشن عملکرد خود را به اطلاع مردم برساند.
- به‌نظر شما شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، مقر مناسبی برای مهندسی و پیگیری این کار نیست؟
چرا بهترین جایگاه است. امیدوارم بتوانند قرارگاه فرهنگی باشند.
- برخی معتقدند نیروهای مسلح در طول دوره شکل‌گیری تا پیروزی انقلاب اسلامی خود را از حرکت جوشان مردم انقلابی کنار کشیدند یا به تعبیری خودشان را جدا کردند تا وضعیت انقلاب روشن شود. نظر شما چیست؟
ما باید بدنه ارتش و نیروهای مسلح را از راس آن که شاه و فرماندهان ارشد 3گانه ارتش و نیروهای ژاندارمری و پلیس بودند، جدا کنیم. فرماندهان ارشد بودند که گاهی توطئه سرکوب مردم در برخی شهرها را تدارک دیدند اما در بدنه ارتش مانند افسران جزء یا درجه‌داران و سربازها این‌گونه نبود.
مثلاً امام فرمان دادند که سربازها از پادگان‌ها فرار کنند و همین باعث شد که بیش از 40 درصد ظرفیت پادگان‌ها که از سربازان تشکیل می‌شد، خالی شود و همین امر هم باعث شد که پادگان‌ها دیگر نیروی کافی حتی برای حفاظت از پادگان هم نداشتند چه برسد به سرکوب مردم.
البته موضوع دیگر وجود نیروهای انقلابی و متدین در ارتش بودند که مانع از سرکوب می‌شدند. مطلب دیگر حضور ژنرال آیزنهاور از سوی آمریکا در ایران بود که می‌خواست خلا وجود شاه را جبران و بلکه بتواند در تهران کودتا کند.
ولی خوب اینها فرصت پیدا نکردند، یعنی سرعت پیشرفت انقلاب آن قدر زیاد بود که آنها قادر به تصمیم‌گیری نبودند. شما وقتی خاطرات ارتشبد قره‌باغی را که به صورت کتاب منتشر شده، بخوانید به این موضوع یعنی سرعت پیشروی گام‌های انقلاب به روشنی پی می‌برید.
بعد از انقلاب هم با رهبری مدبرانه امام و هم با بزرگواری مردم، با ارتش بسیار خوب رفتار شد. همین که ارتش حفظ شد، توانست نقش بسیار مؤثر و تعیین کننده‌ای در جنگ و دفاع مقدس به نفع انقلاب و کشور و مردم ایفا کند.
همه این موضوعات نشانه پیوستگی همیشگی ارتش و نیروهای نظامی با مردم در تمام صحنه‌های مختلف بود.
نکته دیگری را هم که خوب است یادآوری کنیم الگویی است که مدل انقلاب اسلامی ایجاد کرد و آن این بود که اگر ملت‌ها بخواهند انقلاب کنند، ارتشهایشان مقابل آنها نمی‌ایستند و اگر هم انقلاب‌ها پیروز شد نمی‌گویند که مثلا ارتش باید منحل شود.
در انقلاب اسلامی همه دیدند که انقلاب ارتش را جذب خود کرد و در دایره خودش قرار داد.
- شما سال‌ها فرمانده نهادی به نام سپاه پاسداران بوده‌اید که اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی تولد یافت. چرا سپاه هیچگاه مأموریت خود را به نظامی گری محدود نکرد و خود را فراتر دید؟
این به مأموریت ذاتی سپاه برمی‌گردد که در قانون اساسی و بعدها توسط امام بزرگوار و همچنین مقام معظم رهبری به سپاه داده شد. در اصل 150 قانون اساسی دارد که سپاه پاسداران برای حفاظت از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن تأسیس می‌شود.
سپاه پاسداران ماهیتاً یک نیروی جوشیده از بطن انقلاب و همزاد انقلاب اسلامی است و این هم از عنایات خداوند متعال به قلب مقدس امام بود که با آن شناخت عمیقی که از تاریخ گذشته از صدر اسلام گرفته تا انقلاب‌هایی نظیر مشروطیت و نهضت ملی‌شدن صنعت نفت داشتند، برای حفظ انقلاب اسلامی تدبیر تشکیل نیرویی را کردند و آن شکل گیری یک نیروی مسلح از بدنه مردم بود که هم با جنس انقلاب و هم با مردم یکی بود و همخوانی داشت تا پاسدار این انقلاب در زمان‌های بعدی باشد.
