تجربه 11 سال فعالیت در 3 دوره متوالی، مسئولان و دست‌اندرکاران این نهاد را در معرض تجربیات متفاوتی آمیخته با قوت و ضعف قرار داده است. به عقیده بسیاری از کارشناسان شهری بیش از یک دهه فعالیت شورایی در کشور، تجربه و فرصت کافی را برای رفع مشکلات و موانع موجود فراهم کرده است.
به گفته غلامرضا بصیری‌پور، رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورای اسلامی شهر مشهد برخی مشکلات پیش روی شوراهای شهر باعث شده این شوراها از کارکرد خود عقب بمانند و جایگاه اصلی خود را بعد از سال‌ها فعالیت پیدا نکنند. او مهم‌ترین مشکل را ناهمخوانی قوانینی می‌داند که اکنون در حال اجراست، در حالی که در بسیاری موارد چنین چیزی در قانون اساسی نداریم؛ «طبق نص صریح قانون اساسی امور هر منطقه باید به مردم منطقه واگذار شده و شوراها در نقش پارلمان محلی ظاهر شوند. در حال حاضر فاصله زیادی با این هدف وجود دارد و هر روز شاهد محدودتر شدن اختیارات شوراها هستیم.»
او در ادامه با بیان اینکه شوراها حضور و مشارکت عینی و عملی مردم هستند، می‌گوید که شعار تمرکززدایی که امروز در کشور مطرح شده تنها در سایه افزایش اختیارات شوراها محقق خواهد شد و این امر تا زمانی که ساختار دولت در این سطح فراگیر باشد، اجرایی نخواهد شد. مدیریت واحد شهرداری و واگذاری تمامی امور خدماتی شهر به شهرداری‌ها نه‌تنها در پیشبرد کارها مؤثر خواهد بود، بلکه فرصت بیشتری را در اختیار دولت برای رسیدگی به کارهای کلان قرار خواهد داد. او همچنین با انتقاد از اقدامات مجلس در زمینه تصویب و واگذاری اختیارات شوراها می‌گوید که تجربه ثابت کرده با هر پیشنهادی در زمینه اصلاح و ترمیم قانون شوراها که به مجلس فرستاده شده حوزه اختیارات شوراها محدودتر شده است.
به‌نظر می‌رسد مجلس شوراها را رقیب خود می‌داند و معتقد است با افزایش اختیارات شوراها، مجلس جایگاه خود را از دست خواهد داد. این در حالی است که شأن و وظیفه قوه قانونگذاری رسیدگی به امور کلان کشوری است و باید تصمیم‌گیری و تحولات محلی و منطقه‌ای به شوراها واگذار شود. او عقیده دارد اجرایی شدن آنچه در متن قانون اساسی وجود دارد، این نهاد را به جایگاه اصلی خود نزدیک‌تر خواهد کرد.
نصر اصفهانی، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر اصفهان، هم با اذعان به اینکه شوراها در گذشته نهادی فرمایشی بوده‌اند و در حال حاضر به‌عنوان حلقه واصل مردم و حاکمیت شکل گرفته‌اند، می‌گوید: «با وجود تاکید برنامه‌های سوم و چهارم درخصوص واگذاری 23 وظیفه دولت به شهرداری‌ها تاکنون این اقدام اجرایی نشده است که همین موضوع مانع اصلی در تحقق یافتن مدیریت واحد شهری است.»
جلال شریعتی، رئیس شورای شهر سنندج عقیده دارد که بعد از تشکیل شوراها روحیه و ضرورت کار شورایی در مسئولان و مردم اهمیت پیدا کرده است. وی به ضعف و خلأهای قانونی که در مواردی سردرگمی و تغییرات در مصوبات شورا را موجب می‌شود، اشاره دارد و می‌گوید: «خلأهای قانونی موجب می‌شود مصوبات ما در شورا پس از ارجاع به فرمانداری و استانداری دچار تغییرات شده، به‌طوری که اصل مطلب دچار تغییرات جدی می‌شود. این پدیده از نبود صراحت در قانون شوراها نشأت می‌گیرد.» او یکی از مهم‌ترین چالش‌ها را نبود التزام اجرایی برای مصوبات شورا می‌داند و می‌گوید: «شوراها نه تنها در بعد نظارتی ضعیف هستند، بلکه مصوبات شورا هیچ‌گاه لازم‌الاجرا نبوده است.»
وی همچنین حضور افتخاری در شوراها، نبود آموزش صحیح کمبود اعتبار، عضو نبودن اعضای شوراها در کمیته بر نامه ریزی استان و شهرستان و ساختاری نبودن روحیه شورایی را از دیگر نقاط ضعفی می‌داند که باید برای رفع آن تلاش جدی صورت گیرد. شریعتی همچنین توجه و نظارت کافی برای حضور افراد با صلاحیت و کارشناس به این نهاد و جلوگیری از حضور افرادی با گرایش‌های قومی و قبیله‌ای خاص را در بهبود کارها و جلوگیری از هر گونه تخطی، مؤثر و لازم می‌داند.
