این پرسش‌ها زمانی به‌عنوان یک دغدغه فعالان بازار و البته مردم عادی تبدیل شده است که هر اونس طلا در هفته‌های اخیر بین 1365 تا 1380دلار در نوسان بوده است. این نوسان از نظر کارشناسان افزایش قیمت زیاد قلمداد نمی‌شود. اما قیمت هر سکه بهار آزادی طرح جدید و قدیم به‌عنوان شاخصی تعیین‌کننده در بازار آزاد ایران روند افزایشی داشته است به‌گونه‌ای که قیمت هر قطعه سکه طرح جدید از 347 تا 367هزار تومان و هر قطعه سکه طرح قدیم از 375 تا 405هزارتومان خرید و فروش شده است. تداوم شکاف قیمتی بین بازار داخلی و جهانی طلا باعث شده تا این گمانه و شائبه تقویت شود که بازار سکه و طلا درهفته‌های اخیر با حباب قیمت مواجه بوده است. اما رئیس‌کل بانک مرکزی که ابزار لازم به واسطه بانک کارگشایی برای تزریق سکه به بازار را در اختیار دارد وجود هرگونه حباب در بازار طلا را تکذیب می‌کند و می‌گوید: نوسانات قیمت داخلی طلا تابع بازار جهانی است و بانک مرکزی اجازه رشد حبابی بهای طلا را نخواهد داد.
بازار طلا، سکه و ارز دست‌کم در 3دهه اخیر همواره با نوسان‌های طبیعی و البته غیرطبیعی مواجه بوده است به‌گونه‌ای که بازار آزاد خرید و فروش ارز همواره به‌عنوان محلی برای داد و ستد ارزهای خارجی بین عرضه‌کنندگان رسمی و غیررسمی اعم از صرافی‌ها و واسطه‌های خیابانی و خریداران واقعی ارز در جریان بوده است اما نباید فراموش کرد که نوسانات شدید ارزهای معتبر به‌ویژه دلار باعث شده تا بخشی از نقدینگی جامعه در کوتاه‌مدت با انگیزه‌های متفاوت وارد بازار ارز شود. ازسوی دیگر بازار طلای ایران به‌ویژه بازار خرید و فروش سکه به‌عنوان شاخصی از نقل و انتقال جریان نقدینگی سیال و فرار جامعه همواره جذابیت‌ها و ریسک‌های ویژه خود را داشته است تا آنجا که همواره در بازار ارز و سکه در اثر نوسانات شدید قیمتی، دولت از طریق بانک مرکزی ناچار به دخالت و تزریق دلار و سکه شده است.
شکاف قیمت‌ها؛ عادی یا غیرعادی؟
رصد نوسانات ارزش طلا در بازارهای جهانی و داخلی در یک ماه اخیر نشان می‌دهد که با افول ارزش هر اونس طلا در دادوستدهای جهانی از قله 1400دلار، کاهش ارزش سکه به‌عنوان معیار قیمتی بازار طلا چندان از شیب کاهشی جهانی تبعیت نکرده است به‌گونه‌ای که در مقاطعی هر اونس طلا کاهش بین 5 تا 6 درصدی را تجربه کرده است اما نوسان ارزش سکه در بازار داخلی ایران بین 2/5 تا 3/5 درصد بیشتر نبوده است. البته در بازار سکه نوسان قیمت بین انواع سکه متفاوت بوده به‌گونه‌ای که سکه طرح قدیم بیشتر از سکه طرح جدید افزایش قیمت را تجربه کرده و یا به‌دلیل تقاضای خرید برای مصارف غیرپولی، ربع سکه به‌طور سنتی از جذابیت بیشتری برای خرید و فروش نزد فعالان بازار برخوردار بوده است.
یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های اثرگذار در بازار جهانی طلا، نوسان ارزش ارزهای معتبر خارجی، وضعیت اقتصادی کشورهای پیشرو، رفتار خریداران دولتی طلا و البته ورود و خروج ناگهانی واسطه‌گرهای فعال جهانی به بازار طلا است به‌گونه‌ای که با افت ارزش طلا، یورو و برخی دیگر از ارزهای جهانی، سرمایه‌گذاران بازارهای نقدی به بازار طلا به‌عنوان پناهگاه امن هجوم می‌برند. البته نوسان ارزش ارزهای معتبر بیشتر تحت‌تأثیر گزارش‌های اقتصادی از وضعیت اقتصادی کشورهای دارای سهم بالا در اقتصاد جهانی است که باعث می‌شود تا واسطه‌ها و سرمایه‌گذاران به‌دلیل ناامید یا امیدوار‌کننده‌بودن شرایط اقتصادی کشورهای یاد شده تصمیم بگیرند سرمایه‌های خود را وارد بازارهای مالی ازجمله بورس‌های بین‌المللی کنند یا اینکه به‌دلیل ترس ناشی از ریسک بالا در بازارهای مالی به پناهگاه امن یعنی طلا هجوم ببرند. از سوی دیگر اشتیاق شدید برخی کشورهای دارای ذخایر خارجی بالا از جمله چین و هند به سمت خریدهای عمده طلا برای حفظ ارزش دارایی‌های خارجی خود به سبب نوسان شدید ارزهایی چون دلار و یورو، موجب شده است تا پیش‌بینی‌ها نسبت به آینده بازار طلا خوش‌بینانه باشد تا آنجا که برخی پیش‌بینی‌ها نشان از شکسته شدن رکورد هر اونس طلا به ارزش 1500 دلار در سال 2011 دارد.
کارشناسان چه می‌گویند؟
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه قیمت سکه در ایران تابعی از قیمت‌های جهانی است، می‌گوید:طی چند وقت اخیر قیمت‌های جهانی طلا به‌شدت افزایش داشته و بازار سکه و طلای داخل نیز متأثر از این افزایش بوده است. دکتر مهدی تقوی، با اشاره به افزایش تقاضا برای خرید سکه همزمان با رشد قیمت‌ها توضیح می‌دهد: تحلیل بسیاری از سرمایه‌داران و مردم در چنین مواقعی، تداوم روند روبه‌رشد قیمت‌هاست و همین موضوع موجی می‌شود تا اشتیاق برای خرید سکه و طلا بیشتر شود. او می‌افزاید: این موضوع موجب افزایش تقاضا در بازار و بالا رفتن کاذب قیمت‌ها می‌شود که در دوره اخیر یارانه‌های نقدی سرگردان هرچند که کوچک هستند اما در این افزایش قیمت‌ها بی‌تأثیر نبودند.
این استاد دانشگاه، اختلاف موجود بین میزان رشد جهانی قیمت طلا و میزان رشد آن در ایران را حباب ایجاد شده می‌داند و می‌گوید: بانک مرکزی معمولا در چنین مواقعی اقدام به تزریق سکه به بازار می‌کند که درصورت تداوم روند کنونی و بیشتر شدن حباب ایجاد شده این اتفاق را هم شاهد خواهیم بود. وی، خروج سرمایه از بازارهایی همچون بورس و مسکن و ورود آن به بازار جذاب و رو به رشد طلا را یکی دیگر از عوامل ایجاد حباب در بازار طلا و سکه اعلام و اظهار می‌کند: در حال حاضر بازار مسکن و سایر بازارهای مالی در ایران جذابیت لازم برای جذب سرمایه را ندارند.
میثم رادپور، از کارشناسان بازار طلا با تأکید بر برگشتن بازار قیمت طلا به حالت عادی به همشهری می‌گوید: در حال حاضر از این افزایش قیمت به‌عنوان حباب یاد می‌شود که ممکن است از بین برود اما نباید این نکته را فراموش کرد که شاید این افزایش قیمت داخلی حباب نباشد و برآورد بازار از ارزش واقعی طلا در ایران باشد. او توضیح می‌دهد: این برآورد ناشی از نگرانی افزایش نرخ ارز و نرخ تورم است که موجب افزایش قیمت طلا شده است.
وی می‌گوید: سرمایه‌گذاری در بازار طلا در ایران همواره جذاب بوده است و نقدینگی ناشی از آزادسازی یارانه‌های انرژی و پرداخت یارانه نقدی نیز در این بازار بی‌تأثیر نبوده است. به گفته رادپور، نوسانات بازار طلا در ایران همواره با بازار ارز در ارتباط است.
