قاره آفریقا منطقه نزاع های مستمر و پیچیده است و اخبار آن نیز کمتر در رسانه های جهانی بازتاب می یابد نبردهای منطقه دریاچه های بزرگ که در آستانه هزاره دوم ، 7 کشور را درگیر نمود و جنگ و نسل کشی رواندا و بروندی و کنگو ، جنگ داخلی سودان و .... فهرست طولانی که خود آفریقایی ها معتقدند جهان ( سفید) آنها و مشکلاتشان را نادیده گرفته است.منطقه شاخ آفریقا فقیرترین منطقه است و سومالی در این منطقه وضع بدتری از همه دارد.
درسومالی هواداران تشکیلاتی مشهور به "محاکم شرعی"، از اردیبهشت ماه سال جاری به دنبال درگیری با افراد مسلح دولت انتقالی (ائتلاف جنگ سالاران) مورد حمایت آمریکا، کنترل موگادیشو پایتخت این کشورو بخش وسیعی از مرکز و جنوب را بدست گرفتند ولی هفته گذشته در مقابل تهاجم مشترک نیروهای دولتی و ارتش اتیوپی ناچار مگادیشو پایتخت را ترک کردند به امید اینکه با رسیدن نیروهای کمکی جهادی از سراسر جهان اسلام مجددا علیه آنچه که ارتش کفر می نامند به نبرد بپردازند.
سومالی علی رغم اینکه چندین دولت خود خوانده دارد اما 15 سال است که سرزمینی بدون دولت به حساب می آید. سازمان ملل ، اتحادیه آفریقا، اتحادیه عرب و سازمان کنفرانس اسلامی تا کنون تلاشهایی بی ثمری را برای برقراری دولتی فراگیر در سومالی بکار برده اند.
اتحادیه آفریقا در اجلاس خود در بانجول بر ادامه حمایت خود از دولت انتقالی و اعزام نیرو به سومالی تاکید نمود. رئیس اتحادیه آفریقا از جهانیان خواست که در این رابطه از مواضع اتحادیه آفریقا حمایت کنند.
محمد علی جدی نخست وزیر دولت انتقالی مکررا به جهانیان هشدار داده بود که القاعده پایگاههای مهمی در سومالی دارد و آنها قادرند سواحل وسیع سومالی و آبهای بین المللی را برای کشتی ها ناامن کنند.
همانطور که حمله به سفارتخانه های آمریکا در نایروبی و دارالسلام 1998 و انفجار هتل ساحلی مومباسا و شلیک بسوی هواپیمای اسرائیلی در کنیا نیز از سوی واحد سومالی القاعده هدایت شده است او اتحاد محاکم شرعی را متهم ساخت که در ائتلاف با القاعده هستند اتهامی که بارها از سوی رهبر محاکم شرعی تکذیب شده است.
اما از سوی دیگر در پیام صوتی بن لادن که چند ماه قبل منتشر شد وی حمایت ضمنی خود را از محاکم شرعی ابراز داشت و نسبت به اعزام نیروی چند ملیتی از سوی آمریکا، سازمان ملل و یا اتحادیه آفریقا به سرزمین سومالی، هشدار داد و تاکید کرد که این نیرو از هرکشوری که باشد در خدمت اهداف کفار صلیبی است و ما متعهد به نبرد با آنها هستیم .
بدنبال سقوط شهر جوهر و مگادیشو بدست ائتلاف ایتیوپی، تنظیم قاعده در عراق نیز از مسلمانان خواسته است که به حمایت محاکم شرعی بشتابند. سایت های اینترنتی نزدیک به اخوان المسلمین نیز مسلمانان را به جهاد علیه ایتیوپی فراخوانده است. فراخوانهایی از این قبیل می تواند سومالی را مرکزی برای حضور جهادی های سلفی نماید نیروهایی که از تجربه سالهای جهاد در افغانستان نیز برخوردارند.
از سوی دیگر آمریکا نیز به شدت به نیروهای موسوم به " اتحاد محاکم شرعی" که قدرت را هنوز در بخش های وسیعی از سومالی در اختیار دارند مشکوک است و آنها را عوامل القاعده می داند و معتقد است که سومالی به سومالستان (مشابه افغانستان طالبان) تبدیل خواهد شد.
شیخ شریف شیخ احمد،رهبر این اتحاد هرگونه ارتباط با القاعده را تکذیب می کند اما آمریکا که خاطرات تحقیر آمیز سال 1992 در سومالی را دارند بخوبی آگاه هستند که سومالی می تواند به لانه القاعده تبدیل شده و خطر ساز شود.
دولت آمریکا "شیخ حسن ظهیر آویس" یکی از رهبران محاکم شرعی را از سال 2001 در فهرست اعضای تحت تعقیب القاعده قرار داه است. بوش ضمن هشدار به رهبران اتحاد محاکم اسلامی یاد آوری کرده است که اجازه نخواهد داد افغانستان (طالب استان) دیگری شکل بگیرد.
