«با سپاس از داوران به خاطر نامزدی کتاب این قلم در جشنواره منتقدان و نویسندگان مطبوعات، در اعتراض به فضای این روزهای ادبیات که گوی سبقت را از هوای آلوده تهران ربوده انصراف خود را از شرکت در این جشنواره و هر جشنواره دیگری اعلام میدارم.»
سال گذشته نیز 3نفر از نامزدهای جایزه جلال آلاحمد، ازجمله مجید قیصری و قباد آذرآیین از حضور در داوری نهایی انصراف داده بودند. پیش از آن هم در 3 سال گذشته، امیرحسن چهلتن از کتاب سال انصراف داده بود و همین اواخر، علی صالحی شاعر، البته پس از آنکه بهعنوان برگزیده جایزه شعر مطبوعات معرفی شد، جایزه را به نفر بعد واگذار کرد و ...
حالا بهنظر میرسد که انصراف از جوایز، با دلایل گوناگون و کاملا مختلف، آرامآرام به رسمی همگانی و مرسوم تبدیل میشود و هر جایزهای که رای نهایی یا نیمهنهاییاش را اعلام میکند، باید منتظر انصراف نامزدها یا برگزیدگانش هم باشد؛ رسمی که دست کم به 2 علت نامبارک است:
1. مدتهاست که همه نویسندگان و منتقدان، از فضای نامناسب ادبیات گلایه میکنند و تقریبا همه آنها نیز معتقدند جوایز میتوانند به پویایی و رشد ادبیات کمک کنند. در این شرایط، انصراف از جوایز، بیبروبرگرد تضعیف آنها را درپی خواهد داشت و اعتبار و اهمیتشان را زیرسؤال میبرد. اگرچه این حق نویسنده است،
به آنچه نامطلوب میپندارد، اعتراض کند و نارضایتیاش را نشان دهد اما متأسفانه در هیچیک از انصرافهای یکسال گذشته، دلایل انصراف روشن نیست و معلوم نمیشود نارضایتی مفروض، دقیقا از کجای کار و چه بخشی از ماجراست. نتیجه، بازماندن در انواع و اقسام تفسیرهاست که گاه حتی درست در جهت خلاف آنچه مراد اصلی نویسنده بوده است، انجام میگیرد.
2. مهمتر از این، تقریبا همه نویسندگان و منتقدان معتقدند که باید بین کتاب و نویسنده، تفاوت قائل شد و سرنوشت کتاب را پس از انتشار، مستقل از سرنوشت نویسنده دانست.
جایزهها، عرصه رقابت کتابها هستند، نه نویسندگان. کتابها، حیات مستقل خود را دارند و نمیتوان کسی را از بررسی یا مقایسه کتابها منع کرد. اما میتوان بهعنوان یک نویسنده، پس از برگزیده شدن، از گرفتن جایزه انصراف داد و در مراسم نهایی (با دلایلی که اگر روشن باشند چه بهتر!) حضور نیافت؛ یعنی تقریبا مشابه همان کاری که علی صالحی کرد. در عین حال، جوایز نیز اعتبار خود را از عملکردشان و نامزدها و برگزیدگانی که معرفی میکنند، به دست میآورند.
نامزدهای ضعیف، قضاوت سلیقهای و بیمعیار، سهلانگاری و داوری همراه با مراعات و مسامحه، باندبازی و... همه آنچه شاید فضای ادبیات این روزها را در کنار مسائل دیگر آلوده کرده است، از دید هیچکس پوشیده نمیماند و به گمان من راه مواجهه با اینها، انصراف و تضعیف جوایز - رسمی یا غیررسمی - نیست.