این موضوع جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند و با توجه به رکود اقتصادی حاکم در اکثر بخش‌ها، سرمایه‌های سرگردان به‌وجود آمده و گرایش این سرمایه‌ها به سمت بازار طلا بوده است. وی با اشاره به شرایط حاکم بر بازار ایران می‌گوید: این جباب ایجاد شده تا یک ماه آینده از بین خواهد رفت و قیمت‌ها تا بیش از 10هزارتومان کاهش پیدا خواهند کرد. به گفته وی، گذشت زمان مشخص خواهد کرد که تأثیر نقدینگی موجود در بازار و رکود حاکم بر بخش‌هایی همچون مسکن در ایجاد حباب قیمت‌ها چه میزان بوده است.
بازار ایران، شباهت‌ها و تفاوت‌ها
دست‌کم در یک دهه اخیر بازار سکه و طلای ایران هرچند ارتباط رسمی و تعریف شده‌ای با بازارهای جهانی طلا نداشته است اما چسبندگی و تأثیرپذیری بیشتری از نوسان قیمت‌ها در داد و ستدهای جهانی پیدا کرده است. البته تحلیل رفتار عرضه‌کنندگان و خریداران بازار طلا و سکه در ایران به عوامل مختلف بستگی دارد از جمله تقاضای سنتی خرید به سبب اعیاد خاص و یا مصارفی چون هدیه دادن و نظایر آن باعث می‌شود در مقاطعی از سال افزایش قیمت طلا و سکه ناشی از تقاضای‌های فصلی و زمانی خریداران صورت پذیرد اما آنچه می‌تواند باعث شکل‌گیری حباب قیمت‌ها در بازار طلا شود، بیشتر از 2عامل ناشی می‌شود؛ نخست هجوم نقدینگی سرگردان در دست مردم و دوم تشدید فعالیت‌های واسطه‌گری به سبب ورود نقدینگی رهاشده به بازار طلا و البته ارز. البته نباید فراموش کرد که دست‌کم موانع پیش‌بینی نشده بر سر راه ورود طلا به بازار برای مصارف غیرپولی در یک سال اخیر رخ نداده است هرچند در بازار ارز به‌دلیل برخی تنگناهای ایجاد‌شده از سوی برخی بانک‌های کشورهای منطقه شوک قیمتی کوتاه‌مدت به‌ویژه در بازار دلار ایجاد شد.
خطر همیشه در کمین است!
اما اصلی‌ترین و جدی‌ترین نگرانی پیش روی سیاستگذاران بازار پولی و ارزی ایران به‌ویژه مسئولان بانک مرکزی این است که چگونه مانع از شکل‌گیری حباب قیمتی در بازار ارز و طلا در روزهای آینده شوند چه‌اینکه به واسطه اجرایی شدن قانون هدفمندی یارانه‌ها و آزادسازی تدریجی قیمت‌ها، شکل‌گیری روندهای تازه‌ای از جهش قیمتی و شوک‌های پایدار تورمی چندان دور از انتظار نیست و شاید به همین دلیل بتوان گفت هرچند ورود نقدینگی ناشی از پرداخت یارانه‌های نقدی به بازار سکه و طلا نمی‌تواند چندان تعیین‌کننده باشد اما تغییر رویکرد برخی مردم مبنی بر تبدیل دارایی‌های نقدی خویش از جمله سپرده‌های بانکی و نقدینگی جاری آن به دارایی‌های باثبات‌تر و حتی با روند افزایش قیمت بیشتر نظیر طلا، سکه و ارز قابل تامل است. از این‌رو یکی از دلایل اصلی و تعیین‌کننده در بازار سکه و طلا در یک ماه اخیر می‌تواند ورود نقدینگی تازه به بازار و شکل‌گیری تقاضای جدید باشد.
این فرضیه می‌تواند پیام دیگری هم داشته باشد مبنی بر اینکه هرگونه نوسان پیش‌بینی شده یا نشده در بازار رسمی پول (تعیین نرخ سود سپرده‌های بانکی، انتشار اوراق مشارکت‌و...) یا بازار سرمایه و بورس می‌تواند تغییر رفتار صاحبان نقدینگی سیال را شدت ببخشد و به‌دلیل بی‌رونقی برخی دیگر از بازارهای سنتی نظیر خودرو، تلفن و مسکن و... نخستین پناهگاه امن سرمایه‌گذاران حقیقی و البته حقوقی بخش خصوصی به‌طور حتم بازار سکه و ارز خواهد بود.