پرندر گاست، مشاوربیل کلینتون رئیس جمهوری اسبق آمریکا نیز شرایط کنونى سومالى را با شرایط افغانستان در سال هاى پایانى دهه 90 میلادی شبیه دانسته ، یعنى در همان زمان که افغانستان تحت حکومت طالبان به اردوگاه آموزش نظامى و جذب نیروى جدید شبکه القاعده تبدیل شده بود.
وی مسئولان سه دولت پیشین آمریکا را متهم کرده است که کارى در جهت بازسازى دولت سومالی انجام ندادند بنظر او تمام مشخصه های افغانستان طالبان هم اکنون در سومالی وجود دارد فقر، زندگی قبیله ای ، بی سوادی ، هرج ومرج ، درگیری های داخلی و عدم وجود دولت مرکزی ، از جمله عواملی است که امنیت و آرامش را در این کشور از بین برده است. درگیری های شبه نظامیان مسلح و قوای دولتی تاکنون موجب خروج و آوارگی بسیاری از مردم به ستوه آمده در این کشور شده است چنین محیطی فضای مطلوب برای رشد القاعده است.
درجریان جنگ داخلی در سومالی که از سال ۱۹۹۱آغاز شده است، تاکنون ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر کشته شده اند. درگیری در سومالی از ۱۵سال پیش یعنی زمانی که جنگ سالاران این کشور " محمد زیادباره" دیکتاتور سومالی را سرنگون ساختند، آغاز شد.
در آن زمان عرب های برگشته از افغانستان ، نقش بارزی در خروج نیروهای آمریکایی از سومالی داشتند. از آن زمان تا کنون نظام سیاسی حاکم بر سومالی دولت موقت انتقالی بود که از ائتلاف چند گروه از جنگ سالاران تشکیل شده بود.
در سال 1993 تقریبا تمامی اعضا و کارکنان سفارت خانه های خارجی از جمله سفارت ج .ا. ایران مگادیشو را ترک نموده و تا کنون خبری از بازگشایی سفارتخانه وجود ندارد.
سومالی کشوری قبیله ای است و علی رغم اینکه سواحل طولانی و سرزمین های حاصلخیز و مستعد برای دامپروری و کشاورزی دارد اما کشوری فقر زده است و می توان گفت بزرگترین سرزمین بی دولت در کره خاکی است.
جمعیت ۱۰میلیون نفری آن بیشتر وابسته به قبائل هستند سومالی از قدیم سرزمین مهاجران متنوع بوده است ، عرب ، ایرانی، هندی ، و اروپاییان از جمله ساکنان این کشور هستند که از 18 منطقه ( استان) تشکیل شده است.
جغرافیدانان مسلمان منطقه امروزی سومالی و ایتیوپی را حبشه می نامیدند. سومالی و اتیوپی در خصوص منطقه اجادین اختلاف مرزی دارند که در سال 1977 به نبردی شدید و شکست سومالی منجر شد. آمریکا تلاش می کند از طریق ایتیوپی بر اتحاد محاکم اسلامی اعمال فشار نماید. اتیوپی یگانهایی از ارتش خود را وارد شهر بیداوه در جنوب غرب سومالی نموده است.
مشکل عمده دیگر سومالی ، جمهوری سومالی‌لند است که قبایل پنج استان شمالی سومالی از ۱۹۹۱ برای خود دولتی بوجود آورده و از کشور سومالی جدا شده اند. پایتخت سومالی‌لند هارگیسا است. هنوز هیچ کشوری منطقه جدا شده سومالی‌لند را به رسمیت نشناخته است.
تاکنون رسما هیچ کشوری دولت جدید اتحاد محاکم را نیز برسمیت نشناخته است.
در سال 1884، انگلیس قسمتی از سومالی را تحتالحمایه خود کرد و 5 سال بعد، ایتالیا نیز قسمتهای دیگری از آن را به مستعمره خود تبدیل نمود. در این میان قیامِ محمدبن عبداللَّه حسان بر ضد انگلیسیها که از سال 1901 تا 1920 طول کشید به جایی نرسید.
سازمان ملل متحد در سال 1950 از ایتالیا درخواست کرد. زمینه استقلال سومالی را فراهم کند. در 26 ژوئن سال 1960، سومالی استقلال خود را از انگلستان، و در اول ژوئیه 1960م از ایتالیا اعلام نمود. این کشور که به شکل عدد 7 است با بیش از 637 هزار کیلومتر مربع مساحت، جمعیتی حدود 10 میلیونی دارد که تقریبا همگی پیرو آیین اسلام هستند.
