پیشرفتهای فنی در ضبط دیجیتال تصاویر در این عصر این فرصت را میدهد که در هر لحظه، هر خبری را ضبط و به دیگران ارسال کنیم و در یک گام فراتر خبرساز شویم.
اگر خبر را در تعریف عام خود به معنی گزارش عینی از واقعیت بدانیم و فیلم مستند را فیلمی بدانیم که به واقعیت میپردازد و میکوشد تا حد امکان واقعیت را چنان که هست نشان دهد و از دستکاری کردن اجتناب کند در این صورت است که رابطه تنگاتنگ خبر تلویزیونی با مستند خبری درک خواهد شد؛ به همین دلیل این دو مقوله به یکدیگر نیازمند بوده و تکمیلکننده هم خواهند بود.
مستند خبری همواره از موضوعاتی است که توجه مخاطبان تلویزیونی زیادی را به سوی خود جلب کرده است. ریشه ساخت مستند خبری به پیش از اختراع تلویزیون باز میگردد. در آغاز تاریخ سینما به فیلمهای خبری، فیلم زندگی نما یا news reel میگفتند. اندکی پس از پیدایش مستند خبری فیلمسازان اولیه به این فکر افتادند که خودشان بهصورت مصنوعی روایت تصویری یک خبر را بازسازی کنند.
از مهمترین دلایلی که مخاطبین به این دستکاریها اعتماد کردند میتوان به این مسئله اشاره کرد که فیلمهای خبری اولیه علاوه بر اینکه بسیار کوتاه ساخته میشدند تجهیزات فنی که برای فیلمبرداری استفاده میشد بسیار ساده و ابتدایی بود، به همین دلیل فیلمها کوتاه، ناواضح و مبهم ساخته میشد و مخاطب فرصت و توانایی ارزیابی آنها را نداشت، از سوی دیگر فقدان فیلمهای خبری مشابه و حتی کمبود عکس از وقایع مهم باعث شده بود معیاری برای ارزیابی در دست مخاطب نباشد و به سادگی فریب بخورد. اینگونه بود که دستکاری و دخل و تصرف در فیلمهای خبری آغاز شد.
هدف اصلی فیلم مستند خبری اطلاعرسانی و آگاه کردن مخاطب در زمان کوتاه است. مستند خبری واقعیت جهان را به خیال ما میآورد، درست عکس فیلمهای داستانی و غیرمستند که امور فانتزی و تخیل را واقعیت جلوه میدهند؛ هرچند باید اذعان کرد که مستند ساز در کنار تصویر واقعیت از ابداع زیبایی شناسی و خیال هنری نیز در حد محدود بهره میگیرد. از آنجایی که مستند خبری در ماهیت و ذات خود با واقعیت سر و کار دارد، باید تا جایی که میشود در پرداختن به این ژانر از دستکاری پرهیزکرد و به همین دلیل در اینگونه مستندها مقوله اخلاق پررنگ جلوه میکند.
در ساخت مستند خبری، مستند ساز سیاستگذاریهای از پیش تعریف شده تهیهکنندگان را باید در دستور کار خود قرار دهد. مستندهای خبری براساس عطش خبری ساخته میشود. اینگونه مستندها بیشتر در خبر پخش میشوند، از نظر زمانی معمولا کوتاه (5 تا 10 دقیقه) هستند و معمولا توسط یک نفر ساخته میشوند. تحقیق، شالوده تحلیل و تفسیر در مستند خبری است؛ البته تحقیقی که صورت میگیرد گسترده و وسیع نیست و فقط شامل بررسیهایی است که به وسیله آن عناصر خبری برای بیننده مشخص میشود.
تدوین اینگونه فیلمها باید بهگونهای باشد که هیچ ابهامی برای مخاطب باقی نماند، به همین دلیل در تدوین، ترتیب طبیعی مراحل واقعه رعایت میشود و رویداد بهترتیب از آغاز تا پایان به تصویر کشیده میشود؛ یعنی سبک تاریخی.