لذا سپاه فقط جنبه نظامی‌گری ندارد بلکه حتی جنبه‌های مختلفی مانند فعالیت درعرصه‌های خدمت رسانی به مردم، فعالیت اقتصادی در جهت رشد و رونق اقتصاد کشور و همچنین عرصه فرهنگی را در راستای حفظ و حراست از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن شامل می‌شود.
لذا آنچه سپاه انجام می‌دهد در راستای قانون و وظایف محوله است و سپاه یک مجموعه عقیدتی، سیاسی و نظامی است.
- چند درصد اهداف انقلاب محقق شده و برای تحقق اهداف بر زمین مانده باید چه کرد؟
اهداف انقلاب اسلامی ما در بعد سیاسی و فرهنگی پیشرفت بسیار خوبی داشته است. ما توانسته‌ایم یک نظام مردمسالار دینی را به‌عنوان یک نظام سیاسی جدید در نظام‌های بین‌المللی ایجاد کنیم.
این ساختار جدید تاکنون در نظام‌های جهانی نبوده و باید گفت که ما در تشکیل یک حکومت مردمسالار دینی کاملا موفق بوده‌ایم.
در 29سال گذشته هم نشان دادیم که این نظام می‌تواند کاملا جامعه را اداره کرده و در صحنه بین‌المللی حضوری مؤثر و قوی داشته باشد.
در بعد نفوذ فرهنگی – معنوی و سیاسی هم به روشنی می‌توان دریافت که افکار امام بزرگوار و رهبر معظم انقلاب اسلامی به اقصی نقاط جهان صادر شده و امروز می‌توان این ادعا را مطرح کرد که یک و نیم میلیارد مسلمان جهان و حتی غیرمسلمانان آزادی‌خواه در بسیاری از کشورها نظیر منطقه آمریکای لاتین، آفریقا و آسیای جنوب شرقی تحت‌تأثیر انقلاب اسلامی ایران هستند.
من حتی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را متاثر از انقلاب اسلامی در ایران می‌بینم. اما در بعد اقتصادی همان‌طور هم که اندکی پیش از این اشاره کردم هنوز در نظام اقتصادی یا نظام عدالت اجتماعی ما نقص‌هایی وجود دارد.
در این حوزه باید گفت که انتظارات مردم به صورت کامل برآورده نشده و تکرار می‌کنم که مسئولان به ویژه دولت و مجلس باید با همراهی یکدیگر این مشکل و نقیصه را رفع کنند.
- آیا شما مقایسه کمی و کیفی آمار پیشرفت‌های نظامی ما را که با قبل از انقلاب اسلامی مطرح می‌شود، قابل قبول می‌دانید؟ یعنی اگر انقلاب نمی‌شد، ما این پیشرفت‌ها را نداشتیم؟
ایران پیش از انقلاب اسلامی، کاملا تابع راهبرد آمریکایی‌ها در منطقه خلیج فارس بود یعنی ایران عضو پیمان سنتو(پیمان نظامی میان آمریکا، ترکیه، ایران و پاکستان) و با این هدف بود که اگر اتحاد جماهیر شوروی خواست بیاید به نفت خلیج فارس برسد، نیروهای نظامی ایران فقط عملیات تأخیری انجام دهند تا نیروهای آمریکایی برسند.
در واقع ایران یک حلقه از حلقه‌های راهبرد نظامی در این منطقه بود. تمام ساز و برگ ارتش ایران را هم آمریکایی‌ها طراحی می‌کردند که مثلا چه چیز را بخرد یا نخرد؟ مثلا تانک ام60 را از آمریکا بخرد یا تانک چیفتن ازانگلیس بخرد.