محاکم شرعی
تاریخ تاسیس "محاکم الشرعی" در سومالی به سالهای 1991 و1997 ، برمی گردد که در إثر سقوط نظام زیاد باره ، هرج و مرج در همه جا حاکم شده بود.در آن زمان الشیخ محمد معلم حسن با همکاری شیوخ قبائل، یک دادگاه إسلامی در منطقه (طوطیجلی) جنوب مگادیشو،برپا نمود اما این دادگاه بدلیل مخالفت جنرال محمد فرح عیدید، که بر جنوب مگادیشو تسلط داشت نتوانست کاری از پیش ببرد.
در اوایل سال 1994 اولین دادگاه اسلامی عشایری شمال مگادیشو برپا شد ، وشیخ علی محمود طیری ریاست آن را برعهده گرفت. این دادگاه میلیشا های مسلحی را نیز به عنوان بازوی اجرایی خود بکار گرفت که نام "الخیالة" داشتند. این دادگاه موفق شد امنیت را در منطقه شمالی برقرار و دایره نفوذ خود را گسترش دهد.
1997 تعداد این گونه دادگاهها گسترش یافت شیخ حسن طاهر أویس عضو مؤسس محکمة "إفک حلنی" می گوید استقبال مردم از محاکم عامل پیشرفت آن بود . در هر منطقه دادگاه اسلامی تشکیل شد و رهبری آن را عالمی دینی برعهده گرفت
محاکم از برگزاری کنفرانس صلح سومالی توسط سازمان کنفرانس اسلامی در "عرتا" جیبوتی سال 2000، حمایت نمود و نمایندگانی را به اجلاس فرستاد و از عبدی قاسم صلاد حسن که از سوی کنفرانس به عنوان رئیس جمهوری انتقالی برگزیده شد حمایت نمود.
در سال 2005 "المجلس الأعلى لاتحاد المحاکم الإسلامیة" شورای عالی اتحاد دادگاههای اسلامی به ریاست شیخ شریف احمد تا سیس شد. شیخ شریف شیخ أحمد، بعد از سقوط حکومت صلاد حسن نقش بارزی در استقرار امنیت بازی کرد. دادگاههای اسلامی در مورد جنایتکاران احکام سنگ سار و اعدام و شلاق را در دیدگان همگانی اجرا نمود و این در دل اشرار ترس ایجاد کرد.
از ماه فوریه جنگ بین شبه نظامیان دادگاهها و جنگ سالاران در گرفت که در نهایت به پیروزی دادگاههای اسلامی منجر شد.
شیخ شریف قبلا در در ماه ژوئیه گذشته در واکنش به اظهارات آمریکا ، بوش را بزرگترین تروریست جهان نامید و وعده داد که در صورت حمله اتیوپی یا آمریکا پوزه آنها را به حاک بمالد.
آمریکا همچنین ضمن مخالفت با قطعنامه ای که نماینده قطر در شورای امنیت برای خروج فوری نیروهای اتیوپی ارایه نموده بود حمایت تلویحی حود را از اتیوپی اظهار داشت.
تاریخچه پیکار بین سومالی و اتیوپی
در سال 1960 سومالی از تعیین مرزهای مشترک با ایتیوپی که 160 کیلومتر مربع را در برمی گیرد خودداری نمود. 1964 نبردی بین دو کشور بر سر منطقه اوگادن که عموما سومالیایی هستند در گرفت.
1977-78 در نبرد میان دو کشور بر سر همان منطقه ، اتیوپی برخوردار از کمک شوروی سومالی را شدیدا شکست داد . 1988 قرارداد صلح و برقراری روابط دیپلماتیک میان دو کشور.
- 1991 آغاز جنگ داخلی سومالی
- 1996 اولین نبرد ارتش اتیوپی و اسلام گرایان سومالی
- ژوئیه 2006 محاکم اسلامی مگادیشو را تصرف کردند.
- 12 دسامبر محاکم اسلامی به اتیوپی اولتیمام یک هفته ای دادند تا ارتش خود را از مناطق سومالی خارج کند
- 24 دسامبر نخست وزیر اتیوپی به محاکم اسلامی اعان جنگ داد.
- 26 دسامبر ارتش اتیوپی 6 شهر سومالی را تصرف نمود.
- 27 دسامبر با تصرف مگادیشو – دولت موقت اعلان نموده است که ارتش اتیوپی به دعوت آن دولت وارد مگادیشو شده و دیگر چیزی بنام محاکم اسلامی وجود ندارد .
در این نبردها علاوه بر محاکم اسلامی 8000 نفر ارتش اتیوپی و 6000 نفر از میلیشیای موسوم به پونتلند وابسته به یوسف احمد و دولت انتقالی سومالی شرکت داشتند تا کنون 3 هزار نفر از طرفین کشته شده اند.