محمدرضا کرم‌زاده، عضو شورای شهر مسجد سلیمان همگام‌شدن انتخابات شوراها با انتخابات ریاست‌جمهوری را فکری مناسب می‌داند، اما معتقد است امسال برای جلوگیری از آسیب‌هایی که درصورت کوتاه شدن عمر شوراها متوجه مردم و شهرها می‌شود این مدت به عمر شوراها اضافه و از دوره بعد این تجمیع انجام شود. وی گفت که فرصت 2 ساله برای آشنایی با مشکلات شهری و بررسی اوضاع و گاهی انتخاب شهردار زمان بسیار اندکی است و در واقع در این مدت کوتاه هیچ کاری از دست شوراها بر نخواهد آمد.
شوراها و موازی‌کاری
ابوالفضل قربانی، سخنگوی شورای شهر اصفهان معتقد است برگزاری انتخابات شوراها برای 2 سال مشکلات زیادی را برای شهرداری‌ها، اداره شهرها و روستاها به‌وجود خواهد آورد. وی با اشاره به اینکه یک تا یک‌ونیم سال طول می‌کشد تا هر عضو تازه شورا نسبت به امور شورای شهر، شهر و شهرداری آشنا شود، گفت: «درست زمانی که نماینده این مشکلات را فهمید عمر شورا به پایان می‌رسد.»
به اعتقاد قربانی، انتخاب دوساله شهردار نیز به‌مراتب مشکلات بیشتری را برای شهر به همراه خواهد داشت، در نتیجه تمدید زمان شوراهای شهر ضروری است.وی با اشاره به لزوم تمدید زمان فعالیت شوراها گفت: «هرچند انتخاب مردم برای 4 سال است چون موضوع تجمیع انتخابات مطرح شده و قرار است خیلی زودتر از موعد مقرر و قانونی کار شوراها به پایان برسد که این روند مشکلات را صد چندان خواهد کرد بهتر آن است کار شوراها 5/2 سال دیگر تمدید شود.»
سخنگوی شورای شهر اصفهان تاکید کرد که شوراها هر چه جلوتر رفته‌اند عملکردشان بهتر شده است و آینده‌ای به‌مراتب بهتر و کارا‌تر را برای فعالیت آنها پیش‌بینی می‌کنیم. البته ما کاستی‌ها و ضعف‌هایی داریم که به مرور از آن کاسته شده است و در کل شوراها منشا خدمات زیادی برای مردم و شهرها هستند. وی بیان کرد که از جمله کاستی‌هایی که متوجه شوراها شده است محدود کردن حوزه فعالیت ما به شهرداری‌هاست، در حالی که شوراها باید توانایی نظارت و فعالیت در همه حوزه‌هایی را که قانون اساسی به آنها اجازه داده است دارا باشند.
در قانون اساسی 23 حوزه فعالیت برای شوراها در نظر گرفته شده است که آموزش و پرورش، آب و فاضلاب، آب و برق و.... اهم آنهاست.قربانی با بیان اینکه در حال حاضر اصفهان با فعالیتی که شوراها انجام داده‌اند قابل مقایسه با دوره قبل از حضور شوراها نیست و در زمینه زیباسازی، فعالیت‌های عمرانی، شهرسازی، حمل‌ونقل و ترافیک و... کارهای بسیار خوبی شده است گفت که از مهم‌ترین محاسن شوراها این است که می‌توانند اولویت‌بندی کنند و با توجه به منابعی که در اختیار دارند کارهایی را که ضروری‌تر است در اولویت قرار دهند و از دوباره‌کاری و موازی کاری‌هایی که صورت می‌گیرد، جلوگیری کنند.
فقط برنامه‌های کوتاه‌مدت
شهناز شاهمرادیان، رئیس شورای شهر ایلام نیز گفت که در هر انتخابات 4 ماه اول صرف تبلیغات می‌شود و چند ماه آخر هم همین روند ادامه دارد و اساسا عمر مفید شوراها به یک سال و چند ماه تقلیل می‌یابد. وی خود را تابع نظر شورای نگهبان خواند و افزود: «مطمئنا کوتاه شدن این دوره شوراها مشکلات جدی و زیادی را در راستای تحقق وعده‌ها و برنامه‌های تعیین شده شورا ایجاد خواهد کرد. »
شاهمرادیان یادآور شد که در هر دوره شوراها برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدتی را در نظر گرفته‌اند که درصورت تمام شدن پیش از موعد عمر شوراها بسیاری از برنامه‌های میان‌مدت و برنامه‌های بلندمدت، عملیاتی و اجرا نخواهند شد. وی درباره عملکرد شورای شهر ایلام گفت:«در دوره سوم ما هر آنچه در بضاعت داشتیم انجام دادیم و اجرای 95 درصدی پل پیامبر اعظم(ص)، ساخت پارک بانوان، ساخت تعداد زیادی پارک محلی و میدان‌های مختلف به‌خصوص میدان ارغوان، افزایش چشمگیر فضای سبز و کارهای عمرانی از اهم کارهای شورای شهر ایلام است.»