آمریکایی‌ها یک گروه مستشاری در ستاد ارتش ایران داشتند که آنها همه چیز را طراحی می‌کردند، از خریدها گرفته تا ایجاد پایگاه‌های نظامی و حتی آموزش‌ها و مانورها. خود من سال‌های قبل انقلاب افسر وظیفه در تیپ 55هوابرد بودم.
یک سرهنگ آمریکایی به فرمانده تیپ55 ما که یک تیمسار ایرانی بود دستور می‌داد و این تیمسار مثل یک نوکر در مقابل آن سرهنگ سرخم می‌کرد. لذا به وضوح می‌توان دید که فرماندهان نظامی ایران به ویژه ارتش هیچ استقلالی از خود نداشتند.
- از حیث خودکفایی در تولید چطور؟
مشخص است. حتی به ما اجازه نمی‌دادند لوله توپ را عوض کنیم. می‌گفتند شما حق ندارید و ما باید عرض کنیم یا مثلا دستگاه‌های هواپیما را اگر یک جزء فنی هواپیماهای اف 4 یا اف5 یا اف14 خراب می‌شدند، آن را کامل به آمریکا می‌بردند و اجازه نمی‌دادند متخصصان نیروی هوایی ما آن را تعمیر کنند.
انقلاب اسلامی و این 8سال دفاع مقدس اساسا ساختار و راهبرد نیروهای دفاعی و نظامی ما را تغییر داد. امروز ما تابع راهبرد نظامی آمریکایی‌ها یا هیچ قدرت تصمیم‌گیر دیگری نیستیم.
در بعد ساختاری اضافه شدن سپاه پاسداران بنیه دفاعی کشور ما را بالا برد. در بعد دستاوردهای تکنولوژیک هم ما واقعا با ساختن انواع سلاح و تجهیزات که یک نمونه‌اش موشک‌های بالستیک و دوربرد است که همه اینها نشان‌دهنده قدرت و فناوری کشور ما در ساخت تجهیزات نظامی است و بیانگر خودکفایی ما در این عرصه است.
همچنین مراکز آموزش ارتش و سپاه جزء پیشرفته‌ترین مراکز آموزشی نظامی است. در بعد تعمیرات هم همین‌طور یعنی هم از نظر راهبرد و هم از نظر مدیریت و ساخت و تکنولوژی تا جایی که حتی ما داریم بعضی از تجهیزات نظامی‌مان را وزارت دفاع به کشورهای دیگر صادر می‌کند.
می‌بینید که وزرای دفاع کشورهای دیگر می‌آیند و قرارداد می‌بندند. در بعد امنیتی هم ایران امروز یک قدرت بزرگی است که می‌تواند نه تنها امنیت خودش را حفظ کند بلکه می‌تواند امنیت خلیج فارس را تأمین کند. این دستاورد بزرگی است که در بعد استقلال دفاعی در ایران حاصل شد.
- حرف آخر؟
مسئولین در همین دهه انقلاب فرصت خوب و مناسبی دارند تا بیایند و دستاوردهای انقلاب اسلامی را برای نسل دوم و سوم انقلاب و همچنین جهانیان تبیین کنند.
نکته دیگر این که با وجود همه پیشرفت‌ها و نقاط مثبتی که امروز و به برکت انقلاب وجود دارد، هنوز با آن وعده‌هایی که انقلاب اسلامی به مردم ایران داده و الگویی که به‌عنوان جمهوری اسلامی می‌خواهیم بسازیم، فاصله داریم.
اگر اهداف عالیه انقلاب را به مانند قله دماوند تصور کنید، ما هنوز در دامنه هستیم و نیازمند کار، زحمت و تلاش بسیار زیادی برای رسیدن به هدف‌های جهانی و منطقه‌ای بزرگی که انقلاب اسلامی دارد، هستیم.
البته امیدواریم که با رهبری مقام معظم رهبری و همت دولتمردان خدمتگذار با حضور عناصری متعهد در مجلس هشتم آن اهداف عالی انقلاب اسلامی در راستای آرمان‌های امام بزرگوارمان و همین قانون اساسی‌مان که بهترین قانون اساسی جهان است با عنایات خداوند متعال و توجهات حضرت بقیه‌الله الاعظم(عج) که صاحب اصلی انقلاب اسلامی است، تحقق پیدا کند.